نشانه‌های تیروئید کم کار
رکنا: کم‌کاری تیروئید بیماری است که بسیاری از افراد درگیر آن هستند و باید آن را جدی گرفت.
به گزارش رکنا، کم‌کاری غده تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم (Hypothyroidism) در بین بیماری‌های غده درون‌ریز شایع‌ترین بیماری پس از دیابت است. به زبان ساده این بیماری هنگامی ایجاد می‌شود که غده تیروئید نتواند به اندازه نیاز بدن هورمون تولید کند. هورمون غده تیروئید تری یدوتیرونین (T۳) و تیروکسین (T۴) است. این هورمون‌ها وظیفه تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و تسهیل رشد در بدن را برعهده دارند. بیماری در زنان سه برابر شایع‌تر از مردان است.
در دنیا از هر ۱۰۰ نفر ۲ نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. از آنجایی که بیشتر موارد ابتلا خفیف هستند، بیماران پیش از انجام آزمایشات تیروئید (مانند آزمایش T4 و T3) متوجه ابتلا نمی‌شوند و هیچ علائمی نیز در خود مشاهده نمی‌کنند. این بیماری می‌تواند در صورت تشدید اغما و بیماری‌های قلبی را درپی داشته باشد. کم کاری تیروئید قابل درمان است و با انجام آزمایش خون شناسایی می‌شود. برای انجام آزمایش تیروئید در منزل یا محل کار کلیک کنید.
کم‌کاری تیروئید چیست؟
به نظر شما متخصص چگونه بین کم‌کاری و پرکاری تیروئید تمایز قائل می‌شود و چطور این بیماری تشخیص داده می‌شود؟ زمانی پزشک متخصص کم کاری تیروئید را تشخیص می‌دهد که مشخص شود غده تیروئید بیمار به حد نرمال هورمون‌های خاص را نمی‌سازد و یا اینکه در تولید هورمون‌ها به قدر کافی فعالیت ندارد. بنابراین در این حالت می‌گویند که بیمار دچار کم کاری تیروئید است. شاید به نظر برسد این بیماری چندان جدی نیست اما کاملا خطرساز است و باید تحت کنترل باشد.
افرادی که مبتلا به کم کاری هستند واکنش‌های شیمیایی نرمال بدنشان برهم می‌خورد، از حالت تعادل خارج می‌شود و برخی از کارکردهای بدن را دچار اختلال می‌کند. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد، خیلی کم پیش می‌آید که علائمی از خود نشان دهد. اما برخی افراد به تدریج علائمی ظاهر می‌شود که مسلما اختلال در سلامت را درپی دارد.
کم کاری نسبت به پرکاری تیروئید از شدت پایین‌تری برخوردار است. به این معنا نیست که اختلالی بی‌ضرر است، اما می‌توان با تشخیص دقیق آزمایشگاهی عملکرد تیروئید را مورد بررسی قرار داد و با استفاده از هورمون‌های تیروئید سنتتیک برای درمان و بهبود این اختلال استفاده کرد. دقت داشته باشید که شما نمی‌توانید صرف مشاهده علائم، درمان دارویی خودسرانه انجام دهید و ویزیت متخصص و انجام آزمایش تیروئید تجویز شده ضروری است.
کم کاری تیروئید یا Hypothyroidism بیشتر در زنان به‌خصوص در زنان بالای ۵۰ سال بروز می‌کند، اما مردان نیز ممکن است مبتلا به این بیماری شوند.
علائم کم‌کاری تیروئید
آنچه از پرکاری تیروئید تاکنون شنیده‌اید برعکس کنید، نشانه‌ها و علائمی خواهند بود که یک بیمار مبتلا به کم کاری تیروئید خواهد داشت. مهم‌ترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنش‌های شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است. در بیشتر افراد درگیر تیروئید کم کار این علائم ظاهر می‌شود:
کاهش آستانه تحمل نسبت به سرمای آب و هوا
بیمار در حرکت کردن دچار اختلال و کندی شده است
اشتهای طبیعی به غذاخوردن ازبین رفته است
پوست زبر و ضمخت شده است
بیمار از شکنندگی موها شکایت دارد
احساس خستگی و ضعف شدید حتی پس از استراحت کافی
کلفت شدن غیرطبیعی صدا
ایجاد اسپاسم و گرفتگی در عضلات
بروز مشکل یبوست
احساس خواب آلودگی در طول روز
کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
فراموش کردن غیرعادی مسائل
بی‌حس شدن دست و پا
ورم کردن صورت و چشم
افزایش وزن
برهم خوردن سیکل قاعدگی
تشدید خونریزی قاعدگی
نازایی
گواتر
ترشح شیر از پستان
علائم فوق در تمام افراد بروز نمی‌کند و شدت و ضعف آن متفاوت خواهد بود. در هر صورت انجام آزمایش و تشخیص متخصص ضرورت دارد.
علائم کم‌کاری تیروئید در زنان
سیکل قاعدگی نامنظم و طولانی
فراموشی
افسردگی
ریزش و نازکی موها
کاهش ضربان قلب
تورم مفاصل
درد در مفاصل
افزایش کلسترول خون
سفت شدن عضلات
پف کردن صورت
چاقی و افزایش وزن
احساس گرفتگی در سینه
یبوست
خشک و خشن شدن پوست
حساس شدن به سرما
احساس ضعف و خستگی
احساس ضعف عضلانی
به گفته وب‌سایت mayoclinic این بیماری فقط در زنان بزرگ‌سال بروز نمی‌کند؛ گاهی اوقات این بیماری در نوزادان هم دیده می‌شود. نوزادانی که بدون غده تیروئید یا با اختلال در تیروئید متولد می‌شوند معمولا علائمی ندارند. برخی از نشانه‌های کم‌کاری تیروئید در نوزادان عبارت است از:
زردی پوست و چشم (یرقان)
به سختی نفس کشیدن
گریه شدید
یبوست شدید
عضلات ضعیف
مشکلات تغذیه
علت کم‌کاری تیروئید چیست؟
بیماری‌های خودایمن
شایع‌ترین عامل بروز کم‌کاری تیروئید، یک اختلال خود ایمن به نام بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است که در آن سیستم ایمنی با تولید آنتی‌بادی‌های خود ایمن، به سلول‌های بافت تیروئید حمله می‌کند. در بروز بیماری هاشیموتو تلفیقی از عوامل ژنتیکی و محیطی دخیل هستند. آنتی‌بادی‌های خود ایمن، با تأثیر مخرب بر بافت تیروئید توانایی این غده را در تولید هورمون‌های تیروئیدی کاهش می‌دهند.
اثر مهاری داروهای پرکاری تیروئید
برای درمان پرکاری تیروئید معمولاً از ید رادیواکتیو و داروهای سرکوب‌کننده غده تیروئید استفاده می‌شود. هدف از تجویز این داروها بازگرداندن تعادل به غده تیروئید است اما گاهی تأثیر داروها بر غده تیروئید بیش‌ازحد متعارف است و باعث بروز کم‌کاری دائمی تیروئید می‌شوند.
جراحی غده تیروئید
برداشتن قسمتی از غده و یا تمام غده تیروئید به دلیل ابتلا به گره‌های تیروئیدی یا تومورهای سرطانی باعث بروز اختلال کم‌کاری تیروئید در فرد می‌شود. در این موارد فرد باید به‌صورت مادام‌العمر از داروهای هورمونی تیروئیدی استفاده کند.
پرتودرمانی
روش پرتودرمانی که برای درمان سرطان‌های اطراف گردن و یا بالاتنه مورداستفاده قرار می‌گیرد می‌تواند بر عملکرد غده تیروئید تأثیر منفی داشته باشد و توانایی آن برای تولید هورمون را کاهش دهد.
عوارض جانبی برخی داروها
مصرف بعضی از داروها بر عملکرد تیروئید تأثیر مخرب دارند و ظرفیت غده را برای تولید هورمون تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال داروهای لیتیومی که برای درمان بعضی از اختلالات روانی تجویز می‌شوند از این دسته داروها به‌حساب می‌آیند.
نقایص مادرزادی
برخی از نوزادان به‌طور مادرزادی با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند. معمولاً نوزادانی که با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند در اوایل زندگی علائم خاصی بروز نمی‌دهند و تنها راه تشخیص چنین اختلالاتی انجام تست تیروئید در بدو تولد است.
اختلال غده هیپوفیز
یکی از علت‌های نادر کم‌کاری تیروئید نقص در غده هیپوفیز و عدم ترشح هورمون TSH است. هورمون TSH یکی از محرک‌های اصلی آزاد شدن هورمون‌های ذخیره‌شده در تیروئید است و در صورت کم بودن TSH در خون، فرد به بیماری کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شود.
بارداری
برخی زنان در طی بارداری و یا پس‌ازآن به دلیل ساخته‌شدن آنتی‌بادی‌های خود ایمن در بدن، دچار کم‌کاری تیروئید می‌شوند. در صورت درمان نشدن این اختلال در طی بارداری، احتمال رخ دادن زایمان زودرس و اختلال پره‌اکلامپسی وجود دارد.
کمبود ید در بدن
ید یکی از عناصر معدنی مهم برای تولید هورمون‌های تیروئیدی است. اگر این عنصر معدنی به مقدار کافی از طریق وعده‌های غذایی به بدن نرسد فرد دچار کم‌کاری تیروئید می‌شود. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید بایستی مقدار متعادلی را از طریق مواد غذایی جذب کنند.
درمان کم‌کاری تیروئید
رایج‌ترین درمان استاندارد برای کم‌کاری تیروئید مصرف روزانه لووتیروکسین است که ساختاری شبیه به هورمون تیروئیدی دارد. این دارو هورمون‌های لازم را تامین کرده و سطح هورمون‌های تیروئیدی بدن را به حالت نرمال برمی‌گرداند و علائم کم‌کاری تیروئید را بهبود می‌دهد.
لووتیروکسین به‌مرورزمان سطح کلسترول خون و شاخص توده بدنی را کاهش داده و به‌این‌ترتیب از خطر بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت ناشی از کم‌کاری تیروئید کاسته می‌شود. برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، درمان با لووتیروکسین ابتدا با دوزهای کم شروع‌شده و به‌تدریج دوز دارو افزایش می‌یابد. دوز مصرف این دارو توسط متخصص تعیین می‌شود و مصرف خودسرانه آن می‌تواند دردسرساز شود.
بهترین رژیم غذایی برای کم‌کاری تیروئید!
برای دریافت فایل رژیم غذایی، کافی است اطلاعات زیر را وارد کنید.
چه فاکتورهایی خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید را افزایش می‌دهند؟
احتمال بروز کم‌کاری تیروئید در هر فردی وجود دارد. عوامل زیر خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند:
جنسیت مؤنث (کم‌کاری تیروئید در زنان شیوع بیشتری دارد)
سن بالاتر از ۶۰ سال
داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی
مبتلا بودن به بیماری‌های خود ایمن مثل دیابت نوع یک و بیماری سلیاک
دارا بودن سابقه مصرف داروهایی مثل ید رادیواکتیو و یا داروهای سرکوب‌کننده تیروئید
داشتن سابقه پرتودرمانی در ناحیه گردن و بالاتنه
دارا بودن سابقه جراحی تیروئید
باردار بودن و یا زایمان کردن در ۶ ماه گذشته
عوارض کم‌کاری تیروئید
معمولا تیروئید کم کار از زنان مبتلا به فرزندان انتقال پیدا می‌کند و عوارضی مشابه در دیگر مبتلایان نیز مشاهده خواهد شد. نوزاد مبتلا به کم کاری تیروئید از اختلال رشد، معلولیت‌های ذهنی و فیزیکی رنج می‌برد. در بزرگسالان نیز این بیمار می‌تواند با عوارضی قلبی، پوستی، گوارشی و روانی همراه باشد. بنابراین می‌توان دریافت که در صورت عدم کنترل این اختلال عملکرد کل بدن را به خطر می‌اندازد. اگر کم‌کاری تیروئید به‌موقع درمان نشود عوارض زیر را به دنبال دارد.
گواتر
در کم‌کاری تیروئید، تحریک شدن پی‌درپی غده تیروئید توسط هورمون TSH سبب بزرگ شدن غده شده که به آن گواتر گفته می‌شود.
بیماری‌های قلبی
به دلیل افزایش سطح کلسترول و LDL در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید، احتمال تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره عروق و متعاقباً دچار شدن به بیماری تصلب شرایین وجود دارد.
اختلالات ذهنی
شیوع افسردگی در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید بیش از سایرین است و در صورت درمان نشدن نقص تیروئید، افسردگی به‌مرور وخیم‌تر می‌شود. کم‌کاری تیروئید همچنین در کاهش سطح یادگیری و افت توانایی‌های ذهنی اثرگذار است.
نوروپاتی محیطی
کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده و مزمن باعث آسیب به اعصاب محیطی می‌شود. در نوروپاتی محیطی، عصب‌هایی که از مغز به عضلات و ارگان‌های بدن سیگنال دهی می‌کنند دچار آسیب می‌شوند. پیامد چنین اتفاقی بروز ضعف عضلانی، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن بدن است.
ناباروری
پایین بودن سطح هورمون‌های تیروئیدی ممکن است باعث اختلال در فرایند تخمک‌گذاری شود. برخی از عوامل ایجادکننده کم‌کاری تیروئید مانند بیماری‌های خود ایمن نیز در بروز ناباروری دخیل هستند. عدم‌تشخیص و درمان به‌موقع نوزادانی که دچار نقص غده تیروئید هستند باعث بروز عوارض متعدد جسمی و ذهنی می‌شود اما اگر در ماه‌های ابتدایی تولد این عارضه تشخیص داده شود بدن می‌تواند به شرایط نرمال خود بازگردد.
تشخیص کم‌کاری تیروئید چگونه است؟
در معاینات بالینی اگر پزشک به نشانه‌های کم‌کاری تیروئید نظیر خستگی مفرط، خشکی پوست، یبوست و افزایش وزن پی ببرد آزمایش خونی تیروئید را به‌منظور ارزیابی سطح هورمون‌های تیروئیدی تجویز می‌کند.
آزمایش خون کم‌کاری تیروئید
تشخیص اینکه بیمار مبتلا به کم کاری است یا خیر، به نتایج آزمایش TSH و در برخی موارد هورمون تیروکسین بستگی دارد. در آزمایش خونی تیروئید، سطح خونی هورمون‌های TSH و T4 سنجیده می‌شود. در جواب آزمایش اگر سطح هورمون T4 کم و سطح هورمون TSH بالا باشد نشان‌دهنده کم‌کاری تیروئید است. دلیل چنین عدم تعادلی افزایش ترشح TSH از غده هیپوفیز برای وادار کردن غده تیروئید به ترشح هورمون T4 و T3 است. با استفاده از نتایج آزمایش TSH، پزشک می‌تواند شدت کم‌کاری تیروئید و دوز مناسب دارو برای درمان آن را تعیین کند.
تست TSH
با استفاده از آزمایش TSH، مقدار TSH موجود در خون اندازه‌گیری می‌شود. TSH هورمونی است که غده هیپوفیز آن را تولید می‌کند. این غده دقیقا در قاعده مغز جای گرفته و سطح هورمون‌های ترشح شده توسط تیروئید را تنظیم می‌کند. در غده تیروئید در کل سه هورمون کلسیتونین، تیروکسین T4 و تری یدوتیرونین T3 تولید می‌شود.
در صورتی که سطح TSH افزایش پیدا کند، مقدار هورمون‌های ترشح شده از غده تیروئید نیز افزایش پیدا می‌کند. این دو باهم در ارتباط هستند و تا زمانی که سطح هر دو یکسان باشد مشکلی بروز نمی‌کند، اما اگر این سیستم دچار اختلال شود هورمون تیروئید بیشتر یا کمتر تولید می‌شود و باید علت یابی انجام گیرد. با استفاده از این آزمایش درضمن می‌توان متوجه شد که فرد مبتلا به اختلال پرکاری تیروئید است یا کم کاری.
تست T3
با انجام این تست عملکرد غده تیروئید مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. با استفاده از نتایج این تست می‌توان اختلالات غده تیروئید را تشخیص داد، روند درمان بیماران درگیر به کم کاری و پرکاری تیروئید را زیر نظر گرفت. اگر آزمایش TSH غیرطبیعی باشد یا اینکه فرد علائم کم کاری و پرکاری تیروئید داشته باشد، انجام آزمایش T3 ضرورت پیدا می‌کند.
تست T4
T4 یا تیروکسین یکی از دو نوع هورمونی است که در غده تیروئید تولید می‌شود. با انجام آزمایش T4 عملکرد غده تیروئید مورد بررسی قرار می‌گیرد. معمولا این آزمایش برای تشخیص کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان و پایش روند درمان مادران دچار کم کاری یا پرکاری تیروئید انجام می‌گیرد.
تست Free T3
آزمایش Free T3 تحت عنوان تست سطح دوم و سوم عملکرد غده تیروئید شناخته می‌شود. زمانی این تست انجام می‌گیرد که بخواهند تشخیص دقیق‌تری از پرکاری تیروئید همراه با تست‌های TSH, T3, T4 به‌دست آورند. دیگر دلیل انجام این تست، بررسی وضعیت بالینی مبتلایان به یوتیروئید (وقتی غده تیروئید دارای عملکرد طبیعی است) که در آزمایششان توزیع تغییر یافته‌ای از پروتئین‌ها متصل به T4 و T3 مشاهده شده است.
گاهی ممکن است از این تست برای تشخیص تیروتوکسیکوز استفاده کنند و در پاره‌ای از موارد نیز برای بررسی درمان جایگزین هورمون تیروئید انجام می‌گیرد. برای انجام این تست بیمار نیاز به ناشتایی ندارد اما پیش از انجام آزمایش بیمار باید از یک ماه پیش مصرف داروهای تیروئید را قطع نماید.
تست Free T4
این تست به چند دلیل انجام می‌شود:
بررسی روند درمان اختلال تیروئید
تشخیص کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان
تشخیص بیماری‌های تیروئید
بررسی عملکرد غده تیروئید
معمولا زمانی که فرد علائم تیروئید یا گواتر داشته باشد، نتیجه آزمایش TSH غیرطبیعی باشد، ندول تیروئید مشاهده شود یا اینکه فرد در حال گذراندن درمان بیماری تیروئیدی باشد، انجام آزمایش Free T4 توصیه می‌شود.
این تست به دو روش نمونه خون سیاهرگی از ورید بازویی یا پاشنه پای نوزادان انجام می‌گیرد. برای انجام آن نیاز نیست ناشتا باشید. ممکن است مصرف برخی از داروها و مکمل‌ها در نتیجه این تست تداخل بوجود آورند. این تست بر روی بیماران بستری انجام نمی‌گیرد چراکه باید علائم بهبود پیدا کنند و بعد نمونه‌گیری انجام شود.
بیمار مبتلا به کم‌کاری تیروئید تا چه مدتی باید دارو مصرف کند؟
مصرف داروهای کم‌کاری تیروئید ازجمله لووتیروکسین معمولاً به‌صورت مادام‌العمر است و هرساله پزشک بر اساس سطح TSH خون دوز دارو را تعیین می‌کند. این دارو اگر در دوز مناسب مصرف شود عوارضی به دنبال ندارد و ازنظر اقتصادی نیز تهیه آن به‌صرفه است. اگر مصرف دارو به‌صورت خودسرانه متوقف شود، علائم بیماری به‌تدریج ظاهر شده و سلامت فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مصرف زیاد این دارو نیز عوارض متعددی همچون افزایش اشتها، بی‌خوابی، تپش قلب و رعشه دست را به دنبال دارد.
آیا ممکن است تیروئید کم‌کار به پرکار تبدیل شود؟
تبدیل بیماری کم‌کاری تیروئید به پرکاری تیروئید تنها زمانی رخ می‌دهد که مصرف داروی لووتیروکسین بیش از دوز تعیین‌شده باشد. در چنین حالتی علائم پرکاری تیروئید مثل سوخت‌وساز بالا، عرق کردن، رعشه دست، عصبانیت و ضربان قلب بالا بروز می‌کند.
آیا کم کاری تیروئید خطرناک است؟
غده تیروئید با تولید میزان متعادل از هورمون‌های T3 و T4 متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند. حال اگر سطح ترشح این دو هورمون دچار کاهش و افزایش قابل توجه شود عوارض و اختلالاتی در سلامت بالینی فرد بروز می‌کند. برخی از مهم‌ترین خطرات کم کاری تیروئید به شرح زیر است:
ایجاد اختلال در سیستم عصبی
بروز عوارض تنفسی و درگیری دستگاه تنفس (این افراد معمولا از ضعف عضلات تنفسی رنج می‌برند)
بروز ناباروری و اختلال در تخمک گذاری
انتقال کم کاری تیروئید به نوزادان متولد شده از مادران مبتلا و بروز مشکلات فیزیکی و مغزی در کودک
مختل شدن روند طبیعی رشد نوزادان دچار این بیماری
بروز بیماری گواتر
درگیری با بیماری‌های قلبی
ابتلا به بیماری‌های پوستی
ایجاد اختلالات روانی
مشکلات گوارشی
ارسال نظر