به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، خبر کلنگ زدن، ساخت، آبگیری سدهای ایران این روزها در صدر اخبار عمرانی دولت و نقدهای کارشناسان محیط زیستی کشور قرار گرفته است. سدهایی که کافی است نگاهی به نقشه جاگیری آنها بر روی نقشه ایران داشته باشید تا متوجه شوید که چه تعداد از این سدها بر روی گسل ها، ساخته یا در حال ساخت هستند.
شاید این سوال پیش بیاید که ساخت سد بر روی گسل چه خطراتی می تواند برای منطقه و کشور داشته باشد. در این گزارش به آن پرداخته شده است.
نقشه قلمرو ایران با موقعیت پهنه گسلی زاگرس،رشته کوه های البرز و مرکزی، آن را به یک آزمایشگاه طبیعی ایده آل برای مطالعه سینماتیک و فعل دینامیک و انفعالات صفحات به دلیل فرآیندهای تکتونیکی مختلف، از جمله برخورد قاره ای کرده است.
سد سازی بر وقوع زلزله موثر است؟
تحقیقات کارشناسان نشان داده است که زلزله می تواند توسط سدها ایجاد شود. در سطح جهانی، بیش از 100 مورد زمین لرزه شناسایی شده که دانشمندان معتقدند سدسازی ها برروی وقوع آنها اثرگذار بوده است.
جدی ترین مورد زلزله 7.9 ریشتری سیچوان در می 2008 است که حدود 80000 نفر را کشت و دانشمندان معتقدند که با ساخت سد زیپینگپو مرتبط بوده است.
سدها چگونه باعث ایجاد زلزله می شوند؟ علل مختلفی از جمله آبگیری مخازن سدها، برداشت معدن و ذخایر نفت و چاه های تزریق، امکان وقوع لرزه خیزی القایی را فراهم میکنند. در این میان لرزه خیزی القایی ناشی از آبگیری مخازن سد از دیگر انواع شناخته شده تر است.
آبگیری مخزن سد به طور قطع توزیع استرس را در محدوده اطراف به علت فشار ناشی از حجم بالای آب تغییر می دهد و لذا امکان تغییر روند لرزه خیزی را به دلیل فعال کردن گسله های کوچک و گاه بزرگ فراهم میکند.
در این راستا ایجاد شبکه های لرزه نگاری، جهت رصد کردن مستمر لرزه خیزی نواحی اطراف سدها از جمله اقداماتی است که کمیته بین المللی سدهای بزرگ جهت بدست آوردن خصوصیات لرزه ای منطقه پیش و پس از آبگیری و همچنین رفتار نگاری لرزه ای سدها بر آن تاکید ویژه ای دارد.
محققان ارتباط این دو یعنی
زلزله و سد سازی را با نام پدیده لرزه خیزی ناشی از مخزن (RIS) معرفی کرده اند و معقتدند فشار آب در برخورد با صخره‌ها زیاد می‌شود، ناگزیر گسل‌هایی که از قبل در زیر صفحه تکتونیک قرار دارند، به‌حرکت درمی‌آیند.
عمق سد مهم است
این محققان می گویند: عمق سد و مخزن مهمترین عامل است، اما حجم آب نیز نقش بسزایی در ایجاد زلزله دارد. RIS را می توان بلافاصله در طول دوره های پر شدن مخازن مشاهده کرد. RIS می تواند بلافاصله پس از پر شدن یک مخزن یا پس از یک تاخیر زمانی خاص اتفاق بیفتد.
سدهای زیادی در مناطق لرزه خیز از جمله هیمالیا، جنوب غرب چین، ایران، ترکیه و شیلی در حال ساخت هستند .
بر اساس این تاکیدات محققان، به نظر باید ساخت سدهای مرتفع در مناطق زلزله خیز متوقف شود ولی نه تنها این مهم از نگاه مسئولان کشورهای دارای گسل های فعال مورد توجه نیست که به طور مثال مشاهده می کنید
نزدیک به 35 سد کشور در قانون بودجه سال 1402 دارای ردیف بودجه هستند که بیش از 10 مورد آنها در دو استان
کردستان و
لرستان قرار دارد. این سدها در اغلب موارد با اهداف تامین آب کشاورزی و شرب ساخته شده اند و عمدتا بدون توجه به مسائل اقلیمی و زیست محیطی که می تواند تبعاتی را در بلند مدت متوجه این مناطق بکند.
ارسال نظر