چرا زنانِ امروز کمتر تمایل به فرزندآوری دارند/ دولت ها فقط شعار می دهند و تمام بارها بر دوش خانواده ها است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، زن امروزی ؛ دو واژه ای که در کنار هم، می تواند هزاران تعریف داشته باشد. زن امروزی، انسانی است که به تحصیلاتش اهمیت می دهد، به دنبال استقلال مالی است، از تحت سلطه بودن گریزان است، خود را وابسته نمی داند و الی آخر.... زنانی که در دنیای مدرن و پر سرعت امروزی زندگی می کنند و همگام با پیشرفت های جهانی، خودشان را رشد می دهند و تغییر می کنند، کمتر تمایل به بچه دار شدن دارند؛ اما علت این موضوع چیست؟ آیا این ناشی از نوعی خودخواهی در زنانی است که نمی خواهند فرزند داشته باشند تا با قبول مسئولیت او، به جامعه نیروی انسانی کارآمد و شریف تحویل دهد؟ آیا زنی که چند دهه گذشته، تمام زندگی اش را فدای فرزندانشان می کرد درست عمل کرده بود یا زن امروزی؟ اینها سوالاتی هستند که از یک استاد دانشگاه مطالعات زنان پرسیدیم تا ببینیم چرا زنِ امروزی، تمایل کمتری به فرزندآوری دارد.

در این راستا، علی جنادله ، استاد مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گو با رکنا در پاسخ به اینکه چرا زنانِ امروزی، کمتر تمایل به فرزندآوری دارند، گفت: این موضوع فقط مختص زنان نیست و بی میلی به فرزندآوری در مردان هم وجود دارد. با این وجود، نقش زنان در تصمیم گیری برای فرزندآوری یا عدم فرزندآوری بیشتر شده است؛ اگرچه قبلا تصمیم گیری برای فرزندآوری بیشتر به عهده مردان بود و آنها تصمیم می گرفتند و زنان منفعل بودند.

بررسی علل عدم تمایل به فرزندآوری در زنان امروزی

وی در ادامه گفت: بخشی از این مهم مربوط به مشکلات اقتصادی و بخشی دیگر، مربوط به رویکردهای اجتماعی می شود. این روزها، در بخش مشکلات اقتصادی، فرزندآوری نیازمند هزینه هایی از جمله مراقبت های پزشکی، زایمان، تحصیلات، تامین خوراک، پوشاک و... می شود. می دانیم که در شرایط کنونی، تامین امکانات حداقلی هم برای خانواده ها سخت شده است.

ضربه کاهش جمعیت از ناحیه شرایط اقتصادی

جنادله با تاکید بر اینکه در چنین شرایطی، زن و شوهر، بر اساس امکانات اقتصادی خودشان تصمیم می گیرند که فرزند داشته باشند یا خیر یا حتی به داشتن فرزندان کمتر بسنده کنند، افزود: این رویکرد، دقیقا مسئولیت پذیری پدر و مادر را نشان می دهد. در حالی که برخی بر این باورند که بی میلی به فرزندآوری، مساوی با بی مسئولیتی پدر و مادر است؛ لذا از فرزندآوری شانه خالی می کنند؛ اما اگر از جنبه ای دیگر به این ماجرا نگاه شود می توان دریافت که آنها می دانند که اگر فرزندی را به دنیا بیاورند مسئول مستقیم آن فرزند هستند و برای بزرگ کردنش، باید حداقل استانداردها را فراهم کنند که اینها نیازمند هزینه های مالی است.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه افزود: همچنین از آنجایی که خانواده ها چشم انداز روشنی از آینده اقتصادی ندارند؛ تصمیم گیری برای فرزندآوری را سخت می پندارند که آیا تا چند سال دیگر، از عهده این هزینه ها بر می آیند یا خیر. باید توجه داشت که این مهم، فقط مختص جامعه ما نیست و در جوامع غربی هم تحقیقات نشان داده که علی رغم میل به فرزندآوری در بین خانواده ها، در عمل خانواده های کمتری به آرزوی بچه دار شدنشان با تعدادی که مد نظرشان بود رسیده اند و دلیل این است که خانواده ها احساس می کنند وضعیت اقتصادی شان کفاف هزینه های فرزندآوری را نمی دهد.

علی جنادله ضمن تاکید بر اینکه در دوره هایی که شرایط اقتصادی رو به شکوفایی است فرزندآوری نیز افزایش پیدا می کند، گفت: در دوره هایی که بی ثباتی و رکود اقتصادی است، فرزندآوری نیز خیلی کمتر می شود. 

زنان امروزی تعریفی از خودشان دارند متفاوت از نگرش سنتی

وی در ادامه در خصوص رویکردهای اجتماعی در ایجاد عدم رغبت زنان به فرزندآوری، گفت: زنان امروزی، فرزندآوری را در تعارض و تضاد با یک سری از موفقیت ها و همچنین خودشکوفایی خودشان می بینند. دلیل عدم تمایل زنان به فرزندآوری این است که با توجه به شرایط امروزی، زنان تعریفی از خودشان دارند که با تعریف سنتی از زن، بسیار متفاوت است؛ یعنی زن، دیگر به عنوان خانه دار پذیرفته نیست. در واقع زنان خواهان فعالیت هایی فراتر از حوزه خانه داری یعنی اشتغال، تحصیلات، مشارکت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... هستند.

استاد مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه اگر زنان احساس کنند که فرزندآوری در مقابل خودشکوفایی و فعالیت های اجتماعی شان قرار گیرد، احتمالش زیاد می شود که از بین این دو مورد، خودشکوفایی خودش را انتخاب کند، گفت: باید توجه داشت باز هم نباید این انتخاب را به منزله خودخواهی زنان تعبیر کرد؛ بلکه ریشه مشکل در سیاست های رفاهی جامعه است. 

سیاست های دوست دار خانواده را در ایران نمی بینیم 

وی در تبیین گفته هایش افزود: باید توجه داشت جوامعی توانستند نرخ باروری را افزایش دهند که به طور جدی سیاست های حمایتی و سیاست های دوست دار خانواده را در پیش گرفتند. این سیاست ها، به مادران اجازه می دهد که فعالیت اجتماعی خودشان را داشته باشند و در کنار آن، بخش عمده ای از وظایف پرورش کودکان را دولت به عهده می گیرد؛ مثل در اختیار قرار دادن مهدکودک های رایگان با استانداردهای خیلی بالا، مرخصی های زایمان قابل اجرا و.... برای مثال در سوئد، مرخصی زایمان حدود یک سال است و حقوق مادر در این مدت پرداخت می شود و یا در برخی از کشورها، به پدران هم مرخصی زایمان تعلق می گیرد.

علی جنادله گفت: سیاست گذاری های رفاهی باید به شکلی باشد که بخشی از این بار را دولت ها بر دوش بگیرند که خانواده ها بتوانند در عین اینکه فرزندآوری می کنند، نقش های اجتماعی خودشان را نیز ایفا کنند. اگر می خواهیم به این سمت برویم باید تجدید نظر اساسی در سیاست های اینچنینی داشته باشیم.

وی در ادامه گفت: سیاست های فرزندآوری در ایران، مشابه بر خلاف جریان آب شنا کردن است! می خواهیم تغییراتی که در جامعه به وجود آمده را نپذیریم و به همان تعریف سنتی از زن بازگردیم؛ غافل از اینکه تعریف سنتی با شرایط امروزی دیگر همخوانی ندارد. زنی که تحصیل کرده، خواهان فعالیت فراتر از حوزه خانه است.

این استاد دانشگاه گفت: زنان امروزی تحصیلات عالیه دارند؛ ولی بعد از فارغ التحصیلی، به این زنانِ با مهارت می گویند که به خانه باز گردید و این یک چرخه غیر عقلانی است که باید تجدید نظری در این خصوص انجام شود.

کشورهای اسکاندیناوی موفق در امر ترغیب خانواده ها به فرزندآوری

او با اشاره به اینکه کشورهای سنتیِ طرفدار تحکیم خانواده، مثل اسپانیا، ایتالیا، پرتغال و کشور خودمان ایران کمتر در ترغیب خانواده ها به فرزندآوری موفق بودند، گفت: در مقابل کشورهای اروپای شمالی که به برابری جنسیتی بیشتری اعتقاد دارند، توانستند با اتخاذ سیاست های رفاهی برای خانواده ها، بیشترین نرخ باروری را در اروپا داشته باشند. 

جنادله تاکید کرد: فقط شعار برابری زن با مرد کفایت نمی کند و باید در عرصه های مختلف از جمله نظام شغلی تغییراتی اعمال شود. 

این استاد دانشگاه در ادامه در پاسخ به اینکه آیا تجربه مادران و مادربزرگانی که خودشان سعی کرده اند زنان موفقی باشند؛ ولی همواره با موانع اجتماعی رو به رو بودند، می تواند در عدم فرزندآوریِ فرزندان موثر باشد یا خیر گفت: اگر نسل به نسل این گزاره منتقل شود که فرزندآوری شما مانع پیشرفت و موفقیت شما می شود و به عنوان یک تجربه منتقل شود، می تواند کم کم در نسل های بعدی نهادینه شود و بسیار تاثیر گذار است.

او در ادامه گفت: خانواده ها هم به لحاظ اقتصادی و هم مسئولیت اجتماعی و معنوی با شرایط امروزی جامعه نمی توانند از پس هزینه های سرسام آور زندگی بر بیایند و به تبع آن، از نظر زمانی نیز برای خانواده وقت کم می آورند. پدر و مادری را تصور کنید که از ساعت 6 صبح تا 6 عصر ناچار به کار کردن هستند، شب را هم باید زود بخوابند تا صبح روز بعد به موقع سر کار باشند. در مجموع، در خانه سه الی چهار ساعت وقت دارند که آن هم عموما به کارهای جاری خانه اختصاص می دهند و عملا وقتی برای در کنار هم بودن خانواده باقی نمی ماند.

دولت ها فقط شعار می دهند و تمام بارها بر دوش خانواده ها است

علی جنادله گفت: در مورد خانواده محوری، در ایران، حرف، موعظه و شعار زیاد است؛ ولی به ملزومات نهادی آن پایبندی دیده نمی شود؛ یعنی سیستم سیاست گذاری حتی حاضر نیست هزینه های چنین خواسته هایی را تقبل کند و در مقابل، خواسته هایی از مردم و خانواده ها دارد مبنی بر اینکه آنها هزینه های دولت را هم بپردازند و در واقع تمام بار بر دوش خانواده ها قرار می گیرد.

اقتصاد را درست کنید، ازدواج و فرزندآوری شکل می گیرد

وی در پایان گفت: راه حل یک مسئله، لزوما در نهاد همان مسئله نیست؛ یعنی ما اگر در خانواده دچار مشکل هستیم الزاما راه حلش در همان حوزه خانواده نیست. در جامعه ما و در چنین شرایطی، راه حل اصلی در شرایط اقتصادی است. من این را به سیاست گذاران تضمین می کنم که اگر شرایط اقتصادی بهبود بخشیده شود و در یک چشم انداز دراز مدت، مردم احساس ثبات اقتصادی داشته باشند، فرزندآوری به نحو قابل توجهی رونق و تمایل به ازدواج افزایش پیدا می کند.