جزئیات کم فروشی در تولید داروهای ایرانی / شناسایی سه شرکت تولیدکننده مکمل های دارویی تقلبی

با وجود این که مطابق اظهارات نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در گفت و گو با رکنا، مردم نباید نگران کم فروشی در تولید داروهای ایرانی باشند، حدود یک ماه پیش، سازمان غذا و دارو، 20 پچ مکمل دارویی تقلبی تولیدشده در سه شرکت ایرانی شامل مکمل هایی نظیر ویتامین D3، امگا3، مولتی ویتامین و قرص جوشان ویتامین C را از داروخانه ها جمع آوری کرد؛ زیرا در تولید ماده موثره این داروها از مواد نامرغوب و تاریخ مصرف گذشته استفاده شده بود؛ اتفاقی که از نظر دکتر علی فاطمی، مصداق بارز کم فروشی در تولید مکمل های دارویی محسوب می شود.

آیا در استفاده از مواد جانبی در تولید داروها کم فروشی رخ می دهد؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که مسئولان وزارت بهداشت در ماه های اخیر بارها تاکید کرده اند که نظارت شدیدی بر بازار دارو اعمال خواهند کرد تا قیمت دارو به عنوان یکی از حیاتی ترین کالاهای مورد نیاز مردم افزایش پیدا نکند، اما پیام های برخی شهروندان به پایگاه خبری رکنا از احتمال وجود کم فروشی در تولید دارو و مکمل های دارویی ایرانی حکایت دارد.

به طور مثال، برخی شهروندان با ارسال تصاویری به رکنا اعلام کرده اند که حجم بعضی قرص های جوشان که به عنوان مکمل دارویی استفاده می شود، در ماه های اخیر با کاهش محسوسی مواجه شده است. همچنین بعضی مخاطبان مدعی شده اند که پوکه های نگهدارنده برخی کپسول ها نازک تر شده است و این کپسول ها با فشار اندکی می شکند و محتویات آن روی زمین خالی می شود.

البته با توجه به تخصصی بودن مساله تولید دارو، نمی توان تمام این ادعاها را بدون تحقیق و بررسی تایید کرد، اما پیگیری های خبرنگار رکنا از دکتر علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران نشان می دهد که گویا در ماه های اخیر، اتفاقات ناگواری در حوزه تولید مکمل های دارویی در کشورمان رخ داده است که کاملا می توان با عنوان «کم فروشی» از آن یاد کرد؛ اتفاقی که ممکن است تا حدودی در فرآیند استفاده از برخی مواد جانبی در تولید دارو شاهد آن باشیم.

تولید دارو با استفاده از مواد جانبی کمتر، به صرفه تر است

دکتر علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در توضیح بیشتر در این باره به خبرنگار رکنا گفت: تمام داروها اعم از قرص ها، کپسول ها و شربت ها از مخلوط کردن ماده موثره و مواد جانبی تولید می شوند. البته ماده موثره بخش بسیار کمی از وزن دارو را تشکیل می دهد و عمده وزن دارو مربوط به مواد جانبی است. این مواد جانبی باعث شکل گیری قرص یا کپسول، باز شدن دارو در معده در زمان مشخص و جذب دارو در روده به شکل مناسب می شود.

وی افزود: وزارت بهداشت همواره حساسیت بسیاری را روی روند تولید دارو به خرج می دهد تا مقدار تعیین شده ماده موثره ای که از نظر علمی برای هر دارو تعیین شده است، کمتر از حد لازم نباشد، بنابراین امکان کم فروشی در استفاده از ماده موثره در فرآیند تولید داروهای مختلف وجود ندارد و از این لحاظ، مردم به هیچ وجه نباید نگران کاهش تاثیر داروهای تولید داخل در روند درمانی خود باشند.

این کارشناس حوزه دارو ادامه داد: مواد جانبی نقش مهمی در تولید دارو دارند، اما اساسا تولید دارو با استفاده از مواد جانبی کمتر، به شرط آن که به اثربخشی دارو لطمه نخورد، از نظر اقتصادی به صرفه تر تلقی می شود؛ بنابراین به صورت کلی تولیدکنندگان دارو تلاش می کنند که داروهای خود را با مصرف مواد جانبی کمتر اما با حفظ کیفیت آن تولید کنند.

کوچک شدن سایز قرص ها نشانه ای بر کم فروشی در تولید دارو نیست

فاطمی با بیان این که کوچک شدن سایز برخی قرص ها، الزاما نشانه ای بر وقوع کم فروشی یا تقلب در عرصه تولید دارو نیست، اظهار داشت: گاهی مواقع ممکن است یک کارخانه فرمولاسیون تولید داروی خود را به گونه ای تغییر دهد که از مواد جانبی آن کم کند، اما هیچ تغییری در ماده موثره و اثربخشی دارو ایجاد نشود، البته در چنین شرایطی خاصیت دارو تغییری نمی کند.

وی در ادامه تاکید کرد: نظارت وزارت بهداشت بر تولید دارو در ایران به حدی شدید است که به جرات می توان گفت هیچ گونه کم فروشی یا تقلبی در تولید دارو بخصوص در حوزه استفاده از ماده موثره کافی و مناسب رخ نمی دهد. بنابراین مردم نباید هیچ گونه نگرانی از خرید داروهای تولید داخل داشته باشند و حتی اگر می بینند سایز یک قرص یا کپسول کوچکتر شده است، نباید اعتماد خود را به داروهای ایرانی از دست بدهند.

کشف 20 پچ مکمل دارویی تقلبی در داروخانه های ایران

با وجود این که مطابق اظهارات نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، در عرصه تولید داروهای ایرانی به هیچ وجه کم فروشی وجود ندارد، اما به گفته او، در ماه های اخیر بعضا در حوزه مکمل های دارویی شاهد کم فروشی هایی بوده ایم؛ به نحوی که حدود یک ماه پیش، سازمان غذا و دارو دستور داد که 20 پچ تولیدی سه شرکت مهم تولیدکننده مکمل های دارویی از سطح داروخانه ها جمع آوری شود، زیرا در بررسی های این سازمان مشخص شد که این شرکت ها از مواد نامرغوبی به عنوان ماده موثره استفاده کرده اند.

آن طور که فاطمی می گوید، در یکی از بررسی های نظارتی سازمان غذا و دارو در ماه گذشته، حدود 35 تن مواد تاریخ گذشته در یک کارخانه مهم تولیدکننده مکمل های دارویی کشف شد. اساسا هم در یک ماه اخیر مقدار زیادی ویتامین D3، امگا3، مولتی ویتامین و قرص جوشان ویتامین C در داروخانه ها یا شرکت های تولیدکننده مکمل های دارویی کشف شده است که با استفاده از مواد نامرغوب تولید شده اند و طبیعتا این اقدام را می توان نوعی کم فروشی در عرصه تولید مکمل های دارویی به حساب آورد.

نکته تاسف بار این که مطابق اظهارات نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، یکی از شرکت هایی که اخیرا اقدام به تولید مکمل های دارویی تقلبی کرده، شرکتی است که تحت لیسانس یک برند انگلیسی به تولید مکمل های دارویی اقدام می کرد و چون از نام آن برند در تولیدات خود استفاده می کرد، مردم اعتماد زیادی به مکمل های این شرکت داشتند، ولی اکنون اعتماد مردم به این مکمل ها به دلیل استفاده تولیدکننده از مواد نامرغوب به جای ماده موثره کاهش یافته است.

تشدید نظارت سازمان غذا و دارو بر روند تولید مکمل های دارویی

فاطمی با تاکید بر این که بعد از کشف تولید مکمل های دارویی تقلبی در برخی شرکت ها توسط وزارت بهداشت، نظارت های این وزارتخانه بر روند تولید مکمل ها بسیار سختگیرانه تر شده است، عنوان کرد: اساسا در تولید هر نوع دارو یا مکملی، سه مرحله نظارت انجام می شود که یکی از آنها قبل از تولید، دیگری حین تولید و سومی بعد از تولید انجام می شود. نظارت حین تولید نیز مربوط به مسئولان فنی خود کارخانجات است که ضابط وزارت بهداشت محسوب می شود.

نایب رئیس انجمن داروسازان ایران ادامه داد: حداقل یک در مورد از کشفیات وزارت بهداشت در حوزه تولید مکمل های دارویی تقلبی، مشخص شده است که مسئول فنی یک کارخانه در اعمال نظارت بر تولید مکمل ها کوتاهی کرده و همین مساله منجر به تولید مکمل های تقلبی و ورود آنها به بازار شده است. ظاهرا مسئول فنی آن کارخانه، خودش عضو هیات مدیره بوده و عملا وجود تعارض منافع در آن شرکت منجر به وقوع این تخلف شده است.

وی در ادامه تاکید کرد: با وجود این که در همین یک ماه اخیر شاهد بروز تخلفاتی در حوزه تولید مکمل بوده ایم، ولی مردم نباید اعتماد خود را به مصرف دارو یا مکمل های دارویی از دست بدهند؛ زیرا اولا هیچ گونه کم فروشی در تولید داروها در کشورمان رخ نداده و ثانیا بعد از ماجراهای اخیر، نظارت سازمان غذا و دارو بر روند تولید مکمل های دارویی تشدید شده است. همچنین ما امیدواریم با توجه به مجازات های سختگیرانه ای که برای شرکت های متخلف در پرونده تولید مکمل های دارویی تقلبی در نظر گرفته خواهد شد، دیگر شاهد وقوع چنین تخلفاتی در این عرصه نباشیم.

آیا تولیدکنندگان دارو برای جلوگیری از زیان اقتصادی از مواد جانبی نامرغوب استفاده می کنند؟

فاطمی در بخش دیگری از اظهاراتش در واکنش به سوال رکنا مبنی بر علت راحت شکسته شدن پوکه برخی کپسول ها توضیح داد: پوکه هایی که برای تولید کپسول ها استفاده می شوند، مانند محتویات داخل کپسول ها تاریخ انقضا دارند و اگر از این تاریخ بگذرد، ممکن است پوکه بیش از اندازه خشک شود و با یک زمین خوردن یا فشار معمولی شکسته شود. یعنی احتمال دارد تاریخ انقضای محتویات یک کپسول فرا نرسیده باشد، اما تاریخ انقضای خود پوکه گذشته باشد و همین مساله منجر به شکسته شدن راحت پوکه شود.

با توجه به این اظهارات فاطمی و البته صحبت های او مبنی بر این که شرکت های دارویی اساسا برای تولید کم‌هزینه‌تر دارو به دنبال استفاده کمتر از مواد جانبی هستند، به نظر می رسد با توجه به رشد قیمت ارز که تاثیر مهمی در هزینه واردات مواد اولیه دارویی از جمله مواد جانبی دارد و با توجه به تلاش وزارت بهداشت بر ثابت نگه داشتن قیمت دارو، بعضی شرکت های دارویی ناچار شده اند که برای حفظ صرفه اقتصادی خود، از مواد جانبی کمتر و نامرغوب‌تری برای تولید داروهایشان استفاده کنند و همین مساله منجر به کوچک شدن سایز برخی قرص ها و شکسته شدن راحت بعضی کپسول ها در ماه های اخیر شده است. البته در چنین شرایطی بازهم چون تغییری در ماده موثره داروها پدید نیامده است، مردم نباید نگرانی خاصی از کاهش اثربخشی داروهای تولید داخل داشته باشند.  

این البته نتیجه ای است که ما از برآیند اظهارات مخاطبان رکنا و نایب رئیس انجمن داروسازان ایران گرفته ایم، اما فاطمی در پاسخ به این که آیا این نتیجه گیری صحیح است یا خیر، توضیح داد: وقوع چنین اتفاقاتی در عرصه تولید دارو در کشورمان بعید به نظر می رسد و ما نمی توانیم بگوییم که تولیدکنندگان دارو به دلیل گرانی های اخیر در استفاده از مواد جانبی کم فروشی می کنند، اساسا هم به مردم توصیه می کنیم که هیچ گونه نگرانی بابت مصرف داروهای تولید داخل نداشته باشند، زیرا نظارت های شدیدی برای تولید این داروها انجام می شود.