پاتولوژی چیست؟ / پاتولوژیست کیست؟

به گزارش رکنا،  پاتولوژی (Pathology) به‌طور کلی به علم مطالعه بیماری‌ها و تغییرات بافتی، سلولی و مولکولی که در اثر بیماری‌ها ایجاد می‌شود، اطلاق می‌شود. این رشته پزشکی به بررسی علل، مکانیسم‌ها، علائم و پیامدهای بیماری‌ها می‌پردازد و نقش بسیار مهمی در تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری‌ها ایفا می‌کند.

پاتولوژی شامل زیرشاخه‌های مختلفی است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. پاتولوژی آناتومیک: مطالعه تغییرات ساختاری در بافت‌ها و اندام‌ها در اثر بیماری.

2. پاتولوژی بالینی: بررسی آزمایشات خون، ادرار، و سایر مایعات بدن برای تشخیص بیماری.

3. پاتولوژی مولکولی: مطالعه تغییرات ژنتیکی و مولکولی که در سلول‌ها و بافت‌ها به‌دنبال بیماری رخ می‌دهد.

پاتولوژی در تشخیص بیماری‌ها از جمله سرطان، بیماری‌های عفونی، بیماری‌های خودایمنی و اختلالات متابولیک نقش اساسی دارد.

پاتولوژیست (Pathologist) پزشکی است که به‌طور ویژه در زمینه شناسایی و تشخیص بیماری‌ها از طریق بررسی تغییرات بافتی، سلولی و مولکولی در بدن انسان تخصص دارد. این افراد با استفاده از آزمایش‌های مختلف، نظیر میکروسکوپی، آزمایشات مولکولی و بیوشیمیایی، به تجزیه و تحلیل نمونه‌های بافتی، خون، ادرار و سایر مایعات بدن می‌پردازند تا علل و نوع بیماری‌ها را شناسایی کنند.

پاتولوژیست‌ها در دو حوزه اصلی فعالیت می‌کنند:

1. پاتولوژی آناتومیک: در این شاخه، پاتولوژیست‌ها تغییرات ساختاری بافت‌ها و اندام‌ها را بررسی می‌کنند. آن‌ها نمونه‌های بافتی را که معمولاً از طریق بیوپسی (نمونه‌برداری) یا اتوپسی (کالبدشکافی) گرفته می‌شود، تحت میکروسکوپ قرار می‌دهند تا تشخیص دقیقی از نوع بیماری به‌ویژه سرطان‌ها و سایر اختلالات بافتی بدهند.

2. پاتولوژی بالینی: پاتولوژیست‌ها در این بخش به تحلیل نمونه‌های آزمایشگاهی (مثل خون، ادرار، یا مایعات بدن) می‌پردازند تا اطلاعاتی در مورد وضعیت بالینی بیمار به پزشکان بدهند. این تحلیل‌ها می‌تواند شامل آزمایشات میکروبی، بیوشیمیایی، هماتولوژیک و ژنتیکی باشد.

پاتولوژیست‌ها برای کار خود به تخصص‌های مختلفی نیاز دارند و در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌های پزشکی، و مراکز تحقیقاتی فعالیت می‌کنند. این پزشکان نقش حیاتی در تشخیص بیماری‌ها و انتخاب روش‌های درمانی مناسب دارند.

جدول زیر برای معرفی پاتولوژیست‌ها و حوزه‌های تخصصی فعالیت آن‌ها آورده شده است.

پاتولوژی ۴ جنبه مهم از یک بیماری را بررسی می‌کند که شامل موارد زیر است

1. علت یا پاتوژن (Etiology):

   این جنبه به شناسایی و تعیین علت بیماری می‌پردازد. علت ممکن است یک عامل خارجی (مانند باکتری، ویروس یا سم) یا داخلی (مانند اختلالات ژنتیکی یا متابولیک) باشد.

2. مکانیسم‌ های بیماری (Pathogenesis):

   این بخش مطالعه فرآیندهایی است که در بدن به دنبال علت بیماری رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، پاتولوژیست‌ها بررسی می‌کنند که چگونه یک عامل بیماری‌زا باعث بروز تغییرات در سلول‌ها و بافت‌های بدن می‌شود و چگونه این تغییرات به علائم بیماری منتهی می‌گردد.

3. تغییرات مورفولوژیکی (Morphological Changes):

   این جنبه به مطالعه تغییرات ساختاری در سطح سلولی و بافتی می‌پردازد که در اثر بیماری ایجاد می‌شود. تغییرات مورفولوژیکی به‌ویژه از طریق میکروسکوپ و تکنیک‌های تصویربرداری بررسی می‌شوند تا مشخص کنند که بیماری به چه شکلی بر بافت‌ها و اندام‌ها تاثیر گذاشته است.

4. عواقب بالینی (Clinical Consequences):

   این بخش به مطالعه پیامدهای بالینی بیماری می‌پردازد. پاتولوژیست‌ها بررسی می‌کنند که تغییرات بافتی و سلولی چگونه به علائم بالینی بیماری منتهی می‌شود و این علائم چه تأثیری بر عملکرد بدن و وضعیت سلامت بیمار دارند.

این چهار جنبه به پاتولوژیست‌ها کمک می‌کنند تا بتوانند تشخیص دقیق‌تری از بیماری‌ها ارائه دهند و مسیر درمانی مناسب‌تری پیشنهاد کنند.

در جدول زیر برای توضیح چهار جنبه مهم که پاتولوژی در بررسی بیماری‌ها به آن‌ها می‌پردازد، آورده شده است

آزمایش آسیب‌شناسی (پاتولوژی) فرآیند بررسی و تحلیل نمونه‌های بافتی، سلولی یا مایعات بدن برای شناسایی بیماری‌ها و تغییرات پاتولوژیک است. این آزمایشات به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که بسته به نوع بیماری و نوع نمونه جمع‌آوری شده، روش‌های متفاوتی دارند. در ادامه، مراحل اصلی انجام آزمایش پاتولوژی آورده شده است:

1. جمع‌آوری نمونه

اولین گام در آزمایش پاتولوژی، جمع‌آوری نمونه‌های مناسب است که می‌تواند شامل:

• بیوپسی (نمونه‌برداری بافتی): نمونه‌برداری از بافت‌های بدن که ممکن است از طریق سوزن، جراحی یا آندوسکوپی انجام شود.

• اتوپسی (کالبدشکافی): برای بررسی تغییرات پاتولوژیک پس از مرگ فرد.

• نمونه‌های مایعات بدن: مانند خون، ادرار، مایع نخاعی یا مایعات سینوویال.

2. نگهداری و پردازش نمونه

پس از جمع‌آوری نمونه، آن‌ها باید به‌طور صحیح نگهداری و پردازش شوند:

• فیکساسیون: معمولاً نمونه‌های بافتی را در فرمالین یا سایر مواد فیکساتور قرار می‌دهند تا از تخریب بافت جلوگیری کنند.

• نگهداری در دماهای خاص: برای جلوگیری از فساد، نمونه‌ها باید در دمای مشخصی نگهداری شوند.

3. تهیه برش‌های بافتی

پس از فیکس شدن، بافت‌های جمع‌آوری‌شده به دقت بریده می‌شوند تا برش‌های بسیار نازک تهیه شوند. این برش‌ها برای بررسی زیر میکروسکوپ آماده می‌شوند.

• برش‌ها باید به اندازه‌ای نازک باشند که نور می‌تواند از آن‌ها عبور کند (معمولاً ضخامت برش‌ها ۴-۵ میکرومتر است).

4. رنگ‌آمیزی نمونه‌ها

برای مشاهده دقیق‌تر تغییرات سلولی و بافتی، نمونه‌های بافتی باید با رنگ‌های خاصی (مانند هماتوکسیلین-ائوزین) رنگ‌آمیزی شوند. این رنگ‌ها کمک می‌کنند تا ساختارهای مختلف بافت‌ها و سلول‌ها در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده باشند.

5. بررسی میکروسکوپی

پس از رنگ‌آمیزی، برش‌های بافتی تحت میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرند. پاتولوژیست‌ها به بررسی جزئیات ساختاری و تغییرات بافتی پرداخته و شواهدی از بیماری‌ها را شناسایی می‌کنند.

6. آزمایش‌های تکمیلی

بسته به نوع بیماری، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی دیگری نیز انجام شود:

• پاتولوژی مولکولی: برای شناسایی تغییرات ژنتیکی یا مولکولی در سلول‌ها.

• آزمایش‌های ایمونوهیستوشیمی: برای شناسایی پروتئین‌های خاص در بافت‌ها و سلول‌ها.

• آزمایش‌های میکروبیولوژیک: برای شناسایی باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها.

7. تفسیر نتایج

پس از بررسی نمونه، پاتولوژیست‌ها به تحلیل و تفسیر نتایج پرداخته و تشخیص نهایی را اعلام می‌کنند. آن‌ها ممکن است بیماری‌ها و تغییرات پاتولوژیک خاصی را شناسایی کنند، مانند سرطان، بیماری‌های التهابی، عفونت‌ها یا اختلالات متابولیک.

8. گزارش‌دهی

در نهایت، پاتولوژیست گزارشی دقیق از یافته‌های خود تهیه می‌کند که شامل تشخیص بیماری، نوع تغییرات و پیامدهای آن است. این گزارش به پزشک معالج ارسال می‌شود تا بتواند برنامه درمانی مناسب را برای بیمار تعیین کند.

روش‌های مختلف آزمایش پاتولوژی:

• پاتولوژی آناتومیک: بررسی بافت‌ها و اندام‌ها به‌ویژه از طریق بیوپسی یا اتوپسی.

• پاتولوژی بالینی: بررسی نمونه‌های مایعات بدن مانند خون، ادرار، مایع مغزی نخاعی.

• پاتولوژی مولکولی: تحلیل تغییرات ژنتیکی و مولکولی در سلول‌ها.

این فرآیندها کمک می‌کنند تا پزشکان و متخصصان پاتولوژی بتوانند بیماری‌ها را به‌طور دقیق تشخیص دهند و درمان‌های مناسب را برای بیمار تجویز کنند.

جدول زیر برای توضیح مراحل انجام آزمایش پاتولوژی آورده شده است.

انواع آسیب‌شناسی(پاتولوژی) چیست ؟

آسیب‌شناسی (پاتولوژی) به شاخه‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هر یک بر جنبه خاصی از بررسی بیماری‌ها تمرکز دارند. در زیر انواع اصلی آسیب‌شناسی آورده شده است:

این انواع مختلف پاتولوژی به‌طور گسترده برای تشخیص دقیق‌تر و درک بهتر بیماری‌ها و آسیب‌ها در بدن انسان استفاده می‌شود. هر یک از این شاخه‌ها ابزارها و روش‌های خاص خود را دارند که به پاتولوژیست‌ها کمک می‌کنند تا اطلاعات حیاتی در مورد وضعیت بیماری‌ها بدست آورند.

پاتولوژی بالینی (Clinical Pathology) شاخه‌ای از علم پاتولوژی است که به تجزیه و تحلیل نمونه‌های مایعات بدن (مانند خون، ادرار، مایع مغزی نخاعی و سایر مایعات بدن) می‌پردازد تا بیماری‌ها را تشخیص دهد و وضعیت سلامت بیمار را ارزیابی کند. این تخصص به‌ویژه در آزمایشگاه‌های پزشکی انجام می‌شود و نقش مهمی در تشخیص، نظارت و پیشگیری از بیماری‌ها ایفا می‌کند.

وظایف و اهداف پاتولوژی بالینی:

1. تشخیص بیماری‌ها:

   • پاتولوژی بالینی به بررسی آزمایش‌های مختلف مانند آزمایش خون، ادرار و سایر مایعات بدن برای شناسایی بیماری‌های عفونی، اختلالات متابولیک، بیماری‌های خودایمنی و سرطان‌ها می‌پردازد.

   • همچنین برای شناسایی انواع عفونت‌ها (باکتریایی، ویروسی، قارچی) و تغییرات شیمیایی در بدن از این تخصص استفاده می‌شود.

2. کنترل و نظارت بر درمان:

   • پاتولوژیست‌های بالینی با انجام آزمایشات دوره‌ای می‌توانند تغییرات در وضعیت بالینی بیمار را پیگیری کرده و کارایی درمان‌ها را ارزیابی کنند. به‌عنوان مثال، در درمان سرطان، آزمایش خون برای ارزیابی سطح مارکرهای توموری و نظارت بر اثرات جانبی درمان‌ها انجام می‌شود.

3. آزمایش‌های تخصصی:

   • انجام آزمایشات بیوشیمیایی (مثل اندازه‌گیری سطح قند خون، چربی‌ها، الکترولیت‌ها و آنزیم‌ها)، آزمایش‌های هماتولوژیک (مثل شمارش سلول‌های خونی و ارزیابی وضعیت خونی)، آزمایش‌های میکروبیولوژیک (شناسایی عفونت‌ها) و آزمایش‌های سرولوژیک (تشخیص بیماری‌های ویروسی و عفونی).

   • در این بخش همچنین تست‌های تشخیصی خاصی مانند آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی انجام می‌شود تا تغییرات ژنتیکی یا جهش‌های خاص شناسایی شوند.

4. پیشگیری از بیماری‌ها:

   • پاتولوژی بالینی همچنین برای شناسایی بیماری‌ها در مراحل اولیه و پیشگیری از پیشرفت آن‌ها کاربرد دارد. با بررسی نتایج آزمایشات، امکان شناسایی بیماری‌های پنهان یا در حال پیشرفت وجود دارد.

روش‌های معمول در پاتولوژی بالینی:

• آزمایش خون: شامل شمارش سلول‌های خونی (هماتولوژی)، ارزیابی وضعیت شیمیایی خون (بیوشیمی)، تست‌های عملکردی کبد و کلیه، بررسی سطح هورمون‌ها و مارکرهای توموری.

• آزمایش ادرار: بررسی ترکیب ادرار برای شناسایی عفونت‌ها، بیماری‌های کلیوی یا اختلالات متابولیک.

• آزمایش‌های میکروبیولوژیک: کشت و شناسایی میکروب‌ها (باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها) در مایعات بدن.

• آزمایش‌های سرولوژیک: شناسایی آنتی‌بادی‌ها یا آنتی‌ژن‌ها برای تشخیص عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی.

• آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی: استفاده از تکنیک‌های پیشرفته مانند PCR و توالی‌یابی برای شناسایی جهش‌های ژنتیکی و تغییرات مولکولی در سلول‌ها.

آزمایشات آسیب‌شناسی (پاتولوژی) شامل مجموعه‌ای از تست‌ها و بررسی‌ها هستند که به منظور تشخیص بیماری‌ها و ارزیابی وضعیت سلامت بدن انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل تحلیل‌های میکروسکوپی، آزمایش‌های بیوشیمیایی، مولکولی و میکروبیولوژیک باشند. در ادامه لیستی از رایج‌ترین آزمایشات پاتولوژی آورده شده است:

آزمایشات آسیب‌شناسی (پاتولوژی)

تفاوت پاتولوژی با فیزیولوژی

پاتولوژی و فیزیولوژی دو شاخه متفاوت از علوم پزشکی هستند که هرکدام به جنبه‌های خاصی از بدن انسان و عملکرد آن می‌پردازند. این دو رشته با وجود برخی شباهت‌ها، تفاوت‌های عمده‌ای دارند که در اینجا به شرح کامل آن‌ها پرداخته می‌شود.

پاتولوژی

پاتولوژی مطالعه بیماری‌ها و تغییرات غیرطبیعی در بدن است. این علم به شناسایی علل بیماری‌ها، مکانیسم‌های ایجاد آن‌ها و اثرات تغییرات در بافت‌ها و سلول‌ها بر می‌گردد. به عبارت دیگر، پاتولوژی به بررسی نحوه آسیب‌دیدگی بدن و سیستم‌های آن در نتیجه بیماری‌ها و اختلالات می‌پردازد. هدف اصلی پاتولوژی این است که تغییرات ساختاری و عملکردی در بدن ناشی از بیماری‌ها را شناسایی کند تا به تشخیص دقیق‌تر و درمان بهتر بیماری‌ها کمک نماید.

در پاتولوژی، متخصصان از روش‌هایی مانند میکروسکوپی، رنگ‌آمیزی بافت‌ها، آزمایش‌های مولکولی، کشت میکروب‌ها و سایر تکنیک‌های تشخیصی برای شناسایی بیماری‌ها و تحلیل آن‌ها استفاده می‌کنند. برای مثال، در سرطان‌ها، پاتولوژیست‌ها با بررسی نمونه‌های بافتی (بیوپسی) تغییرات سلولی غیرطبیعی را شناسایی کرده و نوع سرطان و مرحله پیشرفت آن را تعیین می‌کنند.

پاتولوژی به‌طور کلی در دو شاخه اصلی تقسیم می‌شود:

1. پاتولوژی آناتومیک که به بررسی تغییرات ساختاری در بافت‌ها و ارگان‌ها می‌پردازد.

2. پاتولوژی بالینی که شامل آزمایشات مختلف خون، ادرار، و مایعات بدن برای شناسایی بیماری‌ها است.

فیزیولوژی

فیزیولوژی به مطالعه فرآیندهای طبیعی بدن و چگونگی عملکرد سیستم‌ها و اندام‌ها در حالت سالم و نرمال می‌پردازد. این علم بررسی می‌کند که چگونه بدن انسان و سایر موجودات زنده، در شرایط طبیعی و بدون بیماری، به وظایف خود عمل می‌کنند. فیزیولوژی به ما می‌گوید که چگونه دستگاه‌های مختلف بدن مانند قلب، ریه، کلیه‌ها، دستگاه عصبی و دستگاه گوارش به‌طور هماهنگ کار می‌کنند تا بدن بتواند به درستی عمل کند.

هدف اصلی فیزیولوژی درک عمیق‌تر از این است که چگونه بدن در شرایط طبیعی و سالم عملکرد دارد. به‌عنوان مثال، فیزیولوژی به ما کمک می‌کند تا درک کنیم که چگونه ضربان قلب تنظیم می‌شود، چطور تنفس در بدن صورت می‌گیرد و چگونه سیستم‌های مختلف بدن با یکدیگر هماهنگ عمل می‌کنند. این علم از روش‌های تجربی برای بررسی عملکردهای نرمال بدن استفاده می‌کند، مانند آزمایش‌های بالینی، مدل‌های فیزیولوژیکی و مشاهدات علمی.

تفاوت‌های اصلی بین پاتولوژی و فیزیولوژی

1. تمرکز مطالعه:

   • پاتولوژی بر روی بیماری‌ها و تغییرات غیرطبیعی در بدن تمرکز دارد و به دنبال شناسایی علل و مکانیسم‌های بیماری‌ها است.

   • فیزیولوژی بر فرآیندهای طبیعی بدن و نحوه عملکرد سیستم‌های مختلف بدن در حالت سالم تمرکز دارد.

2. هدف اصلی:

   • هدف پاتولوژی تشخیص بیماری‌ها، تحلیل علل و شناسایی تغییرات پاتولوژیک در ساختار و عملکرد بدن است.

   • هدف فیزیولوژی درک چگونگی عملکرد اندام‌ها و سیستم‌ها در شرایط نرمال و سالم است.

3. روش‌های تحقیق:

   • پاتولوژی با استفاده از روش‌هایی مانند میکروسکوپ، آزمایش‌های مولکولی، رنگ‌آمیزی بافت‌ها، آزمایشات خون و بررسی‌های میکروبیولوژیک به بررسی تغییرات ناشی از بیماری‌ها می‌پردازد.

   • فیزیولوژی با استفاده از روش‌های آزمایشگاهی، مدل‌های تجربی و مشاهدات علمی به مطالعه فرآیندهای طبیعی بدن می‌پردازد.

4. رابطه با درمان:

   • پاتولوژی به تشخیص بیماری‌ها و درک بهتر مکانیسم‌های آن‌ها کمک می‌کند که در نهایت به درمان مناسب و مدیریت بیماری‌ها منجر می‌شود.

   • فیزیولوژی به پزشکان کمک می‌کند تا نحوه عملکرد سیستم‌های بدن را درک کرده و در طراحی درمان‌های مؤثر برای حفظ عملکرد طبیعی بدن استفاده کنند.

در جدول زیر تفاوت‌های اصلی بین پاتولوژی و فیزیولوژی به صورت جدول آورده شده است.