وقتی غذا می خوریم در معده چه اتفاقی می افتد؟ / فیلم

  به گزارش رکنا، دستگاه گوارش یکی از دستگاه های اصلی بدن انسان و هر موجود زنده دیگر است. وظیفه این سیستم همانطور که همه می دانیم دریافت غذا، هضم، جذب و رساندن مواد مغذی به جریان خون است. این سیستم خود از بخش های مختلف زیر شکل گرفته که به ترتیب از بالا به پایین عبارتند از:

    دهان

    حلق

    مری

    معده

    دوازدهه

    روده کوچک

    روده بزرگ

    مقعد

معده

به جرات می توان گفت که معده نه تنها یکی از مهم ترین بخش های سیستم گوارش بلکه از مهم ترین ارگان های بدن است. معده در نقش یک مخزن برای مواد غذایی خورده شده ظاهر می شود و غذا طی مدت زمانی که در این مخزن قرار دارد، تکه تکه شده و به کوچکترین حالت خود تبدیل می شود تا بتواند وارد روده ها شود.

شکل و ساختمان معده

معده در بیشتر افراد شکل حرف J در انگلیسی است. با این حال، شکل آن ممکن است تحت تاثیر شرایطی مثل پر یا خالی بودن معده تغییر کند.

بخش های مختلف معده

به طور کلی معده از ۵ بخش اصلی زیر تشکیل شده که نقش معده در گوارش غذا مدیون این بخش ها است:

    کاردیا یا به اصطلاح دریچه ای که بین مری و معده قرار دارد و مواد غذایی از طریق آن به معده وارد می شوند. در اصطلاح مانند دروازه ورودی معده است.

    فوندوس یا گنبد معده که کمی بالاتر از کاردیا و در سمت چپ ورودی معده است.

    بدنه معده، حد فاصل بین گنبد معده و ناحیه پیلوریک

    فضای پیلوریک و اسفنکتر پیلور، که بین دوازدهه و بدنه معده است. غذا بعد از هضم شدن از طریق این دریچه عضلانی به روده ها می رود.

لایه های مختلف معده

دیواره معده از چهار لایه مختلف تشکیل شده است. این لایه ها عبارتند از:

    پوشش و لایه مخاطی معده (داخلی ترین)

    لایه زیر مخاطی که دقیقا زیر مخاط معده قرار دارد

    یک لایه عضلانی (شامل ۳ لایه عضلات داخلی، حلقوی و طولی)

    و سروزا که بیرونی تری لایه است و به نوعی همان امتداد صفاق است.

نقش معده در گوارش غذا

معده نقش مهمی در هضم غذا دارد. علاوه بر اینکه یک مخزن موقت برای غذاهای بلعیده شده است، معده نقش مهمی در کنترل اشتها ، هضم و جذب مواد غذایی نیز دارد. این کارکردها اساس برخی از اعمال محدودکننده  و کاهنده چاقی هستند.

اهمیت مخاط معده در سیستم گوارش غذا

مخاط معده ساختار عجیب و بسیار مفیدی در درون آن است. ما در این مخاط تعدادی غده و سلول داریم که کار تولید برخی هورمون ها، شیره معده و اسید را بر عهده دارند. در طول این مخاط تعداد زیادی سلول وجود دارند که هرکدام نقش مهمی در هضم و جذب غذا دارند.  این سلول ها عبارتند از:

    سلول های پارشیال: که وظیفه تولید اسید معده و فاکتور داخلی معده را برعهده دارند. (فاکتور داخلی باعث جذب ویتامین B12 در معده می شود.)

    سلول های اصلی: که مسئول ترشح هورمون پپسینوژن هستند. (پپسینوژن آنزیمی است که به جذب پروتئین در معده کمک می کند)

    سلول های G: مسئول ترشح گاسترین هستند. (گاسترین به تولید اسد معده کمک می کند.)

    سلول های مخاطی: این سلول ها مخاط معده را ایجاد می کنند. (کارکرد اصلی مخاط محافظت از پوشش معده در برابر اثرات مخرب اسید و آنزیم گوارشی (پپسین) است.)

    برخی از سلول های غدد درون ریز نیز گرلین تولید می کنند. (گرلین هورمون گرسنگی است و هرچه بیشتر ترشح شود ما گرسنه تر می شویم)

نقش معده در گوارش غذا

طی انجام برخی از اعمال جراحی لاغری مثل اسلیو معده یا بای پس آن، بخش های زیادی از معده برداشته می شود و طبیعی است که تولید و ترشح موارد بالا کاهش پیدا کند که همگی می تواند روی کاهش وزن اثر بگذارد.

بیایید گوشه ای از سفر مواد غذایی بلعیده شده را تنها در معده بررسی کنیم:

    معده خالی است و بدن نیاز به غذا دارد، بنابراین هورمون گرلین یا همان هورمون گرسنگی توسط معده ترشح می شود تا شما را وادار به خوردن غذا کند.

    شما غذا می خورید و غذا وارد مری می شود

    غذا از دروازه معده (کاردیا) وارد معده می شود

    بعد از اینکه حجم معده پر شد، ترشح هورمون گرسنگی کاهش یافته و قطع می شود.

    غذا معمولا مدت زمانی در معده می ماند و اینکه هر غذایی چقدر در این مخزن باقی می ماند بستگی به نوع و جنس غذا دارد (برای مثال آب و مایعات شفاف خیلی زود از معده بیرون می روند، غذاهای نرم کمی دیرتر و غذاهای جامد ممکن است چندین ساعت طول بکشد تا مخزن ما را ترک کنند)

    معده با کمک تجهیزاتی که در اختیار دارد حسابی از خجالت غذا در می آید و تمام غذا را تا آنجا که می شود تکه تکه می کند.

    معده حرکاتش را مدیون عضلات موجود در لایه های میانی خود است. این عضلات مدام منقبض می شوند و بعد از هضم کامل و مخلوط کردن غذاها با شیره معده آماده ارسال آن ها به داخل روده ها است.

    و سرانجام کم کم غذا وارد روده ها و بقیه دستگاه گوارش می شود تا روند جذب و دفع ادامه پیدا کند. تا زمانی که یک چرخه کامل گوارشی به اتمام نرسد، شما گرسنه نمی شوید اما وقتی معده خالی شد دوباره از نو هورمون گرسنگی ترشح می شود و این داستان هر روز ادامه دارد.

نکته:

زمانی که شما تحت عمل جراحی لاغری مثل اسلیو معده قرار میگیرد، حجم معده بسیار کم می شود در نتیجه زودتر پر می شود و تولید هورمون گرسنگی کاهش پیدا می کند. تمام این اتفاقات باعث می شود شما غذای کمی بخورید و خیلی زود وزن کم کنید.

نقش معده در گوارش غذا : جذب مواد غذایی

در انسان عمده کار جذب بر عهده روده کوچک است. این روده مقداری آب نیز جذب می کند. برعکس روده کوچک، روده بزرگ نمیتواند غذا جذب کند و مسئول جذب آب و مایعات دیگر است. هرچند که معده توانایی جذب بسیار محدودی دارد اما می توان گفت که یکی از وظایف فرعی معده جذب غذا نیز هست. معده می تواند موارد زیر را در بافت خود جذب کند:

    اسیدهای آمینه

    اتانول از الکل

    و کافئین.

    برخی از داروها مانند آسپرین نیز در تخصص معده هستند و می توانند آنها را جذب کند.

    ویتامین b12 در بخش های انتهایی معده جذب می شود. کسانی که عمل لاغری بای پس معده انجام می دهند معمولا جذب ویتامین b12 کمی دارند. زیرا غذا از بخش تحتانی معده نمی گذرد و خیلی زود از طریق یک میانبر وارد روده کوچک می شود. این بیماران مجبورند که مکمل ویتامین مصرف کنند اما در عمل اسلیو معده ما همچنان جذب ویتامین b12 داریم.

نکته:

در مواقع ضروری مانند زمانی که بدن با کم آبی روبرو است، بدن برای اینکه بتواند سریع تر آب خودش را تامین کند می تواند کار جذب آب را از معده شروع کند.