با وضعیت حاد افسردگی در سالمندان چه باید کرد؟

گاهی زیاد گریه می‌کنند و اشتها ندارند، برخی اوقات به یک نقطه خیره می‌شوند و کمتر وارد معاشرت با دیگران حتی نوه‌ها و فرزندانشان می‌شوند و مرور عکس‌های گذشته بخشی از سرگرمی روزانه آن‌هاست؛ عکس‌های کسانی که بعضی‌هایشان یا فوت کرده‌اند و یا آن‌قدر از آن‌ها دور شده‌اند که خبری از اوضاع و احوال‌شان ندارند و ماه‌هاست که آن‌ها را ندیده‌اند. در روانشناسی بالینی یکی از ویژه‌ترین اختلال‌های دوران سالمندی، افسردگی ذکر شده است. علایم این اختلال در دوران سالمندی به وضوح در بعضی از سالمندان دیده می‌شود. رنجش زیاد، تحریک‌پذیری و گوشه‌گیری از مهم‌ترین آسیب‌های افسردگی در دوران سالمندی است که اگر این اختلال روانی به درستی درمان نشود، مشکلات زیادی برای فرد سالمند به وجود خواهد آورد.

جمعیت رو به سالمندی می‌روند"؛ این هشداری است که چند سال است از سوی کارشناسان مطرح می‌شود. تغییرات سریع جمعیتی، ایران را در زمره کشورهایی قرارداده که با سالمندی در حال مواجهه است و در حال حاضر بر اساس سرشماری سال 1395، نزدیک به 45 درصد جمعیت کشور 60 تا 64 ساله هستند.

یک‌چهارم افراد ۶۵ سال و بالاتر از افسردگی رنج می‌برند

درست است که سالمندی جمعیت یکی از پیامدهای کاهش مرگ و میر و افزایش امید به زندگی است اما به طور قطع به همراه خود چالش‌های سلامتی، اقتصادی و اجتماعی را نیز در پی خواهد داشت که می‌بایست مورد رسیدگی قرار گیرد. در حال حاضر سیاست‌هایی که در رابطه با جمعیت در نظر گرفته شده، بیشتر بر افزایش جمعیت و فرزندآوری متمرکز شده است و در این میان، آن‌چه از آن غفلت می‌شود، توجه به سیاست‌هایی است که لازم است برای حمایت از سالمندان به کارگرفته شود. فقدان سیاست‌های حمایتی برای سالمندان کشور آن زمان محسوس می‌شود که بدانیم تقریباً یک‌چهارم افراد ۶۵ سال و بالاتر از افسردگی رنج می‌برند و افسردگی یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش کیفیت زندگی سالمندان است.

بسیاری از روان‌پزشکان از افسردگی به عنوان "سرماخوردگی روان" یاد می‌کنند. اگر این اختلال روانی به درستی و به‌موقع درمان نشود، مشکلات زیادی برای فرد سالمند و اطرافیانش ایجاد خواهد کرد. احساس اندوه و لذت نبردن از دنیا، احساس ناامیدی و گناه، افزایش و یا کاهش غیرطبیعی وزن بدن، احساس بی‌ارزش بودن، دلتنگی، احساس سربار بودن، فکر مدام به مرگ، بی‌توجهی به بهداشت فردی و اختلال در خواب، از علایم کلی افسردگی در سالمندان است.

عدم توجه به معضل افسردگی در سالمندان و پیامدهای آن

اگرچه افسردگی در بین سالمندان امری معمول است اما تنها درصد کمی از این قشر از حمایت‌های لازم برخوردار هستند؛ چراکه اغلب شرکت‌های بیمه‌ای روند درمانی این بیماری را تحت پوشش بیمه‌ای خود قرار نمی‌دهند و افسردگی را جزیی از روند پیری و پیامد ازکارافتادگی‌ می‌دانند.

حتی بسیاری از پزشکان تنها به درمان بیماری‌های جسمی آن‌ها پرداخته و ‌افسردگی را نادیده می‌گیرند و البته بسیاری از افراد مسن نیز از صحبت درباره احساسات خود پرهیز می‌کنند. بی‌توجهی و نادیده گرفتن هشدارها می‌تواند نتایج مخربی دربرداشته باشد. بنابراین‌ شناخت این علایم و جست‌وجوی راه‌هایی برای حمایت از سالخوردگان بسیار بااهمیت است‌.

دکتر فرشاد شریفی، دبیر مرکز تحقیقات سالمندان در اظهارنظری بیان کرد: در کشور ما بر روی روش‌های غیردارویی کاهش درد کار زیادی نشده و تأثیرات مصرف این داروها ممکن است عواقب روانی بسیاری برای سالمندان داشته باشد. به همین دلیل سالمندان بیمار، روحیه خوبی ندارند و ممکن است از غذا خوردن امتناع کنند. بنابراین علایمی مانند کاهش اشتها، افسردگی شدید، عدم مصرف مواد غذایی، بیماری مزمن و یا امتناع از درمان بیماری را باید در این افراد جدی گرفت زیرا سالمند ممکن است با این تصور که نباید دردسری برای خانواده درست کند، تلاش کند با روش‌های این‌چنینی به استقبال مرگ برود.

فقدان امکانات رفاهی و تفریحی مناسب برای سالمندان در کشور

انزوا و گوشه‌گیری در سالمندان بسیار شایع است و مجموعه‌ای از عوامل در کشور وجود دارد که دست به دست هم می‌دهند تا از زنان و مردان سالمند افرادی تنها و افسرده بسازد. سالمندانی که دارای زندگی مستقل هستند، عملاً به دلیل فقدان امکانات آموزشی-تفریحی و رفاهی مناسب یا بالا بودن هزینه استفاده از امکانات موجود، مجبور هستند که در بسیاری از مواقع محدود به خانه خود شده و به‌تدریج از مشارکت اجتماعی محروم می‌شوند. یکی دیگر از عواملی که مشارکت سالمندان را در زندگی اجتماعی محدود می‌کند، نامناسب بودن فضاها و امکانات شهری برای تردد ایمن سالمندان است که سبب می‌شود سالمندان، خود به‌منظور پیشگیری از خطراتی مانند زمین خوردن یا سوانح، از خروج از منزل خودداری کنند.

این درحالیست که در بسیاری از کشورهای جهان به این مسأله توجه شده است و این کشورها برنامه‌های تفریحی و رفاهی مناسبی برای سالمندان در نظرگرفته‌اند که سفر تنها یکی از این موارد است و با مشاهده میانگین سنی توریست‌هایی که به ایران سفر می‌کنند، می‌توانیم حدس بزنیم که سالمندان کشورهای دیگر تا چه میزان از برنامه‌های حمایتی بهره‌مند هستند.

زنان سالمند بیشتر دچار افسردگی می‌شوند یا مردان؟

تحقیقات نشان می‌دهد قبل از رسیدن به سن یائسگی، در زنان به طور معمول آمار افسردگی بیش از مردان است، اما در پی بازنشسته ‌شدن یا از کار افتاده‌‌شدن مردان در سنین بالاتر و با توجه به فشارهای ناشی از موارد گوناگون که اغلب روی مردان بیشتر است مانند مسائل درمانی یا هزینه‌های زندگی، تأمین مسکن و... بروز افسردگی در مردان بیشتر می‌شود و تقریباً آمار افسردگی سالمندی در زنان و مردان برابر است. ازسویی آمار افسردگی در خانه‌های سالمندی بیش از 70 درصد است؛ درحالی‌که افسردگی در میان سالمندانی که در منزل خودشان یا با اعضای دیگر خانواده زندگی می‌کنند، حدود 30 درصد گزارش شده است.

راهکارهایی برای جلوگیری از پیشرفت افسردگی در سالمندان

1. مراجعه به روانشناس متخصص و انجام مراحل مشاوره درمانی؛

2. ایجاد شرایطی مطلوب برای لذت‌بردن از زندگی: قدم زدن در فضای آزاد یا تماشای فیلم مورد علاقه یا هر کاری که سالمند به آن دلبستگی دارد، می‌تواند به او کمک کند.

3. تدوین برنامه منظم روزانه: سالمندان باید حتماً برنامه منظم روزانه‌ای داشته باشند و در برنامه‌هایشان ساعت‌هایی برای ارتباط با دیگران مانند دوستان یا بستگان در نظر بگیرند. افراد سالمند با داشتن دوست‌هایی هم‌سن و سال خود بهتر می‌توانند آن‌ها را درک کنند و روابط اجتماعیشان تقویت خواهد شد.

4. ابراز محبت از جانب اطرافیان و فرزندان: سالمند قبل از هر مراقبتی به محبت شما نیاز دارد. برای مثال توجه به خوراک و پوشاک سالمندان به آن‌ها حس مورد توجه بودن می‌دهد که باعث آرامش و خوشحالی آن‌ها می‌شود.

5. مصرف وعده‌های غذایی سالم: یک رژیم غذایی ناسالم باعث تشدید افسردگی می‌شود‌. بنابراین سعی کنید رژیم غذایی سالمندان را مملو از سبزیجات‌، میوه‌، حبوبات و پروتئین قرار دهید.

ازدواج چقدر می‌تواند افسردگی در سالمندان را کاهش دهد؟

مطابق با تحقیقی که به صورت مشترک توسط صندوق جمعیت ملل متحد، گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و مرکز آمار ایران درباره تحلیل وضعیت سالمندان در ایران انجام گرفته است، نسبت سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند در حال افزایش بوده و تفاوت‌های استانی از این نظر قابل ملاحظه است. این نسبت در کل کشور 10 درصد است که به ترتیب 15 درصد و 5 درصد مردان و زنان سالمند تنها زندگی ‌می‌کنند.

ازدواج هم برای جوانان و هم سالمندان حقی مسلم است. خارج‌شدن از حصار تنهایی و پیداکردن همدمی همسن و سال که آن‌ها را درک کند از جمله دلایل عمده بسیاری از سالمندانی است که ازدواج می‌کنند. افرادی که در دوران کهولت سن ازدواج می‌کنند، در صورت هماهنگی شرایط در کنار هم به آرامش می‌رسند؛ چراکه آن‌ها مانند زوج‌های جوان، دغدغه مادی ندارند و نگران رشد و تربیت فرزندان نیستند و از طریق ازدواج، از برخی مشکلات روحی دوران سالمندی ازجمله افسردگی رهایی پیدا می‌کنند.

در این‌جا ضرورت فرهنگ‌سازی و تغییر نوع نگاه اهمیت می‌یابد تا افراد جامعه بتوانند ازدواج را به عنوان حق طبیعی هر سالمندی در نظر گیرند و با تنگ‌نظری‌های غلط فرهنگی مقابل این امر مبارک نایستند.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.