کودکان، کارگران 25 درصد کارگاه های حاشیه تهران / دختران از 15 سالگی از خیابان ها به خانه می روند

کودکان کار/ به گزارش خبرنگار اجتماعی، موهای مشکی پرپشت ابوالفضل انگار سال هاست در حسرت شانه ای مانده است.نگاهش به توپ پلاستیکی است که بین بچه ها پاس کاری می شود آهی از ته دل می کشد و رد می شود از کنار آنها که بازی را پیشه خود کرده اند. او در حسرت بازی، کسب و کار دیگری دارد.

با جثه کوچکش در کارخانه شیشه گری پرسه می زند و تکه شیشه های مذاب بخشی از وجودش را سوزانده است و دستان نحیفش را پر از تاول کرده. او یکی از بچه هایی است که در کارگاه های حاشیه شهرها مشغول به کار است.

کامیل احمدی، پژوهشگر و مردم شناس در گفتگو با خبرنگار اجتماعی رکنا، درباره این بچه ها تاکید کرد: کار کودک کار مقوله جهانی است و تاریخ شروع کار کودکان به ادوار و مدنیت مختلف در کار کشاورزی وجود داشته است. اما به صورت سازمانی و شکل گرفته ای که امروزه به عنوان کار کودک می شناسیم به انقلاب صنعتی که از اروپا و آمریکا شروع شد.

کار کودک از آمریکا و اروپا شروع شد

وی با بیان این که بعد از مردان و زنان این کودکان بودند که به کار روی آوردند، افزود: نیروی انسانی ارزان تر بودند و مهارت های متفاوت تری داشتند به همین دلیل به بازار کار آمدند. کارکودکان در کشورهای مختلف ادامه دارد. اگر چه در کشورهای صنعتی قوانین سفت و سختی برای منع کار کودک وجود دارد. ولی روند خیلی از کشورها هم این موضوع به دلایل مختلف وجود ندارد و کودکان به کار گرفته می شوند.

کودکان در کارگاه های صنعتی حاشیه های شهرها

این پژوهشگر با اشاره به این که متاسفانه به کار خانوادگی کودکان بسیار کم پرداخته می شود، گفت: کار خانوادگی تعداد زیادی از کودکان را با خودش درگیر می کند. در جوامع کشاورزی و دامداری و... این موضوعات به حساب نمی آیند و کار تحقیقی نیز در خصوص این موضوع انجام نشده است. اما چیزی که در جامعه شهری آن را می بینیم، کودکانی هستند که در کارگاه های زیرزمینی و کارگاه های صنعتی و نیمه صنعتی که عمدتا در جنوب شهر تهران و حاشیه های شهرهای دیگر کار می کنند و همانجا هم زندگی می کنند.

کودکان نیروی کار ارزان و بی پناه

کامیل احمدی با اشاره به این که کارگاه ها به شکل های متفاوت هست، تاکید کرد: کودکان کارگاههای صنعتی، نیمه صنعتی، کارگاه های زیرزمینی و کارگاه های کنار بازارها مانند تولیدی ها، کارهای خدماتی و... به کار گرفته می شوند. اما شغل های آسیب زایی مانند کار در کارخانجات کوچک صنعتی در شهرک های صنعتی دور افتاده، شیشه گری، برخی کارخانجات موادشیمیایی، کارواش و... هم هستند که بچه ها در آن به کارگرفته می شوند. کودکان به کار گرفته می شوند چون نیروی کار ارزان و بی پناه هستند و در چارچوب های قانونی و حمایتی قرار نمی گیرند. البته کودکان فرزتر و قدرت بدنی بیشتری برای برخی کارها مانند ظریفکاری را دارند و کودکان دختر و پسر در این کارگاه ها به کار گرفته می شوند.

میزان سواد کودکان کار

کامیل احمدی با اشاره به این که 28 شکل متفاوت از کار کودک وجود دارد، افزود: بعضا ممکن است بیشتر باشد ولی در تحقیقات کار کودک در تهران به 28 کار کودک را مستند کرده ام. در خصوص کار کودک به تحقیقات میدانی خود تاکید می کنم. نکته مهمی که در مورد کودکان کار وجود دارد این است که عمده کودکان کار از کشور افغانستان هستند و اقامت غیرقانونی دارند. یعنی با یک پیشینه نه چندان تحصیل کرده ای وارد ایران می شوند و دلیل عمده آنها پیدا کردن کار است. در کنار کار کردن آنها NGO هایی هستند که خدمات آموزشی رایگان به این بچه ها ارائه می دهند و در طول هفته بعضی از روزها به این کلاس ها می روند. ولی عمده این افراد تحصیل کامل و جامعی را نخواهند داشت.

وی با اشاره به کودکان ایرانی کار گفت: کودکان کار در کنار کار عمدتا به مدارس دولتی می روند چون محدودیت آموزشی ندارند. کودکان غیرقانونی از بلوچستان پاکستان یا بچه های ایرانی که به آنها لقب غربتی داده می شود. این بچه ها نیز در شکل های مختلف به تحصیل روی می آورند و تا سنی را وارد چرخه تحصیل می شوند اما عمده آنها ترک تحصیل می کنند و وارد بازار کار می شوند.

دستفروشی کاری آسان برای کودکان کار

این پژوهشگر تاکید کرد: 93 درصد این کودکان کار کودکان مهاجر افغانستانی هستند و مابقی کودکان ایرانی، بلوچستانی پاکستان، ایرانی های متفرقه و از اقلیت های دیگر هستند. سن شروع به کار مهم است اما در کارهای کارگاهی عمر فعالیت کودکان از یک تا سه سال است. بعد از آن تجربه زیستی کودکان بیشتر می شود و وارد یک کاری می شوند که سختی کار کمتر و درآمد بیشتری داشته باشند. امکان دارد در همان کارگاه مشغول به کار دیگری شوند یا کارگر باتجربه تر یا سرکارگر شوند. البته ممکن است وارد کارهای خیابانی مانند دستفروشی شوند که دستمزد بیشتری دارد. در نهایت هم دیده شده که صاحبکار خودشان می شوند و کارهای مستقلی می شوند. این موضوعات بستگی به سنی دارد که کودکان وارد کار می شوند یا مدت زمان ماندگاری آنها در ایران. آنها با بالا رفتن سن تجربه بیشتری کسب می کنند و به کارهای آسان تر روی می آورد.

کامیل احمدی با بیان این که کودکانی که در کارگاه های حاشیه ای کار می کنند باید سن مطلوبی داشته باشند، تاکید کرد: این کودکان باید به خودمراقبتی رسیده باشند و بتوانند با دستگاه ها کار کنند. معمولا سن بچه ها در کارگاه های حاشیه ای از 12 تا 15 سال است اما دیده شده که کودکان کوچک تر نیز در این کارگاه ها به کار گرفته شده اند و به کارهای پادویی، شاگرد مغازه و... می پردازند.

دختران از 15 سالگی از خیابان ها به خانه می روند

وی در پاسخ به این سوال که چند درصد کودکان کار در کارگاه های حاشیه ای هستند؟ گفت: این شمارش بسیار سخت است و کار سرشماری در این خصوص انجام نشده است. به شکل میانگین، در کارگاه های صنعتی و نیمه صنعتی زیرزمینی که کودکان در جنوب شهر تهران و حومه به آن جذب می شوند، این است که چیزی حدود 20 تا 25 درصد نیروی کار این کارگاه ها کودکان هستند. ولی این آمارها تقریبی است. درصد دخترانه در کارگاه ها بسیار کمتر است و در کارهایی مانند سبزی خردکنی، بسته بندی، کارهای مخابراتی و دیجیتالی (که انگشت های ظریفی می خواهد) دخترانه هستند ولی بقیه کارها پسرانه است.حدود 25درصد کارها در حاشیه ها دخترانه هستند.نوع نگاه جنسیتی خانواده های مهاجر به دختران البته یکی دیگر از دلایل کمتر کار کردن دختران است.دختران از سن 15 ساله وارد عرصه های عمومی نباید باشند و در خانه به کارهای خیاطی، بسته بندی، سبزی خردکنی و... می پردازند. در سن پایین روی دختران حساسیت وجود ندارد. اما بعد از بلوغ آنها از خیابان به خانه بازگردانده می شوند.

آسیب هایی که کودکان کار را تهدید می کند

این پژوهشگر با اشاره به این که عمده آسیب هایی که کودکان را تهدید می کند، آسیب های کاری است، افزود: سنگینی و سختی کار، کارهای شیفتی و شبانه تاثیرات زیادی روی کودکان می گذارد و این کودکان اغلب تغذیه و خواب مناسب ندارند و خستگی مفرط دارند. آسیب های دیگر کلامی و رفتاری است که از سوی صاحبکاران و سرکارگران به آنها تحمیل می شود. در نهایت نیز جو کاری که کودکان در آن حضور دارند غیربهداشتی است و تهویه مناسب ندارد و کارگاه ها استاندارد نیست و ایمنی کار رعایت نمی شود و بچه ها آسیب های جسمی زیادی می بینند. بچه های در بلورسازی یا شیشه گری بدنشان می سوزد. چون شیشه ذوب شده روی آنها می ریزد. کودکانی که در خیاطی و تولیدی ها کار می کنند، جراحات خاص خودشان را دارند. کودکانی که کارهای دستگاهی انجام می دهند یا در نجاری کار می کنند عمدتا جراحت برمی دارند یا دچار قطع عضو می شوند. معمولا کارهای صنعتی و نیمه صنعتی آسیب های بدنی به کودکان وارد می کند و قطع عضو را هم در پی دارد.

کودکان در کارگاههای مواد شیمیایی

کامیل احمدی با اشاره به این که خوشبختانه کار در کوره های آجرپزی رو به افول است، تاکید کرد: صنعت آجرپزی رو به افول است و یا تغییر کاربری دادند یا مکانیکی شده اند. آجرپزی بسیار آسیب پذیر بوده اما این صنعت دیگر وجود ندارد. کارهای آسیب زا تر هستند. کودکان در کارگاه هایی موادشیمیایی (کارخانه های سموم، ضد آفت، مواد بهداشتی، اسید و...)، کوره های لعاب و کوزه گری، شیشه گری، نجاری، تولیدی، مبل سازی و... با ابزار تیز یا گرمای زیاد روبرو هستند و آسیب ها بیشتر از کوره های آجرپزی است.

کار کودکان در سایه اقتصاد نیمه پنهان

وی در پاسخ به این سوال که چرا مسئولان این کودکان را از کار دور نمی کنند؟ گفت: خودآگاهی عمومی درباره کار کودکان وجود دارد و کسی نمی تواند آن را انکار کند. مشکل این است که متولی مشخصی برای ورود به این مسئله وجود ندارد و معمولا چند دستگاهه با مسائلی از این دست برخورد می شود. درصد موفقیت نسبت به پرداختن به کار کودک موفق نبوده است. وقتی چند ارگان برای ساماندهی کاری ادغام می شوند تا پروژه واحدی را به سرانجام برسانند معمولا سرانجام خوبی ندارد. بخش دیگر اقتصاد غیررسمی و پنهان است. این اقتصاد نیز بر کسی پوشیده نیست. ولی به نسبت این که نیروی کار ارزان و مهاجران را به خود جذب کند تا مالیات کمتری بپردازد و چرخه اقتصاد مجموعه را بچرخاند و تولید را ادامه دهد چشم پوشی های تعمدی وجود دارد و لازمه های قانونی برای همه کارگاه ها اجرا نشده است و حقوق پایه، بیمه و... را نمی توانند پرداخت کنند. به نظر می رسد یک توافق نیمه پنهان و نانوشته ای میان بیزینس ها و اقتصاد پنهان با نظام مالیاتی در کشور وجود دارد که به آنها اجازه به کارگیری مهاجرها را می دهد. بخشی از این نیروی کار ارزان کودکان هستند که لطمه می بینند. در صورت بروز هر اتفاقی نیز مطالبه گری کودکان برای حقوق اولیه شان کمتر است. به کارگیری کودکان وجاهت قانونی ندارد و دست بچه ها برای مطالبه حقوق شان به جایی بند نیست.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.