ورود فاضلاب خام انسانی مسکن مهر پردیس به منابع آب تهران/ تخریب اکوسیستم جاجرود و مرگ آبزیان + فیلم

کیفیت آب تهران همواره جزو مهمترین مسائل زیست محیطی و حتی امنیتی ایران محسوب می شود. کاهش کیفیت آب تهران در سال های اخیر موجب ایجاد مناقشه زیادی در میان کارشناسان گوناگون شده است. بررسی های رکنا در بازدید میدانی که به همراه مسئولان اداره کل محیط زیست استان تهران از مناطق مختلف شهرستان پردیس داشت، نشان می دهد که بخش زیادی از فاضلاب خام انسانی فازهای 5، 8، 9 و 11 پردیس وارد سد ماملو به عنوان یکی از منابع تامین کننده آب تهران می شود. البته مسئولان شرکت آب و فاضلاب استان تهران و همچنین مسئولان زیست محیطی پایتخت تاکید دارند که با وجود ورود فاضلاب تصفیه نشده به بالادست سد ماملو، کیفیت آب تهران برای شرب مطلوب است و آب شرب تهران آلوده تلقی نمی شود. 

ورود فاضلاب خام انسانی فازهای 5، 8، 9 و 11 پردیس به بالادست سد ماملو

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در روزهای اخیر بحث های زیادی درباره کاهش کیفیت آب تهران به دلیل ورود فاضلاب تصفیه نشده انسانی به بالادست برخی سدهای تهران در فضای رسانه ای کشور مطرح شده است. در این میان صرف نظر از اتفاقاتی که در بالادست سدهای امیرکبیر، طالقان، لتیان و لار رخ می دهد، آنچه درباره سد ماملو به عنوان یکی از منابع تامین کننده آب شرب برخی مناطق شرق و جنوب شرق استان تهران قطعی به نظر می رسد، ورود فاضلاب خام انسانی از فازهای 5، 8، 9 و 11 پردیس پردیس به بخشی از رودخانه جاجرود است که در فاصله 10 تا 15 کیلومتری بالادست سد ماملو قرار دارد. 

برای بررسی دقیق تر این مساله به همراه زهره عبادتی، معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران و سپیده وجیهی، رئیس اداره مدیریت زیست محیطی آب و خاک استان تهران و تعدادی دیگر از کارشناسان و مسئولان اداره کل محیط زیست استان تهران و اداره محیط زیست شهرستان پردیس به روستای باغکمش در شهرستان پردیس و در بالادست سد ماملو رفتیم و اولین توقف گاه ما در این بازدید میدانی، محل ورود فاضلاب خام انسانی فاز هشت مسکن مهر پردیس به رودخانه جاجرود بود. 

البته باید توجه داشت محلی که در بخش اول بازدید میدانی خود با آن مواجه شدیم، فقط محل ورود فاضلاب تصفیه نشده یکی از فازهای پردیس به رودخانه جاجرود است و آن طور که سعید محمودی، مدیرکل محیط زیست استان تهران پیش از این به رکنا گفته است، بخش زیادی از فاضلاب انسانی فازهای 2 تا 11 پردیس به صورت خام وارد رودخانه جاجرود می شود و از آنجا به دریاچه سد ماملو به عنوان یکی از پنج منبع اصلی تامین کننده آب تهران می ریزد. 

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که در بالادست روستای باغکمش نیز رودخانه سیاه سنگ به عنوان یکی از سرشاخه های فرعی جاجرود قرار گرفته است که فاضلاب فاز 9 پردیس و بخشی از پساب های شهرک صنعتی سعیدآباد، وارد آن می شود و بوی تعفن حاصل از ورود این پساب ها به جاجرود، کاملا آشکارا در بخش های زیادی از روستای باغکمش احساس می شود. 

تایید ورود فاضلاب خام مسکن مهر به جاجرود

زهره عبادتی، معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران نیز در گفت و گو با رکنا با تایید ورود فاضلاب خام انسانی فازهای مختلف پردیس به رودخانه جاجرود در بالادست سد ماملو توضیح داد: متاسفانه هنوز سیستم تصفیه فاضلاب بخش های مختلفی از مسکن مهر و واحدهای غیرمسکن مهر پردیس راه اندازی نشده است و به همین دلیل فاضلاب بخشی از این واحدها به صورت کاملا تصفیه نشده وارد رودخانه جاجرود می شود. 

وی افزود: بخشی از فاضلاب خام انسانی فازهای 5، 8، 9 و 11 پردیس که واحدهای مسکن مهر این شهرستان را تشکیل می دهد، کاملا به صورت تصفیه نشده وارد رودخانه جاجرود می شود، آن هم در محلی که بین 10 تا 15 کیلومتر بیشتر با سد ماملو فاصله ندارد. البته قرار است در آینده تصفیه خانه شماره 2 پردیس به بهره برداری برسد و تصفیه خانه شماره یک پردیس نیز هم اکنون بخشی از فاضلاب این شهرستان را تصفیه می کند. 

این مقام مسئول در اداره کل محیط زیست استان تهران ادامه داد: شرکت عمران پردیس مکلف بوده است که تا زمان احداث تصفیه خانه شماره 2 پردیس، فاضلاب خام فازهای 5، 9 و 11 را به مدول شماره 2 تصفیه خانه شماره 1 پردیس منتقل کند، البته بخشی از این کار انجام شده، اما قطعا این کار به صورت کامل انجام نشده است و عملا بخش مهمی از فاضلاب فازهای 5، 8، 9 و 11 مسکن مهر پردیس به صورت تصفیه نشده وارد رودخانه جاجرود در بالادست سد ماملو می شود. 

تاخیر شرکت عمران شهر جدید پردیس در احداث تصفیه خانه فاضلاب

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که از سال گذشته و بعد از شکایت هایی اداره کل محیط زیست استان تهران از شرکت آب و فاضلاب استان تهران و شرکت عمران شهر جدید پردیس داشت، شرکت عمران پردیس مشغول ساخت تصفیه خانه شماره 2 پردیس شد، اما برآوردها نشان می دهد که با وجود گذشت یک سال و نیم از آغاز این پروژه، هنوز تصفیه خانه شماره 2 پردیس در مرحله خاک برداری قرار دارد و آن طور که معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران می گوید، هم اکنون پیشرفت پروژه تصفیه خانه شماره 2 پردیس صرفا 10 درصد پیشرفت کرده است. 

عبادتی در توضیح بیشتر در این زمینه گفت: خرداد سال گذشته و در زمان کمتر از یک ماه پس از درخواست مسئولان شرکت عمران شهر جدید پردیس، اداره کل محیط زیست استان تهران، مجوز احداث تصفیه خانه شماره 2 شهر جدید پردیس را صادر کرد و شرکت عمران پریس نیز نیز اقدامات اولیه برای احداث تصفیه خانه شماره 2 پردیس را از سال 99 آغاز کرده است و پروژه مربوط به ساخت این تصفیه خانه، هم اکنون حدود 10 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. 

معاون محیط زیست انسانی اداره کل استان تهران ادامه داد: آن طور که پیمانکار پروژه تصفیه خانه شماره 2 پردیس به ما گزارش داده است، این پروژه هم اکنون در مرحله خاک برداری قرار دارد و در این مرحله حدود 70 درصد پیشرفت فیزیکی انجام شده است. در این میان باید توجه داشت که پیش از احداث واحدهای مسکن مهر پردیس، سرانه های خدماتی این واحدها فروخته شده و بنابراین دیگر زمینی برای ساخت تصفیه خانه فاضلاب شماره 2 پردیس وجود نداشته است. 

وی در ادامه تاکید کرد: زمینی که اکنون مجوز ساخت تصفیه خانه شماره 2 پردیس در آن ساخته می شود، یک منطقه حفاظت شده محیط زیست است که به محض صدور درخواست از سوی شرکت عمران شهر جدید پردیس، برای احداث تصفیه خانه فاضلاب در اختیار این شرکت قرار داده شده است و بعد از ساخت این تصفیه خانه، مشکل فاضلاب فازهای 5، 8، 9 و 11 پردیس تا حد زیادی مرتفع خواهد شد. البته بخشی از فاضلاب این فازها هم اکنون به تصفیه خانه شماره یک پردیس منتقل می شود، اما بخش دیگر هم به طور مستقیم وارد سرشاخه های فرعی جاجرود می شود و نهایتا از طریق جاجرود به دریاچه سد ماملو می ریزد. 

تصفیه خانه فاضلاب مسکن مهر پردیس احتمالا تا پایان 1401 کامل نمی شود

در این میان باید توجه داشت که براساس پرس و جوی خبرنگار رکنا از برخی عوامل پروژه احداث تصفیه خانه فاضلاب شماره 2 پردیس، به نظر می رسد که این پروژه تا پایان سال 1401 به بهره برداری نخواهد رسید. این در حالی است که فازهای 5، 8، 9 و 11 مسکن مهر پردیس از سال 96 رفته رفته دارای سکنه شده اند و این مساله نشان می دهد که هم اکنون بیش از چهار سال است که فاضلاب بخش مهمی از مسکن مهر پردیس در بالادست سد ماملو وارد رودخانه جاجرود می شود و این روند احتمالا بیش از یک سال دیگر نیز ادامه خواهد یافت. 

اما در هر صورت هر زمان که پروژه تصفیه خانه شماره 2 پردیس کامل شود، فاضلاب فازهای 5، 8، 9 و 11 پردیس به همراه شهرک صنعتی خرمدشت و روستاهای سیاه سنگ و باغکمش به این تصفیه خانه متصل خواهد شد و البته حتی در آن صورت نیز قطعا فاضلاب بخش های دیگری از شهرستان پردیس به صورت تصفیه نشده باقی می ماند که برای جلوگیری از ورود آن فاضلاب های خام به منابع بالادست سد ماملو، باید پروژه تصفیه خانه شماره 3 پردیس نیز کامل شود که البته هنوز زمان تکمیل آن پروژه معلوم نیست. 

البته آن طور که عبادتی می گوید، هم اکنون بخشی از فاضلاب فازهای مختلف پردیس و واحدهای مسکن مهر وارد تصفیه خانه شماره یک پردیس می شود. این تصفیه خانه دو مدول دارد که هر کدام از آنها 24 هزار متر مکعب در شبانه روز ظرفیت دارند. مدول اول تصفیه خانه شماره یک پردیس نیز در سال 96 احداث شد و مدول دوم تصفیه خانه شماره یک پردیس نیز در پایان سال 99 به بهره برداری رسید. 

اما به گفته معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران، بخش قابل توجهی از فاضلاب مسکن مهر و برخی از روستاهای شهرستان پردیس در حال حاضر به صورت تصفیه نشده وارد رودخانه جاجرود می شود و قرار است بعد از احداث تصفیه خانه شماره 2 پردیس، این فاضلاب ها به این تصفیه خانه منتقل شود. تاکید اداره کل محیط زیست استان تهران نیز این است که هرچه زودتر تصفیه خانه شماره 2 پردیس احداث شود و جلوی ورود فاضلاب انسانی تصفیه نشده به رودخانه جاجرود و بالادست سد ماملو گرفته شود. 

آیا ورود فاضلاب خام انسانی به بالادست سد ماملو منجر به آلوده شدن آب تهران می شود؟

نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که فاضلاب خام انسانی مسکن مهر و برخی از روستاهای شهرستان پردیس در محل هایی وارد رودخانه جاجرود می شود که تنها 10 تا 15 کیلومتر با سد ماملو به عنوان یکی از منابع تامین کننده آب شرب شرق و جنوب شرق استان تهران فاصله دارد. در چنین شرایطی سوال مهم این است که آیا ورود این فاضلاب منجر به آلوده شدن بخشی از آب شرب تهران می شود یا خیر؟ 

معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران در پاسخ به این سوال گفت: مسئول اصلی بررسی کیفیت و سلامت آب تهران، شرکت های آب و فاضلاب و آب منطقه ای تهران و همچنین وزارت بهداشت هستند. اما نمونه برداری هایی که اداره کل محیط زیست استان تهران از آب پشت سد ماملو انجام داده است، نشان می دهد که آب پشت سد ماملو مشکل خاصی از نظر آلودگی نداشته است و به همین دلیل، نمی توان آب شرب مردم تهران را آلوده دانست. 

عبادتی ادامه داد: رودخانه جاجرود جزو رودخانه هایی است که خودپالایی مطلوبی دارد و هوادهی مناسبی در طول مسیر برای آن اتقاق می افتد. بنابراین با توجه به این مساله و این که حتما در سد ماملو نیز پیش از ورود آب به شبکه لوله کشی، آب شرب توسط شرکت آب منطقه ای تهران تصفیه می شود، پس نمی توان نگرانی خاصی درباره آلوده بودن آب تهران داشت. 

خیال مردم از تصفیه شدن آب شرب تهران راحت باشد

سپیده وجیهی، رئیس اداره مدیریت زیست محیطی آب و خاک استان تهران نیز با تاکید بر سالم بودن آب شرب تهران به خبرنگار رکنا گفت: اداره کل محیط زیست استان تهران براساس وظیفه ذاتی خود، نمونه برداری هایی را از قسمت های مختلف رودخانه جاجرود و شاخه های فرعی آن انجام می دهد و این نمونه ها را در ایستگاه های ثابت آفلاین کیفیت آب استان تهران مورد پایش قرار می دهد. 

وی افزود: بررسی های دوره ای ما نشان می دهد که بر اثر ورود فاضلاب خام انسانی فازهای مختلف شهر پردیس و برخی روستاهای این شهرستان به رودخانه جاجرود، شاخه اصلی این رودخانه در بالادست سد ماملو و در فاصله کمتر از 15 کیلومتری دریاچه سد، پذیرای بار بالایی از آلودگی است. 

این مقام مسئول در اداره کل محیط زیست استان تهران ادامه داد: خوشبختانه ویژگی مثبت مهم رودخانه جاجرود، سطح خودپالایی بالای آن است که باعث می شود حجم و بار آلودگی موجود در آب آمیخته با فاضلاب در طی مسیر رودخانه تا پیش از رسیدن به دریاچه سد ماملو، به شدت کاهش یابد و نمونه برداری هایی هم که اداره کل محیط زیست استان تهران از آب پشت سد ماملو داشته، حاکی از کیفیت مطلوب آب در آن منطقه است. 

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که علاوه بر خودپالایی رودخانه جاجرود در طول مسیر، شرکت آب منطقه ای تهران نیز پیش از ورود آب سد ماملو به شبکه لوله کشی آب تهران، آب این سد را در عملیات پیشرفته ای تصفیه می کند، بنابراین در نهایت آب شربی که از سد ماملو در اختیار مردم استان تهران قرار داده می شود، کاملا تصفیه شده است و اهالی پایتخت و دیگر مناطق استان نباید از این مساله نگرانی داشته باشند. 

تخریب اکوسیستم جاجرود و مرگ آبزیان بر اثر ورود فاضلاب خام انسانی

با وجود این که براساس اظهارات عبادتی و وجیهی، ورود فاضلاب خام انسانی مسکن مهر و برخی روستاهای پردیس به رودخانه جاجرود، نقشی در کاهش کیفیت آب شرب تهران ندارد، اما قطعا ورود فاضلاب به رودخانه منجر به بروز آلایندگی برای محیط طبیعی رودخانه، افزایش رشد جلبک ها و کاهش سطح اکسیژن درون رودخانه، تخریب اکوسیستم و مرگ آبزیان می شود. 

معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست تهران در توضیح بیشتر گفت: نمونه برداری های ما نشان می دهد که ورود فاضلاب خام انسانی به رودخانه جاجرود منجر به افزایش برخی پارامترهای میکروبی در این رودخانه شده است و با وجود این که در طول مسیر رودخانه، آب جاجرود تا حد زیادی از طریق فرآیند خودپالایی پاک می شود، اما بازهم باید تصفیه خانه شماره 2 پردیس هرچه زودتر احداث شود تا جلوی تخریب محیط زیست این منطقه گرفته شود. 

عبادتی ادامه داد: با توجه به این که بار فسفات و نیترات در فاضلاب خام انسانی بالاست، بنابراین ورود این فاضلاب منجر به غنی ساز آب رودخانه، افزایش میزان رشد جلبک ها و کاهش اکسیژن موجود درون رودخانه می شود و همین مساله مرگ آبزیان را به همراه دارد. همچنین ورود فاضلاب خام انسانی به رودخانه بر کیفیت آب و رنگ و بوی آن نیز تاثیر منفی می گذارد. 

وی در ادامه تاکید کرد: ما به عنوان متولی حفظ محیط زیست، مخالف ورود هرگونه فاضلاب تصفیه نشده با هر حجمی به اکوسیستم های طبیعی هستیم، چراکه قطعا ورود فاضلاب انسانی منجر به تشدید پارامترهای میکروبی و شیمیایی در محیط های آبی می شود و این مساله پوشش گیاهی و جانوری اکوسیستم های مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد. 

ارجاع پرونده فاضلاب مسکن مهر پردیس به دستگاه قضایی از سال 98

ایستگاه پایانی بازدید میدانی ما به همراه مسئولان محیط زیست استان تهران از ورود فاضلاب خام انسانی فازهای مختلف شهر پردیس به رودخانه جاجرود، محل تلاقی یکی از سرشاخه های فرعی این رودخانه به نام سرشاخه کمرد با محل اصلی رودخانه در روستای سعیدآباد بود. در این محل نیز به گفته مسئولان زیست محیطی پایتخت، فاضلاب انسانی تصفیه نشده فاز 11 مسکن مهر پردیس و بخشی از روستاهای این شهرستان، وارد رودخانه جاجرود می شود و از آنجا به سد ماملو می ریزد. 

معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران در توضیح بیشتر در این زمینه گفت: بخشی از فاضلاب انسانی فاز 11 مسکن مهر پردیس به همراه تعداد از روستاهای این شهرستان از جمله کمرد، خسروآباد و شمس آباد به صورت تصفیه نشده وارد سرشاخه کمرد می شود و از این طریق در محلی که تنها حدود 10 تا 15 کیلومتر با سد ماملو فاصله دارد، وارد رودخانه جاجرود می شود. 

عبادتی ادامه داد: ما از سال 98 پرونده ورود فاضلاب خام انسانی مسکن مهر و برخی دیگر از فازهای پردیس و همچنین بعضی از روستاهای موجود در این شهرستان به رودخانه جاجرود و منابع بالادست سد ماملو را به مراجع قضایی معرفی کرده ایم و هم اکنون مقامات قضایی مشغول بررسی این پرونده ها هستند. 

آب و فاضلاب تهران و شرکت عمران پردیس کوتاهی کردند

معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران در پاسخ به این سوال که چه کسی مقصر ورود فاضلاب خام انسانی به رودخانه جاجرود است، توضیح داد: متولی بخشی از احداث تصفیه خانه فاضلاب در فازهای مختلف پردیس، شرکت آب و فاضلاب شرق تهران است و متولی بخش دیگر احداث تصفیه خانه در این منطقه نیز شرکت عمران شهر جدید پردیس است، اما متاسفانه قصور این شرکت ها منجر به آن شده است که در زمان مناسب، تصفیه خانه فاضلاب در مناطق مختلف پردیس به جز تصفیه خانه شماره یک احداث نشود. 

عبادتی ادامه داد: بدون تردید شرکت آب و فاضلاب استان تهران و شرکت عمران شهر جدید پردیس از پیش از احداث کامل فازهای مختلف شهر پردیس و ورود سکنه به مسکن مهر و دیگر فازهای این شهر، باید پیش بینی های لازم برای ساخت تصفیه خانه فاضلاب را در مناطق مختلف پردیس انجام می دادند. اما با توجه به این که این شرکت ها در زمان مناسب احداث این تصفیه خانه ها را در دستور کار قرار ندادند، هم اکنون شاهد ورود فاضلاب خام انسانی مسکن مهر پردیس به رودخانه جاجرود هستیم. 

کشت محصولات کشاورزی با آب مخلوط‌شده با فاضلاب

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که به گفته کارشناسان اداره محیط زیست شهرستان پردیس و برخی افراد محلی این شهرستان، بخشی از این آب برای کشت محصولات باغی و صیفی جات کاشته شده در منطقه گل خندان پردیس استفاده می شود. البته محصولات کشاورزی این منطقه بیشتر در خود پردیس مصرف می شود و وارد بازار تهران نمی شود، اما بازهم همین مساله قطعا می تواند سلامتی اهالی پردیس را به خطر بیندازند. 

اما صرف نظر از این مساله، سوال مهم دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که آیا در بالادست دیگر سدهای تهران نیز مشکل مشابه ورود فاضلاب انسانی تصفیه نشده به آب های تامین کننده منابع سد وجود دارد یا خیر؟ 

معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران در پاسخ به این سوال گفت: به جز سد ماملو، سدهای لار و لتیان در حوزه استحفاظی اداره کل محیط زیست استان تهران قرار دارد که در این میان، سد لار از لحاظ ورود فاضلاب هیچ مشکلی ندارد، چون بالادست آن هیچ گونه ساختمان مسکونی وجود ندارد، اما در سد لتیان که در بالادست آن شهر لواسان قرار دارد، تصفیه خانه های مختلفی احداث شده است تا جلوی ورود فاضلاب خام انسانی به سد لتیان گرفته شود. 

وی در پایان تصریح کرد: احتمال ورود فاضلاب انسانی از سوی هتل ها و رستوران های واقع در منطقه شمیرانات به منابع آبی بالادست سد لتیان در سال های قبل وجود داشت، ولی با پیگیری های اداره کل محیط زیست استان تهران، هم اکنون عمده این هتل ها و رستوران ها یا خودشان تصفیه خانه های کوچکی را احداث کرده اند یا سپتیک تانک هایی قرار داده اند که از تخلیه مستقیم فاضلاب به رودخانه جلوگیری می کند. در این میان مواردی هم که از دستورات اداره کل محیط زیست استان تهران تمکین نکرده باشند، به مراجع قضایی معرفی شده و از طریق این مراجع در دست پیگیری است.