بلایی که خواستگاری با کت خاکستری بر سر رقیه آورد

نامش «رقیه» است و اهل یکی از روستاهای تربت جام. می‌گوید همسرش «شاه‌کرم» افغان است.

وقتی به خواستگاری وی آمده، خانواده‌اش مخالفتی نکرده‌اند و او را بدون رضایت خودش شوهر داده‌اند، اما حالا دو کودک دارد که هیچ‌کدام شناسنامه ندارند. شوهرش چند ماه قبل برای گرفتن سند ازدواج به افغانستان رفته، اما هنوز بازنگشته است. رقیه مطمئن است شوهرش بازمی‌گردد، البته اگر کشته نشود.

این ماجرا اتفاق تلخی است که برای برخی دختران ایرانی که با افاغنه ازدواج می‌کنند رخ می‌دهد. این دختران به هر دلیلی وقتی با مرد افغان ازدواج می‌کنند، در واقع دچار مشکلاتی برای هویت فرزندان خود می‌شوند. تعدادی از این مردان پس از مراجعه به کشورشان دیگر بازنمی‌گردند و برخی هم چون کارت اقامت ندارند، رد مرز می‌شوند و هیچگاه نمی‌توانند نزد خانواده خود بازگردند.

آمارها نشان می‌دهد بیش از 70 هزار ازدواج بین افاغنه و زن ایرانی صورت گرفته که بیش از نیمی از آنها اصلا ثبت نشده است.

دکتر مجید ابهری، آسیب‌شناس اجتماعی، می‌گوید: متأسفانه گاهی شاهد این هستیم که دختران ایرانی با مردان افغان ازدواج می‌کنند. از آنجایی که از نظر دینی دو کشور مسلمان هستیم، اشکال شرعی وجود ندارد، اما مسأله‌ای که در این میان اهمیت دارد، این است که دخترانی که در این شرایط قرار دارند، دچار مشکلات زیادی برای هویت فرزندانشان می‌شوند.

وی در ادامه می‌گوید: این ازدواج‌ها اصولا توسط افرادی صورت می‌گیرد که وضع مالی خوبی ندارند و ناچار می‌شوند برای آنکه باری از دوش خانواده بردارند با ازدواج دختران خود با مهاجران افغان موافقت کنند، غافل از اینکه این ازدواج‌ها چه تبعاتی برای این دختران دارد.

این آسیب‌شناس اجتماعی در ادامه می‌گوید: بیشتر از این دختران، فرزندان آنها آسیب می‌بینند، زیرا در کودکی با مشکل شناسنامه و کارت هویت روبه‌رو هستند و در بزرگسالی نیز با مسأله بحران هویت روبه‌رو می‌شوند. با آنکه از مادر ایرانی هستند گاهی به دلیل چهره‌هایشان که به پدر شبیه است دیگران آنها را افغان می‌دانند، در حالی که در ایران بزرگ شده‌اند، درس خوانده‌اند و رشد کرده‌اند و خودشان هویت ایرانی را می‌پسندند، اما این مقبولیت در جامعه وجود ندارد.

دکتر ابهری در ادامه می‌گوید: شاید بیش از دو میلیون مهاجر افغان در کشور ما میهمان باشند که طبق آمارها بیش از نیمی از آنها غیر‌مجاز هستند. بیشتر این برادران مهاجر نیز در کارهای سخت مشغول به کار می‌شوند. گاهی مواد‌‌فروشی و مصرف مواد‌مخدر نیز در گوشه‌ای از زندگی تاریک آنها دیده می‌شود که به میزان بزهکاری در جامعه اضافه می‌شود. این برادران به دلیل شرایط سخت و سال‌ها جنگی که در کشورشان وجود داشته است، مجبور به مهاجرت می‌شوند و گاهی نیز با زنان ایرانی ازدواج می‌کنند، ماجرا وقتی برای ما تأسفبار می‌شود که زن ایرانی همسر دوم یا سوم این افراد به حساب بیاید.

وی با اشاره به مشکلاتی که کودکان

ایرانی ـ افغان با آن روبه‌رو می‌شوند، می‌گوید: از همه مشکلات که بگذریم، مشکل شناسنامه مسأله‌ای است که این خانواده‌ها با آن درگیر می‌شوند و در واقع همین مسأله کودکان افغان را از تحصیل و بسیاری از مسائلی که حق یک کودک است، بازمی‌دارد. از آنجا که تا 18 سالگی این کودکان نمی‌توانند تقاضای تابعیت کنند با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.

دکتر محمد مشکانی، وکیل دادگستری و حقوقدان، معتقد است: قانون برای این ازدواج‌های زن و مرد ایرانی با افاغنه راهکارهایی قرار داده است. در قانون افغانستان وقتی مرد افغان با زنی خارجی ازدواج می‌کند، بلافاصله زن تابعیت افغانستان پیدا می‌کند و فرزندشان نیز افغان به حساب می‌آید و به راحتی می‌تواند مدارک احراز هویتش را تکمیل کند، اما در کشور ما شرایط برای ازدواج با اتباع بیگانه برای دختران روند خاصی دارد.

وی در ادامه می‌گوید: از سال 80 به بعد ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی غیر‌قانونی اعلام شد و بر اساس آن دختر ایرانی باید با اطلاع مسؤولان دولتی ازدواج کند، در غیر این صورت ازدواج ثبت نمی‌شود و ثبت نشدن ازدواج تبعات بدی برای زن و فرزندان به همراه خواهد داشت.

بر اساس قانون، فرزندانی که حاصل ازدواج زن ایرانی و مرد خارجی هستند، باید پس از 18 سالگی تقاضای تابعیت ایرانی کنند. وی می‌افزاید: در اینگونه موارد وزارت کشور نسبت به احراز ولادت طفل در ایران و صدور پروانه ازدواج طبق قانون 1060 قانون مدنی اقدام می‌کند.

در ادامه نیروی انتظامی نیز با مجوز از وزارت کشور پروانه اقامت برای پدر فرزند صادر می‌کند، البته این کودکان قبل از 18 سالگی می‌توانند داخل کشور تحصیل کنند.

وی با اشاره به اینکه افراد خارجی برای خرید اموال نیز دچار مشکل هستند، می‌گوید: مسأله‌ای که افاغنه در ایران روبه‌رو هستند، این است که نمی‌توانند زمین و ملک خریداری کنند و در صورتی که توان خرید داشته باشند، اگر همسر ایرانی داشته باشند، باید ملک به نام همسر وی خریداری شود. این مسأله مشکلاتی را نیز برای آنها به همراه دارد و اگر بین آنها اختلافی ایجاد شود، مرد نمی‌تواند اثباتی برای املاکش داشته باشد.

البته قانون در جایی زن را مختار کرده است که اگر بخواهد با همسرش به افغانستان برود و اگر نخواست هم می‌تواند طلاق بگیرد و فرزندان باید با پدر خود بروند.

دکتر امان‌ا... قرایی‌مقدم در مورد مشکلاتی که این ازدواج‌ها با خود همراه دارد، می‌گوید: خیلی اوقات ازدواج‌های بین ایرانی‌ها و افاغنه بر اساس علاقه صورت می‌گیرد. در این میان ممکن است حتی خانواده دختر او را طرد کنند و با او رفت و آمدی نداشته باشند. فرزندانی که در این خانواده‌ها رشد می‌کنند نیز از مشکلات دیگری رنج می‌برند. هر کودکی در خانواده بزرگ می‌شود و نیاز دارد که با همه اعضای فامیل در ارتباط باشد و همین مسأله باعث سرخوردگی آنها

می‌شود.

این جامعه‌شناس در ادامه می‌گوید: یکی دیگر از مشکلات این افراد تضاد فرهنگی بین دو فرد است و ممکن است که مرد در ایران بزرگ شده باشد و با فرهنگ ایرانی کاملا آشنا باشد، اما مسأله اینجاست که بالاخره تضاد فرهنگی بین آنها وجود خواهد داشت و این دو نفر در باورها و هنجارهای خود قطعا دچار تضاد خواهند شد. بنابراین برای این ازدواج‌ها باید کاملا عاقلانه رفتار کرد، زیرا احساس تنها نمی‌تواند ملاک یک ازدواج باشد.

وی در ادامه می‌گوید: همیشه ازدواج‌ها با علاقه نیست، در این دست ازدواج‌ها زور و اجبار نیز مطرح است، زیرا گاهی خانواده‌ها کودکان خردسال خود را در ازای پول به برخی افراد می‌دهند که بعضا برخی از افاغنه هستند. این مورد ازدواج‌ها که بسیار نادر هم هست، در میان افرادی اتفاق می‌افتد که از فرهنگ بسیار پایینی برخوردار هستند.