فواید و مضرات گیاهخواری برای بدن

دکتر نیستانی درباره ملاحظات تغذیه ای و فوایدی که مصرف زیاد میوه و سبزیجات می‌تواند متوجه گیاهخواران کند، می‌گوید: «در علم تغذیه، غذاها را بر اساس خواص و مشابهتی که دارند گروه بندی می‏ کنیم که به آن گروه‏ های اصلی می‏ گویند. علم روز می‏ گوید ما باید در یک سبد غذایی سالم روزانه، تنوع غذایی داشته باشیم؛ یعنی از همه‏ گروه‏ های غذایی در آن موجود باشد. در کنار اصل تنوع، تعادل را هم داریم؛ یعنی گروه ‏های غذایی سهم‏شان در یک تغذیه‏ سالم یکسان نباشد و این‏ها بستگی به سن و جنس و شرایط فیزیولوژیک و پاتولوژیک افراد دارد. مثلا میوه ‏ها خواص زیادی دارند و گروه بسیار خوبی هستند اما هیچ‎وقت جایگزین گروه غلات، گوشت و پروتئین نمی‏ شوند. البته در جدیدترین رویکرد راهنمای غذایی، توصیه می‏ کنند برای سلامتی، مصرف گوشت‌های قرمز را به حداقل برسانید و باید سعی کنیم نیمی از بشقاب غذا از منابع گیاهی و سبزی‏ ها باشد و بخشی از آن حبوبات و بخش کوچک تری گوشت و بیشتر گوشت‏ های سفید و نه قرمز. البته این توصیه‏ کلی است و در شرایط و مناطق خاص می‏ توان در محتویات این بشقاب غذایی، تغییراتی ایجاد کرد؛ بنابراین به شکل کلی بالابردن مصرف سبزیجات کار خوبی‏ است و بحثی در آن نیست. خیلی از مطالعات نشان داده‏ مصرف زیاد گوشت، با بسیاری از بیماری‏ های غیرواگیر مثل سرطان، پرفشاری خون، چربی خون و بیماری‏ های مشابه مرتبط است و می‏ توانیم بگوییم اگر آن را از برنامه غذایی حذف کنیم، این خطرات کم می‏ شود. مطالعات علمی که در حوزه‏ آثار گیاهخواری انجام شده‎است هم همین مسئله را تایید می کند و موارد ابتلا به این بیماری‏ ها در گیاهخواران کمتر است؛ البته مطالعات جدیدتر به این نتیجه رسیده‏ که این اتفاق به‎ دلیل گوشت نخوردن نیست بلکه به این دلیل است که گیاهخواران مقدار زیادی سبزیجات مصرف می ‏کنند و از فوایدش بهره‎مند می‏ شوند؛ یعنی همان توصیه ای که متخصصان تغذیه دارند.»

گیاهخواری و احساس رضایت درونی

معمولا گیاهخواری ریشه در باورهای آدم‌ها دارد. دکتر نیستانی در این باره هم توضیحات جالبی دارد: «برخی افراد فکر می‏ کنند این‏که جانوری را از بین ببرند و آن را بخورند، به لحاظ اخلاقی کار درستی نیست اما خب واقعیت این است که این عمل، یک اتفاق معمولی در طبیعت است و ما آدم ها هم چه بخواهیم، چه نخواهیم بخشی از طبیعت هستیم. منتها گیاهخواران به واسطه اهمیت دادن به این باورشان، یک حسِ خوب و یک رضایت درونی دارند.»

جداماندگیِ اجتماعی، مهم‌ترین ضرر گیاهخواری

اما گیاهخواری، چه دشواری ها و محدویت هایی دارد؟ تجربیات دکتر نیستانی را بشنوید: «در کشوری مثل ایران که تعداد گیاهخواران زیاد نیست مهم‏ترین مشکل این است که تنوع غذایی‏ این گروه کم است و به لحاظ اجتماعی، مشکل پیدا می‏کنند؛ مثلا نمی‏توانند به مهمانی Party بروند چون برای غذا خوردن با جمع که فقط بحث خوردن یک خوراکی و کسب انرژی مطرح نیست و یک پدیده‏ اجتماعی‏ و فرهنگی است، مشکل دارند. مثلا چرا در جشن تولد، کیک‌تولد می‏گذارند که همه بخورند یا در مراسم ختم، حلوا تعارف می کنند؟ به این دلیل که این نوعی همراهی و همدلی اجتماعی و شریک شدن در شادی ها و رنج هاست. وجه اجتماعی تغذیه خیلی مهم است و حتی شاید بر بقیه‏ وجوه گیاهخواری غالب باشد؛ امتیاز مهمی که تعداد زیادی از گیاهخواران با توجه به محدودیت‏هایی که وجود دارد، از آن محروم می‏شوند. گیاهخواران معمولا دچار جداماندگی اجتماعی می شوند و فارغ از دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه، حتی برای تفریح و خرید هم محدودیت و ملاحظات جدی دارند.»

کمبود آهن و ویتامین B12، یک خطر جدی برای گیاهخواران

آیا گیاهخواری یک روش تغذیه ایِ صحیح است؟ اگر نه، چه خطراتی سلامتی گیاهخواران را تهدید می کند؟ توضیحات مهم دکتر نیستانی خواندنی است: «از لحاظ پزشکی چیزی که خیلی جدی یک گیاهخوار را تهدید می ‏کند، کمبودهای تغذیه ‏ای است که در این میان ریزمغذی‏ ها اهمیت بیشتری دارند. گیاهخوارانی که لبنیات یا تخم مرغ می‏خورند،کمتر در معرض خطر کمبود ریزمغذی‏ها هستند اما گیاهخواران مطلق یا خام گیاهخواران، در معرض چند خطر جدی هستند. یکی از مهم‏ترین این‏ها، کمبود آهن است؛ البته نه اینکه ما در منابع گیاهی آهن نداشته باشیم، مسئله این است که ضریب جذبش مثل منابع جانوری نیست چون در منابع گیاهی عوامل مهار کننده‏ جذب آهن فراوان است. هرچند در منابع جانوری هم مقدار آهن گوشت قرمز در مقایسه با آهن گوشت سفید خیلی بالا نیست ولی شکل جذبش بهتر است. کمبود دیگر، کمبود ویتامینB12 است. این ویتامین برای تقسیم سلولی لازم است و سلول‏هایی مثل سلول خون و سلول پوشش روده که تقسیم سلولی دارند به آن نیازمندتر هستند. در عین حال، این ویتامین برای کارکرد اعصاب هم لازم است؛ بنابراین کمبود ویتامین B12، باعث کم‏خونی خطرناک و اختلالات عصبی می‏شود. این یک ویتامین محلول در آب است ولی برخلاف دیگر ویتامین‏های گروهB، فقط منبع جانوری دارد یعنی ما غذای گیاهی‏ نداریم که منبع این ویتامین باشد.»

تبعات منفی حذف کلسیم

جدای از آهن و ویتامین B12، بدن گیاهخواران دچار چه کمبودهایی می شود؟ دکتر تیرنگ نیستانی پاسخ می دهد: «افرادی که گیاهخوار مطلق هستند دچار کمبود کلسیم هم می‏شوند چون ما در لبنیات کم چرب، منبع کلسیم قابل اعتنایی، در مقایسه با نیاز بدن، داریم. نیاز بدن انسان به کلسیم، بسیار مهم و بالاست، حدود صدبرابر نیاز به آهن. بنابراین حذف لبنیات فرد را دچار مشکل جدی می‏کند و درباره درشت مغذی‏ها کمبود پروتئین باعث می‏شود که احتمالا بافت ماهیچه‏ای افراد، مخصوصا خام گیاهخواران تحلیل رود. ضمن اینکه تجربه‏ شخصی من می‏گوید افراد گیاهخوار اتفاقا وزن اضافه پیدا می‏کنند چون حس سیری به آن‏ها دست نمی‏دهد. یعنی وقتی منابع اصلی پروتئین را از برنامه‏ غذایی حذف می‏کنند، بیشتر به منابع کربوهیدراتی یا مغز دانه‏ هایی مثل بادام و پسته روی می‏آورند. البته که مغزها از لحاظ مواد مغذی خیلی غنی هستند اما کالری بالایی دارند و مثلا یک مشت مغز دانه معادل 5یا6 مشت پلو است و وقتی فرد گیاهخوار مثلا دو مشت از این مغزدانه‏ها را می‏خورد، کالری بسیار بالایی دریافت می کند. من به عنوان متخصص تغذیه به باورهای ذهنی کسی که به دلایل مختلف تصمیم گرفته گیاهخوار باشد،کاری ندارم و احترام می گذارم ولی وظیفه دارم نکات منفی این سبک زندگی را هم یادآوری کنم تا افراد، مراقب سلامتی‏شان باشند. توصیه اکید من این است که حتی اگر باوجود این مضرات، باز هم تصمیم گرفتید گیاهخوار شوید، حتما از یک مشاور تغذیه، مشورت بگیرید.»

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.