چگونه بفهمیم که کدام واکسن کرونا از واکسن دیگر بهتر است؟ / تولید ماهانه 3 میلیون دُز واکسن پاستور از مهرماه

تزریق عمومی واکسن کرونا مهمترین راه برای ریشه کن کردن شیوع این ویروس محسوب می شود. در این میان تا کنون نزدیک 11 میلیون دُز واکسن کرونا وارد ایران شده و حدود 8 میلیون دُز واکسن کرونا نیز به ایرانیان تزریق شده است. البته ایران از جمله کشورهایی است که به تولید واکسن کرونا نیز پرداخته و تا کنون دو واکسن کرونا تولید داخل یعنی واکسن برکت و واکسن پاستور مجوز اضطراری مصرف عمومی را از وزارت بهداشت دریافت کرده اند.

سردرگمی مردم از ارقام متفاوت مربوط به کارآیی واکسن های کرونا

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، از شهریور سال گذشته که روسیه توانست واکسن «اسپوتنیک وی» را به عنوان اولین واکسن کرونا رونمایی کند تا آذر پارسال که انگلستان با واکسن «فایزر – بایون تک»، اولین کشوری شد که واکسیناسیون عمومی علیه کرونا را آغاز کرد، جهانیان با فهرست متنوعی از واکسن های کرونای تولیدشده توسط شرکت های مختلف مواجه شدند و هرکدام از شرکت ها نیز رقم خاصی را درباره میزان کارآیی واکسن خود پس از انجام کارآزمایی های بالینی اعلام می کردند. همین رقم های متفاوت نیز موجب سردرگمی خاصی در میان مردم جهان شده و این سوال اساسی پیش آمده که چطور می توان فهمید کدام یک از واکسن های کرونا از کیفیت بالاتری برخوردار است؟

این سوال را با دکتر علیرضا بیگلری، رئیس انیستیتو پاستور در میان گذاشتیم و او هم در پاسخ با بیان این که کارآیی واکسن های مختلف با روش های متفاوتی تعیین می شود، به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت: یکی از روش های پی بردن به میزان کارآیی واکسن های مختلف، بررسی میزان آنتی بادی موجود در خون افراد بعد از دریافت واکسن است، به نحوی که چند روز بعد از تزریق واکسن در حین کارآزمایی های بالینی، از افراد مختلف آزمایش گرفته می شود تا مشخص شود در بدن چند درصد افراد آنتی بادی کافی ایجاد شده است.

وی افزود: زمانی هم ممکن است که آنتی بادی ایجادشده در بدن افراد، خنثی کننده ویروس باشد، در این شرایط هم چند روز بعد از تزریق واکسن، آنتی بادی موجود در خون افراد داوطلب سنجیده می شود و در این وضعیت، ممکن است برای تعدادی از افراد سطح آنتی بادی قادر به خنثی کردن ویروس کرونا یا برخی جهش های آن نباشد. به همین دلیل، همیشه میزان کارآیی واکسن ها برای جهش های مختلف کرونا متفاوت است.

مهمترین عامل مشخص کننده کارآیی واکسن کرونا چیست؟

بیگلری البته تاکید کرد که مهمترین عاملی که میزان کارآیی یک واکسن کرونا را مشخص می کند، نوع و میزان آنتی بادی ایجادشده در خون افراد داوطلب نیست، بلکه نتیجه ای است که بر اثر حضور دریافت کنندگان واکسن در سطح جامعه درباره میزان احتمال ابتلای آنها به کرونا مشخص می شود؛ به نحوی که تولیدکنندگان واکسن همواره بعد از تولید واکسن های خود، افراد داوطلب را به سطح جامعه می فرستند و آنها را تحت نظر می گیرند و بعد از مدت زمان مشخصی از آنها آزمایش می کنند تا معلوم شود چند درصد از این دریافت کنندگان، وقتی در جامعه حضور داشتند به کرونا مبتلا شدند.

رئیس انیستیتو پاستور ادامه داد: مهمترین مساله ای که می تواند کیفیت و کارآیی یک واکسن را مشخص کند، نتیجه ای است که از بررسی حضور افرادی که واکسن یا واکسن نما دریافت کرده اند، در سطح جامعه معین می شود. این نتیجه زمانی مشخص می شود بعد از مواجهه افراد با ویروس کرونا در سطح جامعه، بررسی شود که چند درصد دریافت کنندگان واکسن یا دریافت کنندگان واکسن نما به ویروس کرونا مبتلا شده اند. در واقع، تفاوت میزان ابتلای این دو گروه به کروناست که کارآیی واکسن ها را مشخص می کنند.

کارآیی واکسن کرونا بعد از پایان فاز سوم کارآزمایی بالینی مشخص می شود

بیگلری با تاکید بر این که نتیجه نهایی کارآیی واکسن های کرونا در پایان فاز سوم کارآزمایی بالینی آنها مشخص می شود، تصریح کرد: تحلیل اولیه نتایج فاز سوم کارآزمایی بالینی، برآورد اولیه ای را درباره میزان کارآیی واکسن ها مشخص می کند، اما نتیجه نهایی نیز زمانی مشخص می شود که فاز سوم این کارآزمایی تکمیل شود.

وی با بیان این که برآورد میزان کارآیی واکسن های گوناگون برای جهش های مختلف کرونا متفاوت است، اظهار داشت: در همین واکسن «پاستوکووک» که تولید مشترک ایران و کوباست، با وجود این که موسسه کوبایی پس از پایان نتایج فاز سوم کارآزمایی بالینی اعلام کرده که کارآیی این واکسن 91.2 است، باید توجه داشت که این کارآیی مربوط به جهش های آفریقای جنوبی و نیویورکی است که در کوبا شیوع پیدا کرده است.

این فوق تخصص ژنتیک مولکولی تاکید کرد: با وجود این که جهش های آفریقای جنوبی و نیویورکی از جمله سویه های نگران کننده ویروس کرونا محسوب می شوند، اما واکسن «پاستوکووک» می تواند به میزان 91.2 از ابتلا به نوع علامت دار بیماری ناشی از این ویروس ها و 100 درصد از ابتلا به نوع شدید بیماری های ناشی از جهش های مختلف کرونا و مرگ بر اثر آنها جلوگیری کند.

کارآیی واکسن های کرونا در برابر جهش های مختلف متفاوت است

رئیس انیستیتو پاستور روی این نکته هم دست گذاشت که مهمترین مساله ای که در رقم اعلام شده برای میزان کارآیی یک واکسن موثر است، این است که آن واکسن در حین کارآزمایی های بالینی علیه کدام یک از جهش های کرونا امتحان شده است؛ به طور مثال واکسن آسترازنکا در برابر کرونای چینی بین 60 تا 70 درصد کارآیی دارد، اما کارآیی همین واکسن در برابر جهش آفریقای جنوبی به 10 درصد کاهش می یابد.

براساس این صحبت ها می توان نتیجه گرفت که با توجه به شیوع جهش های مختلف کرونا در کشورهای مختلف و البته نکته دیگری که بیگلری به آن اشاره کرد، یعنی تاثیر متفاوت واکسن های مختلف روی انسان هایی با ژن های گوناگون، اساسا مردم عادی به هیچ وجه نه می توانند به درصدهای اعلام شده برای کارآیی واکسن ها اعتماد کنند و نه می توانند تشخیص دهند که کدام واکسن از واکسن دیگر بهتر است.

در این میان همچنین باید در نظر داشت که به گفته رئیس انیستیتو پاستور، با توجه به سویه کرونای رایج در هر کشور، زمینه ژنتیکی متفاوت قومیت های مختلف و البته عوارض مختلف هر واکسن روی گروه های جمعیتی متفاوت، میزان کارآیی و کیفیت هر کدام از واکسن های کرونا در هر کشوری با کشور دیگر متفاوت است.

همچنین با توجه به این نکته که ویروس کرونا مدام در حال جهش است، هرچه زمان می گذرد، اعداد مربوط به میزان کارآیی واکسن ها نیز در طول زمان تغییر می کند؛ بنابراین اساسا نه می توان هیچ گاه اظهار نظری دقیق درباره کارآیی واکسن های مختلف کرونا مطرح کرد و نه مردم عادی توانایی تشخیص سطح کیفی واکسن های متفاوت کرونا را دارند.

واکسن پاستور چه زمانی وارد چرخه عمومی واکسیناسیون می شود؟

رئیس انیستیتو پاستور در بخش دیگری از صحبت هایش با تکذیب برخی اظهارات درباره این که دولت کوبا واکسن های «پاستوکووک» تولیدشده را به ایران تحویل نمی دهد، تاکید کرد: ما پیش از همکاری با موسسه کوبایی برای تولید واکسن کرونا، قرارداد مشترکی با این موسسه برای تولید مشترک واکسن های مختلف داشتیم و این واکسن نیز کاملا در چارچوب همان قرارداد تولید شده است و در آینده ای نزدیک مردم شاهد تزریق عمومی آن در سطح کشورمان خواهند بود.

بیگلری با بیان این که موسسه کوبایی حدود سه هفته پیش بانک سلولی مربوط به واکسن «پاستوکووک» را به ایران تحویل داده است، عنوان کرد: ما هم اکنون با در اختیار داشتن این بانک سلولی که براساس قرارداد تولید مشترک موسسه پاستور و موسسه کوبایی به ما تحویل داده شده است، مشغول تولید آزمایشگاهی واکسن کرونای پاستور هستیم و هیچ مشکلی در این زمینه نداریم.

این فوق تخصص ژنتیک مولکولی همچنین از تحویل 130 هزار دُز واکسن پاستور به وزارت بهداشت در روز چهارشنبه هفته گذشته خبر داد و گفت: عمده این 130 هزار دُز در هفته های گذشته از کوبا وارد کشورمان شده است و بخشی از آن هم در فاز آزمایشگاهی در داخل کشور تولید شده است. با توجه به این هم که واکسن پاستور مجوز مصرف اضطراری دریافت کرده است، وزارت بهداشت می تواند این واکسن ها را وارد چرخه عمومی واکسیناسیون کند.

وی در پایان درباره زمان تولید انبوه واکسن «پاستوکووک» نیز توضیح داد: طبق توافق انجام شده با موسسه کوبایی، قرار است ماشین آلات صنعتی مربوط به تولید انبوه واکسن پاستور در ماه مرداد وارد ایران شود و در طول ماه شهریور نیز نصب این ماشین آلات و راه اندازی خط اول تولید صنعتی این واکسن پیگیری خواهد شد و امیدواریم که از ماه مهر بتوانیم ماهانه 3 میلیون دُز واکسن پاستور را وارد چرخه عمومی واکسیناسیون کشور کنیم.