راز شمشیر خدا چه بود؟! / گران ترین نشانه اسلامی کجاست؟

به گزارش رکنا، تخمین‌زده شده بود که شمشیر تیپو‌سلطان به قیمتِ نامتعارف 2.5میلیون دلار به فروش برسد. اما، این شمشیر ارزشمند در روز 23ماه مه 2023 در لندن بالای 17میلیون دلار فروخته شد. این قیمت نه‌تنها بالاترین قیمتی است که تاکنون برای یک شمشیر پرداخت شده بلکه یک رکورد جهانی جدید برای اشیاء تاریخی هندی/اسلامی محسوب می‌شود.

اگر همین‌حالا فهرست دایرة المعارف شمشیر را در گوگول جستجو کنید، می‌بینید که گران ترین شمشیری که تاکنون فروخته شده است، شمشیر قرن هجدهمی Boateng Saber  است. این شمشیر که تاکنون دو بار فروخته شده است ـ یک‌بار در سال 2006 به بهای 5.93میلیون‌ دلار و یک‌بار در سال 2008 به بهای 7.7میلیون دلار ـ تزئینات و نوشته‌هایی دارد که به امپراتور چیان‌لونگ از سلسله چینی کینگ اشاره می‌کنند.

اما این هفته، شمشیر افسانه‌ای شبستان تیپوسلطان در حراجی هنر اسلامی – هندی در حراجی بونهام در لندن به بهای 17.5میلیون دلار فروخته شد، که بسیار بیش‌تر از بهای تخمین‌زده شده بود. چه چیزی این شمشیر را ارزشمند کرده است؟

مهارت هنری استادکار

برطبق وبسایت بونهام، اُلیور وایت، صاحب حراجی و رئیس بخش هنر اسلامی-هندی، گفته است که این شمشیر «مهارت هنری استادکار» را نشان می‌دهد. برای همین است که وایت شمشیر را «منحصربه‌فرد و بسیار مورد پسند» توصیف کرده است. وایت همچنین افزوده است که این شمشیر «عالی‌ترین سلاح مرتبط با تیپو‌سلطان است که در اختیار مالکان خصوصی است»، بنابراین این شمشیر عتیقه «واقعاً جذاب» است.

تیپو سلطان که به نام ببر میسور نیز شناخته می‌شود، حاکم قرن هجدهمی پادشاهی میسور در هند بود. او که در تاریخ به خاطر مقاومت سرسختانه‌اش علیه استعمار انگلستان شناخته می‌شود، معروف است که در این مبارزات از تکنولوژی جدید استفاده می‌کرده است. تیپو سلطان ابداعات نظامی و سیاست‌های اقتصادی متعددی، از جمله استفاده از توپخانه موشکی علیه کشورهای همسایه و کمپانی هند شرقی، داشت که به عنوان امتداد نیروی دریایی بریتانیا و نوک نیزه استعمار دیده می‌شد.

با سقوط تیپو سلطان، هند هم سقوط کرد

در چهارم ماه مه سال 1799، در چهارمین جنگ آنگلو-میسور، سرینگاپاتام (سریرانگاپاتنای امروزی)، پایتخت هندوستان، به دست نیروهای بریتانیایی افتاد و به‌این‌ترتیب با مرگ تیپو سلطان، پایان حکومت او نیز رقم خورد. با پایان سلطنت تیپو سلطان، چهارمین جنگ آنگلو-میسور نیز که استفاده از شمشیر را تا آن زمان می‌توان ردیابی کرد، به پایان رسید. به گفته نیما ساغرچی، رئیس‌گروه هنر اسلامی-هندی در بونهام، این شمشیر با چنین تاریخچه‌ای «خارق‌العاده» است.

دو نفر برای خرید این شمشیر در رقابتی داغ شرکت کردند. بونهام در توصیف این شمشیر نوشته بود که شمشیر بی‌تردید بخشی از تسلیحات شخصی تیپو بوده و بی‌ هیچ بحثی «زیباترین و مهم‌ترین سلاح با ارتباط شخصی اثبات‌شده با این حاکم است.»

شمشیر خدا

شمشیر تیپو سلطان که این هفته در حراجی لندن رکورد زد، توسطِ شمشیرسازان مغول ساخته شده است. روی تیغه شمشیر نوشته شده :« شمشیر فرمانروا» و دسته آن منبت‌کاری شده و با طلای نفیس روی آن «5صفت خدا و دو دعایی که خدا را به نام صدا می‌زنند»، نوشته شده است. با‌اینکه این سلاح در هند ساخته شده است اما تیغه آن انعکاسی از طراحی‌های قرن شانزدهمی نمونه‌های شمشیرهای آلمانی است.

معروف است که سربازان ژنرال ارشد بریتانیایی، دیوید برد،  این شمشیر را در سال 1799 به نشانه «احترام والای‌شان برای شجاعت و فرماندهی نبردی که منجر به مرگ تیپو سلطان شد» به او تقدیم کردند. می‌گویند که تیپو در گومباز، آرامگاهی در سریرانگاپاتنا در هند و در جوار مقبره پدرش، حیدرعلی و مادرش فاطمه بگوم، دفن شده است.

هر سال هزاران گردشگر که به زندگی و میراث تیپو سلطان علاقه دارند از این مقبره بازدید می‌کنند اما شمشیر افسانه‌ای سلطان با پیوستن به مجموعه‌ای خصوصی متعلق به یک میلیاردر ناشناس از نظرها محو خواهد شد و شاید دیگر هرگز دوباره دیده نشود.

عاطفه رضوان نیا