خسارت 500 میلیاردی کشاورزان دشت عباس از بی آبی / آیا دولت جدید به آنها خسارت «نکاشت» می دهد؟

دشت عباس منطقه ای شامل 15 روستاست که از نظر تقسیمات کشوری در جنوبی ترین نقطه استان ایلام و در مجاورت استان خوزستان قرار گرفته است. آب مزارع کشاورزی دشت عباس از سد کرخه تامین می شود و با توجه به شرایط خشکسالی امسال، سازمان آب و برق خوزستان تصمیم گرفته است که کانال آب خروجی سد کرخه به سمت دشت عباس را به طور کامل ببندد. به همین دلیل، کشاورزان دشت عباس نمی توانند آب مورد نیاز خود برای کشت تابستانه را تامین کنند و همین مساله معیشت بسیاری از کشاورزان بخصوص ذرت کاران دشت عباس را به خطر انداخته است.

چرا تابستان امسال دشت عباس بدون آب ماند؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بروز پدیده خشکسالی و کاهش 44 درصدی آورده آب رودخانه های خوزستان منجر به خسارت دیدن بسیاری از کشاورزان خوزستانی و البته کشاورزان سایر استان هایی شده است که آب مورد نیاز آنها از رودخانه های خوزستان تامین می شود. در این میان یکی از مناطقی که کشاورزان آن بیش از همه بر اثر خشکسالی آسیب دیده اند، کشاورزان منطقه دشت عباس هستند که آب مورد نیاز آنها از کانال خروجی سد کرخه تامین می شود.

امسال هم که تمام کشور در شرایط خشکسالی قرار گرفته، سازمان آب و برق خوزستان دبی خروجی سد کرخه به دشت عباس را به صفر رسانده است، زیرا زمین های کشاورزی منطقه دشت عباس در واقع جزو طرح های توسعه ای محسوب می شوند که کشت در آنها به صورت فصلی انجام می شود و براساس اظهارات مسئولان سازمان آب و برق خوزستان، وزارت نیرو تعهد دارد صرفا زمانی که آب مورد نیاز کشت دائمی پایین دست به صورت کامل تامین شود و آب اضافه بماند، آب مورد نیاز کشت تابستانه زمین های واقع در طرح های توسعه ای از جمله دشت عباس آب را تامین کند؛ اتفاقی که قطعا با شرایط خشکسالی امسال در تناقض است.

بی آبی؛ دام های دشت عباس را به جان زمین های کشاورزی انداخته است

مساحت منطقه دشت عباس، عین خوش و فکه که همگی با یک کانال کشیده شده از سد کرخه آبیاری می شوند، به 53 هزار هکتار می رسد که البته فقط 35 هزار هکتار از آن ها مستعد کشاورزی شناسایی شده اند و با کم کردن مساحت جاده ها و سایر تاسیسات موجود در دشت عباس، عملا مساحت کل زمین های کشاورزی این منطقه به حدود 32 هزار هکتار می رسد.

از این مقدار نیز کشاورزان معمولا در کشت تابستانه خود در حدود 10 هزار هکتار از زمین های زراعی این منطقه ذرت می کارند. عمده آب مورد نیاز ذرت‌کاران هم از طریق سد کرخه تامین می شود و البته در کمتر از 10 درصد این زمین های کشاورزی، چاه هایی حفر شده است که با استفاده از آن، برخی زمین های کشاورزی آبیاری می شوند.

در این میان اما در منطقه دشت عباس دامداران زیادی هستند که آب مورد نیاز دام های خود را از طریق کانال خروجی سد کرخه به دشت عباس تامین می کنند، اما تابستان امسال که هیچ آبی در این کانال وجود ندارد، دامداران به ناچار گله های خود را در دل دشت رها می کنند و دام ها نیز برای یافتن آب پای چاه های موجود در برخی مزارع دشت عباس می روند و به جان این زمین ها می افتند.

به همین دلیل، در تابستان امسال، معدود کشاورزانی هم که در زمین هایشان چاه دارند، از ترس خراب شدن کشت خود بر اثر تردد دام ها، عطای کشت تابستانه را به لقای آن بخشیده اند و آن طور که برخی کشاورزان دشت عباس در گفت و گو با رکنا مطرح کردند، از 10 هزار هکتار زمینی که هر سال در آن کشت تابستانه ذرت انجام می شد، امسال فقط در حدود 200 هکتار کشت ذرت انجام شده است.

آب ذرت کاران دشت عباس به کجا رفته است؟

دشت عباس از جمله طرح های توسعه ای است که جزو زمین های مربوط به طرح 550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری محسوب می شود که ایشان در بازدید خود از استان خوزستان در سال 72، دستور اجرای آن را دادند. از اواخر دهه 80 نیز با پایان کار کانال خروجی سد کرخه به دشت عباس، کشاورزی بخصوص کشت تابستانه در این منطقه رونق گرفت و سال گذشته نیز که کشور در شرایط ترسالی قرار داشت، کشاورزان دشت عباس توانستند در فصل تابستان 40 هزار هکتار ذرت دانه ای تولید کنند.

از اوایل اردیبهشت امسال نیز که برداشت محصولات مربوط به کشت زمستانه سال گذشته در دشت عباس انجام شده، آب به طور کامل به روی دشت عباس بسته شده است و این ابهام برای کشاورزان دشت عباس ایجاد شده است که چرا با وجود این که هم در سد سیمره استان ایلام آب وجود دارد و هم در سد کرخه خوزستان، وزارت نیرو حاضر نیست هیچ آبی به دشت عباسی ها بدهد؟

در این میان برخی کشاورزان دشت عباس معتقدند که علت اصلی این تصمیم، آن است که مسئولان وزارت نیرو و به طور خاص مدیران سازمان آب و برق خوزستان ترجیح می دهند که در تابستان امسال حتی با وجود این که کشور در شرایط خشکسالی قرار گرفته و کشت برنج به جز استان های شمالی در تمام ایران ممنوع است، به جای این که آب 32 هزار هکتار از زمین های کشاورزی دشت عباس و مناطق اطراف آن را در استان ایلام تامین کنند، آب را به 40 هزار هکتار از زمین های برنج در خوزستان اختصاص دهند.

این در حالی است که کشت برنج حتی در الگوی کشت تعریف‌شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان برای شرایط خشکسالی پیش بینی نشده بود و زمین های کشت برنج در خوزستان کاملا غیرقانونی تلقی می شود؛ اما دشت عباسی ها معتقدند که برای مسئولان وزارت نیرو، تامین آب این کشت های غیرقانونی بخصوص پس از بروز اعتراضات اخیر در خوزستان از تامین آب کشت تابستانه ذرت کاران دشت عباس مهمتر بوده است.

این اتفاق اما در شرایطی رخ داده است که به گفته کشاورزان دشت عباس، اگر کشاورزان این منطقه بخواهند در شرایط خشکسالی دست به انجام اقدامات غیرقانونی از جمله کشت برنج و هر محصول دیگری که خارج از الگوی کشت تعریف‌شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد، بپردازند، شدیدترین برخوردها با آنها انجام می شود.

ضرر 490 میلیارد تومانی دشت عباسی ها از بی آبی

کشت و کاری که در دشت عباس انجام می شود، کشت دیم است و به همین دلیل، کشاورزی در این منطقه به صورت فصلی و در دو قالب کشت تابستانه و کشت زمستانه انجام می شود. البته وزارت نیرو تعهد دارد که آب مورد نیاز کشت زمستانه دشت عباس را تحت هر شرایطی تامین کند، اما همان طور که گفته شد، طبق اظهارات مسئولان سازمان آب و برق خوزستان، این سازمان هیچ تعهدی برای تامین آب کشت تابستانه کشاورزان دشت عباس در شرایط خشکسالی ندارد.

بخش اعظم کشت تابستانه دشت عباسی ها نیز کشت ذرت است و اگر آب به اندازه کافی به زمین های این منطقه برسد، دشت عباسی ها می توانند در فصل تابستان حداقل در 10 هزار هکتار از زمین های این منطقه ذرت بکارند، اما تابستان امسال که آب کرخه به روی دشت عباس بسته شده، کشت ذرت در این منطقه نیز تقریبا به طور کامل متوقف شده است.

همچنین باید توجه داشت که کمتر از 10 درصد کشاورزان دشت عباس در زمین های خودشان چاه آب دارند که این چاه های آب نیز هم اکنون غیرفعال است، اما اولا به این دلیل که حجم این چاه ها کفاف آبیاری زمین های کشاورزی را نمی دهد و ثانیا به دلیل این که در شرایط بی‌آبی، دام ها و گله ها به این چاه ها هجوم می برند و زمین های زراعی را تخریب می کنند، صاحبان زمین های دارای چاه آب نیز تصمیم گرفته اند که در تابستان امسال از کشت تابستانه دست بکشند.

دشت عباسی ها همچنین می گویند که اگر آنها امسال می توانستند که در زمین های خود ذرت بکارند، به ازای هر هکتار، حداقل هفت تن ذرت برداشت می کردند و ذرت های خود را نیز در شرایط اقتصادی کنونی حداقل کیلویی هفت هزار تومان می فروختند. حالا هم که به جای 10 هزار هکتار فقط در 200 هکتار از زمین های کشاورزی این منطقه ذرت کاشته شده است، عملا می توان گفت تمام کشاورزان دشت عباس در تابستان امسال خسارت دیده اند.

در این میان با یک حساب و کتاب سرانگشتی مشخص می شود که بسته شدن آب کرخه به روی کشاورزان دشت عباس در تابستان سال جاری، حداقل 490 میلیارد تومان به آنها خسارت وارد کرده است. این خسارت نیز در واقع به حدود 500 نفر از کشاورزان دشت عباس وارد شده است که در شرایط نُرمال و ترسالی می توانند در دشت عباس ذرت یا سایر محصولات تابستانه را بکارند.

ضرر کشاورزان دشت عباس چگونه جبران می شود؟

بازه زمانی کشت ذرت از ابتدای اردیبهشت تا پایان آذر است و حالا که به ماه مرداد رسیده ایم، طبیعتا کشاورزان این منطقه دیگر نمی توانند که در زمین های خود ذرت بکارند. زمان شروع کشت زمستانه نیز از ابتدای آبان فرا می رسد و کشاورزان دشت عباس در این زمان در زمین های خود گندم، کُلزا یا جو می کارند. البته هنوز مشخص نیست در شرایطی که در تابستان امسال آب به روی دشت عباس بسته شده است، در زمستان آب به این منطقه اختصاص پیدا می کند یا خیر، البته باید توجه داشت که سازمان آب و برق خوزستان تعهد دارد که الزاما آب مورد نیاز کشت زمستانه تمام کشاورزان دشت عباس را تامین کند.

در این میان اما برخی محصولات دیگر مثل ماش یا سایر حبوبات نیز وجود دارند که کشاورزان دشت عباس ادعا می کنند که می توانند آنها را از ابتدای شهریور بکارند و در یک بازه زمانی 60 روزه برداشت کنند. دشت عباسی ها تاکید دارند که اگر دولت از ابتدای شهریور آب کرخه را به روی آنها باز کند، آنها می توانند با کشت این محصولات بخش زیادی از ضررهای اقتصادی خود را جبران کنند و این اقدام را یکی از روش های جبران خسارت خود می دانند.

البته باید توجه داشت که براساس آمارهای سازمان آب و برق خوزستان، اکنون تنها در حدود 25 درصد از حجم مخزن سد کرخه آب وجود دارد و با توجه به این که دبی خروجی این سد بعد از اعتراضات اخیر خوزستان و برای تامین آب مورد نیاز کشاورزان پایین دست افزایش یافته است، پیش بینی می شود که تا کمتر از 45 روز دیگر آب سد کرخه به اتمام برسد.

بنابراین اکنون آب کرخه به اندازه ای نیست که به کشت زمستانه خود خوزستان برسد و همچنین پیش بینی شده است که پاییز امسال خوزستان کم باران باشد، به نظر می رسد که شرایط بحران آب در این استان در پاییز امسال تشدید شود و حتی شاید آب به کشت زمستانه دشت عباس هم نرسد. در چنین شرایطی هم طبیعی است که سازمان آب و برق خوزستان هیچ آبی نداشته باشد که در تابستان امسال برای کشت ماش یا سایر محصولات دیگر به کشاورزان دشت عباس اختصاص دهد.

بر این اساس باید گفت اکنون در جنوب غرب کشور با شرایطی مواجه هستیم که با تدابیر صورت‌گرفته بخصوص بعد از اعتراضات اخیر خوزستان، آب به کشت تابستانه امسال کشاورزان خوزستانی حتی برنج کاران این استان رسیده، اما همان آب از کشاورزان دشت عباس دریغ شده است.

در چنین شرایطی نیز به نظر می رسد بهترین راهکاری که دولت جدید می تواند برای برقراری عدالت میان این دو گروه و از بین بردن تعارضات اجتماعی اجرا کند، این است که به صاحبان کشت های تابستانه دشت عباس خسارت «نکاشت» بدهد؛ خسارتی که براساس برآوردهای رکنا صرفا در حوزه کشت ذرت، حدود 500 میلیارد تومان برآورد می شود.