احتمال آرتروز یا ساییدگی انگشت شست دست در چه کسانی بیشتر است ؟

به گزارش رکنا، ما برای گرفتن اشیا، باز کردن شیشه ها، نواختن ، لباس پوشیدن، کار با ابزار و انجام کارهای بی شمار دیگری  از شست استفاده می کنیم .آرتروز یا سائیدگی مفصل شست جزو شایع ترین محل های ساییدگی در دست است. درد، خشکی و تورم سه علامت اصلی در آرتروز مفاصل است. در مورد شست شایع ترین علامت درد حین انجام کار است، این آرتروز علاوه بر ایجاد درد و تورم در ناحیه اتصال شست به مچ دست منجر به کاهش محدوده حرکتی شست و کاهش قدرت مشت کردن شده و انجام کارهایی مثل باز کردن در شیشه و حتی چرخاندن دستگیره در را با مشکل رو به رو می کند. 

نوع شکل مفصل شست طوری طراحی شده است که دامنه حرکتی آن متناسب با وظیفه ای که شست بر عهده دارد را بالا ببرد، که  خود این موضوع مفصل  را مستعد ساییدگی می کند ولی عوامل متعدد و مهم تری هم  هستند که افراد را مستعد ابتلا به آرتروز شست دست می کند و اگرچه تعدادی از آنها غیر قابل اجتناب هستند ولی شناخت عوامل اجتناب پذیر در کاهش خطر ابتلا کمک کننده است. سن یک عامل مهم است؛ درواقع با افزایش سن غضروف مفصلی شروع به آسیب دیدن می کند. شروع ساییدگی در قاعده شست به طور تیپیک از بعد از 40 سالگی و به خصوص بعد از 50 سالگی است. در بررسی های تصویربرداری تا 25 درصد افراد بالای 55 سال علائم ساییدگی در این مفصل را دارند اگرچه درصد قابل توجهی از آنها دردی را احساس نمی کنند.

دومین عامل مستعد کننده به آرتروز شست، شرکت در فعالیت ها یا داشتن شغل هایی که منجر به استرس و فشار به شست می شود است. انجام کارهای دستی  مانند کابینت سازی، خیاطی، باغبانی و یا حرکات دقیق و تکراری در جوانی یا در زندگی روزمره می تواند به مفصل شست آسیب برساند. علاوه بر این، اگر کار در شرایط  سخت نظیر سرما، رطوبت و ... باشد حتی عوامل خطر ابتلا بالاتر می رود. بر این اساس اگرچه آرتروز شست می تواند هر دو دست را درگیر کند ولی در اکثر موارد شروع آن از سمت دست غالب است.

از افزایش وزن و چاقی هم  می توان به عنوان سومین عامل مستعدکننده یاد کرد. درحقیقت اضافه وزن نه تنها ریسک ابتلا به آرتروز در مفاصلی که تحمل وزن می کنند نظیر زانو را افزایش می دهد بلکه احتمال ابتلا به آرتروز در سایر مفاصلی که وزنی راتحمل نمی کند مثل دست را هم افزایش می دهد و این نشان دهنده نقش متابولیک وزن علاوه بر نقش مکانیک آن در ایجاد آرتروز است.

 در مورد آرتروز عوامل هورمونی هم مطرح است و با کاهش سطح استروژن در سنین یائسگی ریسک ابتلا بالاتر می رود و این یکی از دلایلی است که شیوع آرتروز شست در خانم ها بالاتر است و احتمال وقوع آن در زنان 30 درصد بیشتر از مردان است. فاکتور ژنتیک هم درابتلا به آرتروز شست مطرح است چراکه در صورت وجود آرتروز شست در فامیل درجه یک احتمال رخ دادن در سایر افراد بیشتر است. افرادی هستند که مفاصل آنها بیش از حد انعظاف پذیر است که به دلیل نرمی بیش از حد رباط هاست ، در این افراد هم که دامنه حرکت مفصل ها زیاد است ریسک ابتلا به آرتروز شست بالاتر می رود. وجود سابقه ای از ضربه، کشیدگی و یا  شکستگی شست حتی سال ها قبل ریسک ابتلا به ساییدگی در قاعده شست را بالا می برد. نکته آخر اینکه وجود آرتروز در مفاصل دیگر در یک فرد نظیر زانو و لگن احتمال ایجاد آرتروز شست را بیشتر می کند.

پروفسور کامران آزما – متخصص طب فیزیکی و توانبخشی – استاد دانشگاه