فاجعه بزرگ انسانی، امنیتی و اقتصادی در کمین بازار تهران / الزام ورود فوری وزارت کار و اداره برق؛ اما اقدامات در حد هشدار است + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بازار تهران، پر است از سیم هایی که در هم پیچیده شده و مثل کلافی سر در گم رها شده اند. یک جرقه، یک حادثه و از دست دادن سرمایه یک عمر، همگی در کسری از ثانیه نصیب صاحبان مغازه در بازار می شود؛ اما چرا سالهاست که این مورد رها شده و کسی به آن توجهی نمی کند؟ وضعیت سیم کشی های بازار تهران می تواند یک فاجعه انسانی و اقتصادی و امنیتی را در کشور رقم بزند.

 21 فروردین ماه سال 1402 بود که رکنا گزارشی تحت عنوان "فاجعه بزرگ انسانی و امنیتی در کمین بازار تهران / وزارت کار از وزارت بهداشت یاد بگیرد"همراه با فیلمی که شرایط کابل های برق بازار تهران را نشان می داد منتشر کرد. در ادامه در تاریخ 27 فروردین ماه همان سال گزارشی دیگر تحت عنوان "الزام ورود وزارت کار و اداره برق برای ایمنی سازی سیمکشی های بازار تهران/ انشعاب برق مغازه های متخلف قطع شود" در رکنا منتشر شد. اما اقدامات ایمن سازی در این منطقه پر خطر بسیار آهسته است و همچنان در حد هشدار و اقداماتی با حرکت حلزونی در حال انجام است.

در گزارش اول سخنگوی آتش نشانی تهران به خبرنگار رکنا گفته بود:

سید جلال ملکی ، سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران در گفت و گو با رکنا در خصوص این مهم می گوید: ایمنی بازار یکی از دغدغه‌های جدی سازمان آتش نشانی است. در واقع بازار جزء قدیمی ترین بخش های شهر تهران است که در گذشته، بخش زیادی از آن، مسکونی بوده؛ ولی الان که به آن نگاه می‌کنید، می بینید همه چیز برعکس شده و بخش اعظم این بازار، تبدیل به واحدهای تجاری شده است.   

وی با اشاره به اینکه چند آسیب جدی متوجه ایمنی در بازار تهران است، گفت: از اصلی ترین مشکلات بازار تهران، می توان به تغییر کاربری اشاره کرد. بازار تهران در چند دهه گذشته بیشتر مسکونی بوده؛ ولی اکنون بخش زیادی از آنجا، تغییر کاربری داده و اکنون تبدیل به انبار، مغازه و کارگاه تبدیل شده است. از سویی دیگر، معابر بازار بسیار قدیمی هستند. در واقع این معابر زمانی طراحی شده اند که مردم با درشکه از آنجا گذر می کردند؛ ولی الان در همان مسیر، نیسان و ماشین های سنگین عبور می کنند. همچنین محدود بودن مسیرها مزید بر علت پر خطر بودن محدوده بازار شده است. جلوی هر مغازه ای در بازار، تا یک متر، یا بساط چیده شده است یا چرخی ها، مردم، ماشین و... عبور می کنند. این موارد باعث می شوند که اگر اتفاق ناگواری رخ دهد، دسترسی به محل حادثه سخت شود.

سید جلال ملکی تاکید کرد: همچنین سقف های شیروانی یکی دیگر از مشکلات بسیار بزرگ این محدوده است. اتاق های زیر این سقف های شیروانی که عمدتا زنگ زده و آسیب دیده شده هستند نیز محل بسیار خطرناکی از لحاظ ایمنی آتش نشانی است. 

وی با اشاره به اینکه بخش زیادی از حوادث آتش نشانی در بازار پایه برقی دارند، گفت: یک کارگروه ایمنی بازار تشکیل شده است که اتحادیه ها، صنوف، شهرداری منطقه 12، نمایندگان آتش نشانی و اداره برق در آن عضو هستند. در این کارگروه مشکلات مطرح شده است و در چند سال گذشته، بخشی زیادی از ایرادات برقی از جمله تعویض برخی کنتورهای برق یا رسیدگی به شبکه برقی توسط اداره برق مرتفع شده؛ ولی اکنون مشکل اصلی در جای دیگری است. مسئولیت اداره برق تا پشت کنتور است ولی از کنتور به بعد که وارد واحد تجاری یا مسکونی می شود، بر عهده مالک است. ادارات گاز و آب هم همین قانون را دارند.

ملکی تاکید کرد: بازاریان باید سیم کشی های مغازه های خودشان را مرتب کنند. در بسیاری از نقاط بازار دیده می‌‍شود که 100 الی 50 سیم برق به هم گره خورده و مثل یک کلاف شده اند. در اصطلاح آتش نشانی به مدل در هم پیچیدگی این سیم ها گفته می شود که تبدیل به «المنت» شده اند. همه می دانند که از تمام سیم هایی که به هم گره خورده اند برق جریان دارد و این مهم، حرارت ایجاد می کنند و این ایجاد حرارت، منجر به آتش سوزی گسترده می شود. چند سال پیش، مورد داشتیم که آتش گرفتن سیم های برق یک مغازه، منجر به آتش سوزی در 25 مغازه دیگر شد. بعضی از این سیم کشی ها قدمت 70 ساله دارند در حالی که سیم کشی هایی که در معرض مستقیم باد،  باران و برف هستند باید حتما بعد از 15 سال سرویس شوند؛ ولی در بازار سیم هایی دیده می شوند که آنچنان قدیمی هستند که روکش پارچه ای دارند و هر لحظه آماده آتش سوزی!

جلال ملکی افزود: آتش نشانی بارها طی بازدیدهایی که داشته، به مالکان مغازه ها اخطار داده است. آنها دقیقا در جریان هستند. از سویی دیگر، مغازه داران، اجناس زیادی در راهروها قرار داده اند که فقط فضا برای تردد یک نفر وجود دارد. این اجناس شامل پلاستیک، توپ پارچه، کارتن و... است که همگی قابلیت اشتعال بالا دارند.

وی تاکید کرد: لازم است بدانید اکثر این مغازه ها بیمه هم ندارند. البته نباید از این مهم گذر کرد که بیمه های کشور نیز دچار نقص هستند و بدون داشتن تاییدیه آتش نشانی، به مالک، خدمات بیمه ارائه می دهند. 

سخنگوی سازمان آتش نشانی با اشاره به اینکه از اردیبهشت سال گذشته، دستگاه قضا برای موضوع ایمنی ساختمان ها ورود خوبی داشته که امیدواریم مستمر باشد تا مردم ثمره اش را ببینند، تاکید کرد: تامین ایمنی بازار بسیار مهم است. از آنجایی که بازار قطب اقتصادی پایتخت است نباید تامین ایمنی آن را دست کم گرفت. در بازار تهران، 95 هیئت امنا و اتحادیه فعالیت دارند. اتحادیه ها و وزارت کار باید پای کار بیایند و برای مغازه هایی که تاییدیه آتش نشانی ندارند پروانه کسب را تمدید نکنند.

سخنگوی سازمان آتش نشانی گفت: بعد از حادثه کلینیک سینا اطهر، وزارت بهداشت تمام مراکز درمانی را ملزم کرد که تاییدیه آتش نشانی بگیرند. الان می بینید که مراکز درمانی در صف می ایستند تا از آتش نشانی تاییدیه بگیرند تا بتوانند با وزارت بهداشت همکاری کنند. این کار وزارت بهداشت، الگوی خوبی برای سایر دستگاه ها است.

ملکی افزود: هزینه برای ایمن کردن بنا، در برابر هزینه برای جبران خسارت ناشی از آتش سوزی و از بین رفتن سرمایه خیلی کم به چشم می آید. پلاسکو درس عبرت خوبی برای این موضوع است که نه تنها 20 نفر جان خود را در آن حادثه از دست دادند، بلکه سرمایه افراد نیز دود شد و خود ساختمان هم فرو ریخت. با چه مبلغی می توان آن 20 نفر را باز گرداند؟ هزاران بیمه هم بیایند نمی توانند همه چیز را به حالت اولیه برگردانند. 

وی افزود: اقدامات پاساژ علاء الدین نمونه خوبی برای جلوگیری از وقوع حوادث اینچنینی است. به جرات می توان گفت 70 درصد از مراحل ایمن سازی این پاساژ طی شده است. خدا آن روز را نیاورد که اتفاقی در بازار تهران رخ دهد.  وزارت کار باید بگوید تا زمانی که جایی ایمنی آتش نشانی نداشته باشد نمی تواند تاییدیه اتحادیه را دریافت کند. اگر آنها یک قدم به سمت ما بیایند ما ده قدم حرکت می کنیم. 

در گزارش دوم نیز در این راستا مهدی بابایی، رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر تهران در گفت و گو با رکنا با اشاره به اینکه مصوبه شورای شهر تهران می تواند راهنمای خوبی برای پیگیری موضوع ایمن سازی از لحاظ آتشنشانی باشد، گفته بود: در این مصوبه آمده است: مالکانی که به اخطارهای ایمن سازی آتش نشانی توجه نمی کنند، در مرحله اول؛ نسبت به قطع انشعابات آب، برق و گاز آنها اقدام می شود و در مرحله بعد، آن واحد صنفی  پلمب خواهد شد.

وی تاکید می کند: شهرداری تهران به راحتی می تواند برای ایمن سازی محل هایی که سیم کشی های غیر استاندارد دارند، با اداره برق مکاتبه داشته باشد تا نسبت به قطع انشعابات آن واحدهای صنفی اقدام شود. موارد مشابه این موضوع، به وفور در سطح شهر اتفاق افتاده است و قطع انشعابات دقیقا همان کاری است که تبعاتی جز به خود آمدن مالک واحد صنفی ندارد؛ چراکه در این شرایط اقتصادی، پلمب کردن واحدهای صنفی درست به نظر نمی رسد.

بابایی می افزاید: تا کنون جلسات زیادی با عنوان کمیته ایمنی بازار در منطقه 12 برگزار شده است و فردا این موضوع را در این نشست پیگیری خواهم کرد. این موضوع که تا کنون نسبت به ایمن سازی این سیمکشی ها اقدامی نشده است، بر می گردد به اهمال خود اداره برق که خیلی پیگیر مابقی سیم کشی هایی که به قولی بعد از کنتور است، نیست. لازم به ذکر است که دادستان از جانب مدعی العموم، به این موضوع ورود کرده و مواردی از ناایمنی ساختمان های شهر تهران را که شهرداری ارسال می کند را پیگیری می کنند. 

رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر در ادامه تاکید می کند: در این حوزه من به شهرداری منطقه 12 هم تذکر خواهم داد که به صورت ویژه به این موضوع ناایمنی نگاه کند. می دانید که انبوهی از مشکلات در بازار تهران در جریان است و باید همه آنها را در نظر گرفت. صرفا اگر برای برق بخواهیم اقدامی کنیم، حجم کار شهرداری تهران خیلی زیاد خواهد شد؛ ولی اگر اداره برق کارهای خودش را پیگیری و شهرداری به موضوع ایمنی کالبدی آتش نشانی رسیدگی کند، نتیجه بخش تر خواهد بود تا اینکه بار اهمال دستگاه های دیگر را شهرداری به دوش بکشد.

مهدی بابایی با تاکید بر اینکه همچنین وزارت کار نیز باید در این خصوص اقدامات لازم را انجام دهد، می گوید: برای اصناف نیز، قانون الزام آور داریم که ایمنی محل کارگاه ها را رعایت کنند و در این خصوص، وزارت کار باید به طور ویژه ورود کند. در واقع هم وزارت کار و هم اداره برق، باید این موضوع را پیگیری کنند. موارد رخ دادن حادثه در بازار تهران تا کنون وجود داشته و چون سختی دسترسی به این ملک ها وجود دارد و انبوهی از انبارها و مواد اشتعال زا نقطه خطرناکی را در مرکز تهران به وجود می آورد. 

ماه ها گذشت، اقدام هیچ، هشدارها تکرار شد

حال با گذشت بیش از یکسال، امروز مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران، اعلام کرد که ۴۰ درصد از آتش‌سوزی‌های بازار تهران به دلیل «کابل‌های برق» است و کابل‌های آویزان در این منطقه حتی مانع تردد خودروهای آتش‌نشانی هم می‌شوند.

قدرت‌الله محمدی ضمن اشاره به اهمیت اقتصادی بازار تهران گفت که «ایمنی سیستم‌های برقی همچنان پایین است و نیاز به توجه بیشتری دارد.»

در همین حال علی کریمی‌آنچه، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، نیز اعلام کرده که مجری ذی‌صلاح برق در ساختمان‌ها وجود ندارد و این موضوع به ایمنی ساختمان‌ها لطمه می‌زند.

فرماندار تهران پیش‌تر، در ۷ خرداد ۱۴۰۳، اعلام کرده بود که روند ایمن‌سازی سیستم برق بازار پایتخت در حال انجام است اما سیم‌کشی و برق داخل مغازه‌ها که برخی فرسوده شده‌اند نیز نیاز به اصلاح دارند.

این هشدارها ها و حرکت حلزونی ایمن سازی بازار تهران در حالی در حال انجام است که یک جرقه کوچک می‌تواند در هر لحظه به یک فاجعه بزرگ انسانی، امنیتی و اقتصادی در بازار تهران ختم شود.