بحران آموزش ریاضی در مدارس کشور /ضعف در مهارت‌های ریاضی دانش‌آموزان بر توسعه کشور تأثیر می گذارد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، ضعف در مهارت‌های ریاضی دانش‌آموزان مستقیماً بر توسعه علمی و فناوری یک کشور تأثیر می‌گذارد. ریاضیات، پایه بسیاری از علوم مانند مهندسی، فناوری اطلاعات، اقتصاد و پزشکی است. نیروی انسانی ماهر که در آینده در این حوزه‌ها فعالیت می‌کند، به توانایی‌های ریاضی قوی برای طراحی، تحلیل، و اجرای پروژه‌های پیشرفته نیاز دارد. ضعف در ریاضی به معنای کاهش تعداد متخصصان واجد شرایط، کاهش سرعت تحقیقات علمی، و ناتوانی در پیاده‌سازی فناوری‌های نوین خواهد بود. این کمبود مهارت‌ها، در درازمدت، توان رقابتی کشور در سطح جهانی را کاهش می‌دهد.

علاوه بر این، اقتصاد کشور نیز به طور جدی آسیب می‌بیند. بسیاری از بخش‌های اقتصادی، از جمله تحلیل داده‌ها، مدیریت مالی، و برنامه‌ریزی استراتژیک، به درک دقیق ریاضیات وابسته‌اند. ضعف سواد ریاضی می‌تواند منجر به ناهماهنگی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، کاهش کارایی بازار کار، و محدودیت در ایجاد کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری شود. نتیجه چنین روندی، افزایش وابستگی به واردات تکنولوژی، کاهش تولید داخلی، و در نهایت رکود اقتصادی خواهد بود. بنابراین، سرمایه‌گذاری در آموزش ریاضی نه‌تنها ضرورت آموزشی، بلکه پیش‌نیازی برای توسعه پایدار کشور است.

ریاضیات، این ابزار قدرتمند اندیشه انسانی، نه تنها زیربنای علوم و فناوری بلکه کلیدی برای حل مسائل پیچیده در زندگی روزمره است. بااین‌حال، وضعیت آموزش ریاضی در ایران بیش از هر زمان دیگری نگران‌کننده به نظر می‌رسد و نشانه‌های ضعف سیستم آموزشی کشور در داده‌های رسمی و جهانی به‌خوبی هویداست. آیا نظام آموزشی ایران در حال از دست دادن فرصت‌ها برای تربیت نسل آینده است؟ در این گزارش سعی کردیم به این مبحث توجه داشته و مورد واکاوی قرار دهیم.

نتایج تیمز (TIMSS) ۲۰۲۳، تصویری از سقوط آموزشی

آزمون تیمز یک مطالعه بین المللی برای سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در مقطع چهارم و هشتم است. زمان و نحوه ثبت نام آزمون تیمز به صورت چهار سال یکبار و توسط نمایندگان تیمز در ایران و آموزش و پرورش می باشد، معمولا پس از برگزاری آزمون برای داوطلبان حائز شرایط، نتیجه به کشور ها اعلام می شود که کمک زیادی در بهبود سیستم آموزشی خواهد داشت.

بیشتر از 60 کشور از نقاط مختلف دنیا شامل کشور های اروپایی، خاورمیانه، آمریکای شمالی و جنوبی، شمال آفریقا، آسیای شرقی، مرکزی، اقیانوسیه و آفریقای مرکزی و جنوبی در آزمون تیمز شرکت می کنند.

نتایج آزمون تیمز که معیار جهانی برای ارزیابی عملکرد ریاضی دانش‌آموزان است، گواه روشنی بر وخامت اوضاع آموزش ریاضی در ایران است.

پایه چهارم: ایران با کسب نمره ۴۲۰، جایگاه خود را به رتبه ۵۳ از میان ۵۸ کشور کاهش داد. تنها ۱٪ از دانش‌آموزان توانستند به سطح پیشرفته دست یابند و ۵۹٪ حتی به سطح پایه هم نرسیدند.

پایه هشتم: وضعیت مشابهی حاکم است؛ با نمره ۴۲۳ و اکثریتی که عملکرد ضعیفی داشتند.

این اعداد نشان از یک شکست ملی است؛ نشانه‌ای از ضعف‌های ریشه‌دار و راهبردهایی که به‌وضوح از پاسخ به نیازهای دانش‌آموزان عاجز بوده‌اند.

زنگ خطر سیستمیک

تحلیل میانگین نمرات دوره‌های تحصیلی تصویری تیره‌تر را ترسیم می‌کند:

پایه دوازدهم: میانگین معدل در رشته‌های علوم تجربی ۱۲، ریاضی فیزیک ۱۱.۸۲ و علوم انسانی ۹.۱۳ است.

پایه دهم و یازدهم: معدل‌های ۱۱.۵۹ و ۱۰.۶۲ نشان می‌دهد که توانایی درک مفاهیم پایه ریاضی نه‌تنها ارتقا نیافته، بلکه با گذشت زمان تضعیف شده است.

چنین آماری نمی‌تواند تصادفی باشد؛ بلکه انعکاسی از ضعف سیستمیک در نحوه مدیریت آموزش، محتوای آموزشی، و رویکردهای تدریس است.

کلاف پیچیده مشکلات ریاضی

ضعف سواد ریاضی فقط یک بحران آموزشی نیست، بلکه نشانه‌ای از ناکارآمدی کلی در آموزش عمومی کشور است. دانش‌آموزانی که در پایه‌های بالاتر حتی از حل مسائل ساده عاجز هستند، چگونه می‌توانند در دانشگاه یا بازار کار موفق عمل کنند؟ این شکست عمیق دلایل چندلایه‌ای دارد.

رویکردهای قدیمی و غیرفعال که بیشتر بر حفظیات تأکید دارد تا پرورش مهارت‌های تحلیلی.  از کتاب‌های درسی بی‌کیفیت تا نبود امکانات مدرن مانند نرم‌افزارها و ابزارهای کمک‌آموزشی. بسیاری از معلمان از روش‌های نوین و کاربردی بی‌بهره‌اند.شرایطی که در آن نه معلم‌ها و نه دانش‌آموزان اشتیاقی به یادگیری ندارند.

چه باید کرد؟

برای تغییر این وضعیت ، اقدامات اساسی و جدی لازم است. جایگزینی محتوای نامربوط و کهنه با مفاهیمی که کاربردی و الهام‌بخش باشند.سرمایه‌گذاری برای آموزش معلمانی که بتوانند با استفاده از فناوری و روش‌های خلاقانه آموزش دهند. اجرای طرح‌هایی مانند مسابقات، اردوهای علمی و ایجاد فضای رقابتی سالم.

فراهم کردن امکانات مدرن در مدارس، به‌ویژه در مناطق محروم.تدوین سیستم‌های شفاف برای نظارت بر عملکرد دانش‌آموزان، معلمان و نظام آموزشی به‌صورت کلی.

در مسیر بحران یا امید؟

آنچه امروز در آمارها می‌بینیم، زنگ خطری است برای آینده کشور. ریاضیات، ستون اصلی در توسعه علمی و اقتصادی است و شکست در آموزش آن برابر با ضعف در پیشرفت ملی خواهد بود.

شاید وقت آن رسیده باشد که به‌جای تکرار اشتباهات، جرأت مواجهه با واقعیت‌ها را پیدا کنیم و به تغییر واقعی اولویت دهیم. بدون اصلاح ساختاری و تعهد به بهبود، تنها چیزی که برایمان می‌ماند، حسرت از دست دادن فرصت‌ها خواهد بود.

آبان سال گذشته محمد مهدی کاظمی، معاون وزیر آموزش و پرورش سابق،  در یک نشست خبری با اصحاب رسانه در پاسخ به سوال رکنا مبنی بر اینکه با توجه به اینکه آموزش و پرورش به خوبی به هنرستان ها و افزایش ظرفیت آنها اهمیت داده است؛ چه تمهیداتی برای تنزل نیافتن بیش از پیش رشته ریاضی-فیزیک دارد گفت: این رشته بسیار مهم است و فارغ التحصیلان آن می توانند زمینه برای فعالیت رشته های علوم کاربردی را افزایش دهد. در واقع ما باید تقویت علوم پایه را با نگاه تقویت علوم کاربردی در کشور دنبال کنیم. سهم این رشته طی 9 سال از 28 درصد به 14 درصد تقلیل پیدا کرد و این آموزش ها به نصف کاهش داشت.