به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، مبحث تغییرات آب و هوایی این روزها در جهان هر روز اهمیت بیشتری می یابد و این توجه جهانی باعث شکل گیری تغییر قوانین ، تغییر سبک زندگی شده است.  حمله اقلیمی یک جنگ خزنده و خطرناک است که حمله خود را به سمت زندگی انسان ها آغاز کرده است و تخریب هایش هر روز گسترده تر می شود اما دولتمردانی همچون دولتمردان ایران هستند که هنوز متوجه حمله مخرب تغییر اقلیم نشده اند یا آنقدر این مهم را به حاشیه توجه خود و برنامه هایشان کشانده اند که می توان نگرانی جدی برای فردا ساکنان کشورهایشان در تمام ابعاد از ویرانی اقتصادی تا فروپاشی اجتماعی را متصور شد.

 در ایران شهرهای بزرگ همچون تهران در مبحث حمله اقلیمی در وضعیت مخوف تری قرار دارند. تهران امروز، شهری است شلوغ، بی‌در و پیکر، به هم‌ریخته، به شدت متراکم و افسرده، فرسوده، بدون بهسازی زیرساخت ها، هوشمندسازی شهر در جا زده است با گستردگی فرونشست زمین خطرناک و ... که همه این موارد در کنار هم به اضافه مشکلات دیگر پایتخت را به یک شهر مخوف و آسیب پذیر در برابر حمله اقلیمی تبدیل کرده است.

80درصد ساکنان سیاره زمین در آینده شهرنشین خواهند بود

در این گزارش به ویرانی های شهری و زیرساختی که تغییرات اقلیمی ایجاد می کند می پردازیم. تخریب هایی که همین الان هم برای مواجهه با آن در ایران دیر شده است.

سیاره آینده سیاره ای است که در آن 80 درصد از جمعیت جهان در شهرهای پرجمعیت زندگی می کنند که  تقاضاهای بی سابقه ای را برای ساختمان ها، شهرها و زیرساخت ها ایجاد خواهد داشت. این فعالیت ساختمانی از حدود 40 درصد منابع طبیعی جهانی استفاده می کند، 40 درصد بیشتر زباله تولید می شود و نزدیک به 40 درصد از کل انتشار گازهای گلخانه ای مرتبط با انرژی جهانی بیشتر می شود.

ساختمان‌ها در جهان برای مقابله با تغییرات آب و هوایی در حال هوشمندتر شدن هستند  از معماران و طراحان شهری گرفته تا نقشه‌برداران  به دنبال ردپای کربن در چرخه زندگی مواد هستند. این موارد برای پیش‌بینی اثرات موضعی تغییر اقلیم بر ساختمان‌ها و شهرها مورد نیاز است، مانند: هزینه های خنک کننده ،تأثیر تغییر سطوح بارندگی و رطوبت؛ بازنگری در سطوح CO2 محیط و نقاط داغ کربن در مناطق متراکم از مواردی است که مدنظر قرار دارد.

تاثیر آب و هوا بر شهرها

 مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در آخرین گفت و گوی خود در سال 1401 اعلام کرده است که  ایران رتبه هشتم دنیا در زمینه تولید گازهای گلخانه ای به خود اختصاص داده است. این در حالی است که رییس پژوهشکده اقلیم‌شناسی سازمان هواشناسی  نیز در آخرین گفت و گوی امسال خود تاکید داشته است: درست است که اکنون ایران در تولید گازهای گلخانه‌ای زیر رتبه ۱۰ است و حدود رتبه ۷ را دارد اما از نظر تجمعی، این رتبه بسیار بسیار پایین است.

 باید انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهیم، تمام کشورها باید تحت برنامه‌ای که هیات بین‌ دولتی تغییر اقلیم ( IPCC ) مشخص کرده با هم کار کنند. مطابق توصیه این هیات باید انتشار گازهای گلخانه‌ای کاهش یابد و تمام کشورها روی این مساله اجماع داشته باشند  اما متاسفانه الان چنین اجماعی وجود ندارد. بر اساس اعلام IPCC  و نشست آب و هوایی پاریس باید افزایش دمای کره زمین در سال ۲۱۰۰ نسبت به قبل از انقلاب صنعتی حتما کمتر از دو درجه باشد، البته باید تلاش کنیم که زیر ۱.۵ درجه باشد اما با این وضعیت حداقل ۲.۷ دهم درجه افزایش دما خواهیم داشت.این در حالی است که آستانه تحمل کره زمین دو درجه افزایش دما است که اگر بیشتر از آن باشد، بسیاری از اکوسیستم‌هایی که از بین می‌روند دیگر برگشت‌ناپذیر خواهند شد.

برای مقابله با تغییرات اقلیمی باید اولین گام را در توسعه شهری با رویکرد مقابله با تغییرات آب و هوا مدنظر قرار دهیم.

و اما تاثیر تغییرات آب و هوایی بر شهرها اینگونه است که در آینده شهرها گرمتر خواهند شد. این امر بر روی سلامت، آسایش و رفاه ساکنان شهرها تأثیر منفی خواهد گذاشت.

برای مواجهه با این تغییرات آب و هوایی اولین گام توجه به توسعه شهری است. یعنی ایجاد همزمان بهبود زیست، پایداری و برابری.

به طور مثال، تهویه مطبوع یک عامل محافظ برای سلامتی در طول موج گرما در شهرها است که می‌تواند در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند و تخلیه گرمای محسوس را کاهش دهند.

راه‌حل‌های فن‌آوری ساده نیز  وجود دارد . مثلا مصالح روشن با آلبدوی بالا سبب کاهش مصرف انرژی در داخل ساختمان می شود و سرمایش ساختمان ها در تابستان کمتر شده و بالطبع مصرف انرژی کاهش می یابد.

یا روسازی‌های نفوذپذیر که جایگزین آسفالت می‌شوند می‌توانند گرمای شهری و رواناب آب طوفان را با انعکاس تشعشع، ایجاد خنک‌کننده تبخیری  و اجازه دادن به خاک زیرین برای جذب بارش کاهش دهند.

 تغییر سبک حمل‌ونقل پایدارتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر، مانند کاهش استفاده از خودرو و حرکت به سمت حمل‌ونقل عمومی یا دوچرخه‌سواری نیز موثر است اما  نیازمند ابزارهای اقتصادی و روان‌شناختی برای تشویق تغییر رفتار است که می تواند در مواجه با تغییرات اقلیمی موثر باشد.

شواهد زیادی مبنی بر آسیب پذیری جامعه در برابر گرمای شدید، سیل و رویدادهای خشکسالی وجود دارد و اقدامات فوری برای کمک به سازگاری با اثرات بالقوه تغییرات آب و هوایی در شهرها و کاهش آن لازم است. افزایش نرخ شهرنشینی ،ساکنان شهری را در معرض رویدادهای شدید آب و هوایی قرار می دهد و منجر به گسترش شهرهایی می شود که درگیری بیشتری با اثرات تغییر ات اقلیمی مانند سیلاب دارند.

بیشتر ساختمان‌ها در اروپا و آمریکای شمالی برای فصول سردتر بهینه‌سازی شده‌اند. فرکانس امواج گرما و میانگین دمای بالاتر در روز و شب در 20 سال آینده افزایش می‌یابد و باعث اثرات تخریبی  بیشتر بر ساختمان‌ها، شهرها و زیرساخت‌ها می‌شود.همه این موارد نشان می دهد که شهرهای بزرگ ما در ایران باید هر چه زودتر بهینه سازی و آماده مواجهه با تغییرات اقلیمی شوند. هر چقدر کم توجهی ما به تغییرات اقلیم بیشتر باشد و بودجه برای زیر ساخت های لازم در مقابل این تغییر در نظر نگیرد در آینده نه چندان دور آسیب های تغییرات اقلیمی چنان به شهرها حمله ور می شود که ده ها برابر بودجه ای که اکنون باید صرف آماده شدن و بهسازی و شکل گیری زیرساخت های موثر شود نیاز است که خرج شود ولی جالب است که بدانید که آن زمان به دلیل همان زیرساخت ها و بهسازی هایی که اکنون برای مواجه به تغییرات اقلیمی انجام نشده است چنان وضعیت اقتصادی کشور به هم خواهد ریخت که حتی توان ترمیم و مبارزه با تخریب ها هم نخواهد بود.

هیچ بودجه ای در ایران برای مواجهه با تغییر اقلیم نداریم

کم اهمیت پنداشتن بحرانی که بطور خرنده کشور را تهدید می کند منجر به نابودی زیرساخت های کشور توسط وقایع طبیعی ویرانگر خواهد بود. ویرانی این زیرساخت‌ها سالها کشور را از نظر اقتصادی به عقب برده و جبران برخی خرابی ها به دلیل مخارج بالای آنها دیگر امکان پذیر نخواهد بود. نتیجه غفلت کشور از تغییرات اقلیمی چیزی جز ویرانی کشور بجای نخواهد گذاشت.

داریوش گل علیزاده -سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا، تصریح کرد: ما جزء کشورهای آسیب پذیر در حوزه تغییر اقلیم هستیم و نمونه های وقوع سیلاب ها، خشکسالی ها، بیابان زایی، آتش سوزی در جنگل ها و موارد دیگر تهدیدی است بر امنیت غذایی کشور همچنین عمده این سیلاب ها باعث می شود تا خاک در این مناطق شسته شده و خاک حاصلخیز از دسترس خارج شود.

وی گفت: تنوع زیستی گیاهی ما به صورت مستقیم با تغییر اقلیم دچار تغییر و دگرگونی می شود اما تنوع زیستی و حیات وحش کشور از قبل این تغییرات در پوشش گیاهی دچار تغییراتی می شوند که عمده آن تاثیرات منفی است.

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست بیان داشت: بسیاری از گونه های جانوری در کشور به دلیل از بین رفتن پوشش گیاهی برای تامین منابع غذایی به سکونت گاه های انسانی نزدیک می شوند به طوری که ما در طی یک دهه اخیر به طور مثال تعداد بیشتری از گونه های روباه و شغال را در حاشیه شهر تهران مشاهده می کنیم.

گل علیزاده با اشاره به اینکه لازم است کشور به سمت سازگار شدن و افزایش میزان تاب آوری در مواجهه با تغییر اقلیم حرکت کند تا اثرات آن کاهش یابد، افزود: این عدم سازگاری می تواند به زیرساخت های کشور به صورت جدی آسیب وارد کند.در حوزه تاثیر تغییر اقلیم بر تنوع زیستی کشور مطالعه ای از سوی سازمان حفاظت محیط زیست انجام نگرفته است اما این فاکتور نمی تواند بر تنوع زیستی کشور بی تاثیر باشد و لازم است در این زمینه مطالعات علمی جامعی از سوی دانشگاه ها انجام گیرد.

این مقام سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه باید ردپای قانونی در مورد تکالیف دستگاه ها در حوزه تغییر اقلیم در برنامه هفتم توسعه در نظر گرفته شود، یادآور شد: ما متاسفانه انباشتی از تکالیف انجام نشده از سالهای گذشته داریم و بسیاری از اینها به دلیل نبود بودجه کافی اجرایی نمی شوند.بسیاری از اقدامات پیش بینی نشده ما در حوزه تغییرات اقلیم به علت عدم اجرای تعهدات کشورهای توعه یافته در حوزه تغییر اقلیم برجای ماند و متاسفانه در این زمینه همکاری حتی در سطح بین المللی نیز در سطح مطلوبی قرار ندارد.

بر پایه این گزارش؛ اگر همچنان در غفلت و انکار تغییرات اقلیمی باقی بمانیم، بدون هیچ تردیدی وقایع طبیعی ویرانگرتر در انتظار کشور خواهد بود. زمان برای اقدام دیر است ولی اگر کاری انجام نشود هزینه های این وقایع طبیعی بسرعت کشور را به فروپاشی اقتصادی و اجتماعی خواهد کشاند.