سحر و جادو وجود دارد؟
رکنا : سحر در اصل به معنی هر کار و هر چیزی است که مأخذ آن مخفی و پنهان باشد ولی در زبان روزمره به اعمال خارق العاده‌ای گویند که با استفاده از وسایل مختلف انجام می شود.
به راستی سحر و جادو چیست؟ آیا واقعیت دارد؟ قبل از پرداختن به جواب این سؤال‌ها بهتر است در ابتدا عامل پیدایش سحر و جادوگری را مورد بررسی قرار دهیم.
به گزارش رکنا ، فرهنگ جادویی(1) از هنگامی‌به وجود آمد که بشر خواص گیاهان را یکی بعد از دیگری کشف کرده و دانشِ اثرات مفید و مضر گیاهان پیدا شد و ادامه یافت. انواع گیاهان که گاه موجب بیماری و گاه آرامش و درمان دردها و گاهی باعث مرگ انسان می‌شده ؛ این امکان را به او داد تا از مرز جامعه ترتمی(2) گذشته و با تهیه مواد سمی یا مخدر و یا نیروبخش از گیاهان گوناگون، در دنیای بهتری زندگی کند.
همین کشف آثار گیاهان، نخستین عامل پیدایش جادوگری و سحر شده است. این فرهنگ از نظم و قوانین طبیعی اشیاء الهام گرفته. مثلاً از علایم و نشانه‌هایی که در اشیاء بویژه در گیاهان دیده، ابتدا بصورت زبان جادوگری استفاده کرده و سپس همین نشانه‌ها و علایم مبنای پیدایش خط گردیده است.(3)
می‌بینیم که ریشه و عامل اصلی سحر و جادو چیزی عجیب و غریب نبوده بلکه بشر به خاطر رسیدن به خواسته‌های نامشروع خود از این حرفه در راه باطل استفاده کرده و با انجام اعمالی که امکان وقوع دارند و در شرع از آن نهی شده ذهن و فکر و وقت افراد را به این موضوع متوجه ساخته است.
حقیقت سحر چیست؟
سحر در اصل به معنی هر کار و هر چیزی است که مأخذ آن مخفی و پنهان باشد ولی در زبان روزمره به اعمال خارق العاده‌ای گویند که با استفاده از وسایل مختلف انجام می‌شود و آثاری از خود در وجود انسانها به جا می‌گذارد و گاهی یک نوع چشم بندی و تردستی است و گاه تنها جنبه روانی خیالی دارد.(4)
سحر از نظر لغت :
در مفردات راغب ذیل کلمه السُّحاره ( سحر ) به سه معنی اشاره شده :
خدعه و خیالات بدون حقیقت و واقعیت، همانند شعبده و تردستی.
جلب شیطان‌ها از راههای خاص و کمک گرفتن از آنان.
ممکن است با وسایلی ماهیت و شکل اشخاص و موجودات را تغییر داد. مثلاً انسان را به وسیله آن بصورت حیوانی در آورد. ولی این نوع خیال و پنداری بیش نیست و واقعیت ندارد.
آیا سحر واقعیت دارد؟
از بررسی حدود 51 مورد کلمه سحر و مشتقات آن در سوره‌های قرآن از قبیل طه، شعراء، یونس، اعراف و... راجع به سرگذشت پیامبران خدا : موسی، عیسی و پیامبر اسلام به این نتیجه می‌رسیم که سحر از نظر قرآن به دو بخش تقسیم می‌شود :
1. آنجا که مقصود از آن فریفتن و تردستی و چشم بندی است و حقیقتی ندارد. چنانکه می‌خوانیم:
«... فَاذا حِبالُهُم وَ عِصِیُّهُم یُخَیِّلُ الیهِ من سِحرهم اَنها تَسعی » (5)
(آنها بساط خویش افکندند) که ناگاه در اثر سحر، پنداشتی چوب‌ها به جنبش و حرکت در آمد.
از این آیات روشن می‌شود که سحر دارای حقیقتی نیست که بتواند در اشیاء تصرف کرده و اثر بگذارد بلکه این تردستی و چشم بندی ساحران است که این چنین جلوه می‌دهد.
2. از بعضی آیات قرآن استفاده می‌شود که بعضی از انواع سحر به راستی اثر می‌گذارد. مانند این آیه که می‌فرماید: «آنها سحرهایی را فرا می‌گرفتند که میان مرد و همسرش جدایی می‌افکند.»(6)
ولی آیا تأثیر سحر فقط جنبه روانی دارد و یا اینکه اثر جسمانی و خارجی هم ممکن است داشته باشد ؛ در آیات اشاره‌ای نشده است و بعضی معتقدند اثر سحر تنها در جنبه‌های روانی است. در اینکه آیا سحر واقعیت دارد یا جزء خرافات است بین علمای اسلام بویژه علمای شیعه وسنی اختلاف نظر وجود دارد. بیشتر علمای شیعه سحر را صرف خرافات می‌دانند و به همان آیه 66 سوره طه یا 116 سوره اعراف استدلال می‌کنند. اما از بین اهل سنت بعضی‌ها قایلند به اینکه سحر حقیقت دارد.(7)
شیخ طوسی از بزرگان علمای شیعه، در کتاب خلاف می‌گوید: «نزد بیشتر علما و ابی حنیفه و مالک و شافعی، سحر حقیقت دارد و با جادو می‌توان کسی را کشت یا مریض کرد یا دستش را فلج نمود یا بین زن و شوهر تفرقه انداخت.»
در مقابل، ابوجعفر استر آبادی می‌گوید: «سحر حقیقت ندارد بلکه صرف تخیل و چشم بندی است. افراد بزرگی مانند علامه حلی در حقیقت داشتن سحر تردید کرده و مواردی از سحر را که در تاریخ ذکر شده نقل کرده‌اند.» (8 )
آنهایی که معتقدند سحر از خرافات است در مقام توجیه اثر سحر گفته‌اند: اگر مسحور بداند که درباره او سحر کرده‌اند ؛ توهم مسحور شدن باعث می‌شود که اثر سحر در او ظاهر شود. مثل تلقین به مریض.
به طور کلی آنها می‌گویند سحر از خرافات است؛ به ماجرای حضرت موسی و ساحران استدلال می‌کنند. اما آنها که معتقدند سحر واقعیت دارد؛ به موارد تجربی در جامعه استناد می‌کنند که مکرر دیده شده بر اثر سحر، محبتی از شخص در دل دیگری ایجاد شده، یا زن و شوهری صمیمی‌بر اثر سحر از هم جدا گشته یا چیزهای به سرقت رفته پیدا شده اند.
چگونگی تأثیر سحر:
مرحوم مجلسی می‌نویسد: «بر حسب اقسام گوناگون سحر، چگونگی تأثیر آن نیز فرق می‌کند.پس آن قسم که از قبیل شعبده است کیفیتش نیز روشن است؛ با حرکات سریع دست، از خطای دیگران استفاده می‌کنند. اما اینکه به وسیله جادو، حب و بغضی یا غم و ناراحتی در قلب کسی به وجود بیاید؛ ظاهر این است که خداوند همان گونه که در ادویه، خواص دارویی قرار داده ؛ در اعمال ساحر یا اورادش نیز این خاصیت را نهاده است.
یا اینکه اجنه و شیاطینی که توسط ساحر به استخدام گرفته می‌شوند موجب حب و بغض می‌گردند. اما اینکه بعضی ادعا می‌کنند ساحر با کمک سحرباران نازل می‌کند یا ابرها را جمع می‌نماید؛ ما قبول نداریم که چنین چیزی ممکن باشد تا بتوان به وسیله جادو درعالم بالا تصرف نمود.» (9)
حکم سحر در اسلام:
مرحوم فخر المحققین در کتاب ایضاح ادعا کرده که حرمت سحر و جادو از ضروریات دین اسلام است وهرکه جادو را حلال بداند کافر است. شیخ انصاری در کتاب مکاسب گفته که هر چند ما مطمئن به اجماع علما در این خصوص نیستیم ولی ادعای ضروری دین از چیزهایی است که ما مطمئن به حرمت این عمل می‌شویم و علما در همه اعصار بر حرمت جادو و جادوگری اتفاق داشته اند.
اما آیا اینکه به طور مطلق حرام است یا بعضی جاها استثناء شده؛ ظاهراً آن گونه سحر که برای مقاصد درست به کار گرفته می‌شود مانند فتح سرزمین کفر یا بقای عمارت و... و به خصوص باطل کردن سحر با سحر جایز می‌باشد.(10)
در تفسیر نمونه آمده: سحر در اسلام ممنوع و از گناهان کبیره است. چرا که در بسیاری از موارد، باعث گمراه ساختن مردم و تحریف حقایق و متزلزل ساختن پایه عقاید افراد ساده ذهن می‌شود. البته این حکم مانند بسیاری از احکام دیگر موارد استثناء نیز دارد؛ از جمله فراگرفتن سحر برای ابطال آن و یا برای از بین بردن اثر آن در مورد کسانی که از آن آسیب دیده اند.(11)
سحر در عصر ما :
امروزه یک سلسله علوم وجود دارد که در گذشته ساحران با استفاده از آنها برنامه‌های خود را عملی می‌ساختند: استفاده از خواص ناشناخته فیزیکی و شیمیایی اجسام. همان طور که در داستان ساحران زمان موسی آمده که آنها با استفاده ازخواص فیزیکی و شیمیایی مانند جیوه و ترکیبات آن توانستند چیزهایی به شکل مار بسازند و به حرکت درآورند.
البته استفاده از خواص فیزیکی و شیمیایی اجسام هرگز ممنوع نیست. بلکه باید هر چه بیشتر از آنها آگاه شد و در زندگی از آن استفاده کرد. ولی اگر از خواص مرموز آنها برای اغفال و فریب مردم ناآگاه استفاده شود و به راههای غلط سوق داده شود یکی از مصادیق سحر محسوب خواهد شد.
استفاده از خواب مغناطیسی، هیپنوتیزم، اینه تیسم و تله پاتی (انتقال افکار از فاصله دور) که اگر کسی از آنها استفاده سوء کند سحر محسوب می‌شود.
اما آنچه در جامعه فعلی بویژه غرب رواج پیدا کرده ساخت فیلم‌هایی با مضمون خرافی و جادوگری همچون جن‌گیر و... می‌باشد که غالباً اثرات سوئی بر روی مخاطبان خود به جای می‌گذارند و آنها را به عالم خیال و دنیایی غیر واقعی و دست نیافتنی سوق می‌دهند.
با توجه به اینکه اکثر مخاطبان این گونه فیلم‌ها جوانان و نوجوانانی هستند که در حساس‌ترین مرحله زندگی خود که مرحله ثبوت شخصیت و افکار آنهاست به سر می‌برند و همچنین نیاز جامعه به مغزهای متفکر جوان، زنگ خطری است برای خانواده‌ها و تمامی‌مسئولان و دلسوزان تا نسل جوان جامعه را از افتادن در ورطه موهومات و خرافات نجات دهند و زمینه‌های شکوفایی و رشد استعدادهای آنان را فراهم کنند.
بدین منظور و برای جلوگیری از روند رو به رشد گرایش جوانان به این گونه برنامه‌ها و مجالس، پرداختن به این مسائل به روش‌های کاملاً علمی‌و نو و جوابگویی به سؤالات و شبهات وارده از ضروریات است.آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.
فاطمه قادری
پی نوشت :
1ـ فرهنگ‌ها از لحاظ تحولات روحی و روانی توده‌های انسانی با توجه به محیط واقعی آنها و بدون ارتباط زیاد به دوره‌های تاریخی به موارد زیر تقسیم می شوند: 1ـ فرهنگ توتمی 2ـ فرهنگ جادویی 3ـ فرهنگ باورهای ماوراء الطبیعه 4ـ فرهنگ واقع بینی 5 ـ فرهنگ اتمی.
2ـ گروهی از آدم‌ها نژاد خود را مسخ شده یک جانور تصور کرده اند که بصورت آدم در آمده و آن جانور مسخ شده را نیای بنیا نگذار قبیله خود دانسته اند.
3-ـ ژاک انتیه، دهکده‌های جادو، مترجم: مصطفی موسوی دزغانی
4ـ تفسیر نمونه، ج13،ص240
5ـ طه/66
6ـ تفسیر نمونه، ج1،ص377
7ـ کلانتر سید محمد، المکاسب، ج3، صص36ـ 38
8 ـ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار،ج6، صص30ـ 32
9ـ همان، صص38ـ 39
10ـ کلانتر، سید محمد، همان، صص95ـ96
11ـ تفسیر نمونه، ج8، ص359
ارسال نظر