خونت غلیظ است اگر ...
رکنا: غلظت خون زمانی اتفاق می‌افتد که تعادل در میزان تولید و مرگ گلبول‌های قرمز از بین برود.
به گزارش رکنا، غلظت خون خطرناک است و دارای علائم زیر است:
درد مفاصل
پوست تیره
کبودی بدن
خارش پوست
کاهش حافظه
انواع جوش و دمل
سردرد و سرگیجه
قرمزی کف دست و پا
خارش حتی پس از حمام
احساس سنگینی و خستگی
خواب رفتگی و گزگز دست و پاها
بسیاری از کمردردها
همانطور که در کتاب‌های علوم دوران راهنمایی یاد گرفتیم، می‌دانیم که گلبول‌های قرمز، اکثریت قریب به اتفاق سلول‌های گردش خون در بدن انسان را تشکیل می‌دهند. مقدار گلبول‌های قرمز بر ویسکوزیته (سیالیت) خون تاثیر دارد و به همین دلیل، بدن ما در تولید این گلبول‌ها حساسیت شدیدی به خرج می‌دهد. هر گونه اختلال در این سیستم می‌تواند منجر به افزایش تولید گلبول‌های قرمز شود که منجر به افزایش ویسکوزیته‌ی خون و پیامدهای بالینی برای فرد خواهد شد. این بیماری در بین مردم به عنوان غلظت خون شناخته می‌شود که البته خود به چند زیرشاخه تقسیم می‌شود.
غلظت خون کی رخ می دهد؟
غلظت خون زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد گلبول‌های قرمز خون بیشتر از حد طبیعی باشد. گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کنند و دی اکسید کربن را از بدن خارج می‌نمایند. مغز استخوان (بافت داخل استخوان‌ها) گلبول‌های قرمز خون را می‌سازد و آنها را در جریان خون آزاد می‌کند. گلبول‌های قرمز حدود ۱۲۰ روز زنده می‌مانند و سپس می‌میرند. بنابراین غلظت خون زمانی اتفاق می‌افتد که تعادل در میزان تولید و مرگ گلبول‌های قرمز از بین برود. غلظت خون زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد گلبول‌های قرمز خون بیشتر از حد طبیعی باشد. اریتروسیتوز به عنوان افزایش توده گلبول قرمز (RBC) تعریف می‌شود که معمولاً مطلق بوده و با افزایش هماتوکریت (HCT) و غلظت هموگلوبین همراه است. اگرچه برخی اصطلاح پلی سیتمی را به جای اریتروسیتوز استفاده می‌کنند اما این دو مترادف نیستند.
بیماری غلظت خون چیست؟
در علم پزشکی بیماری غلظت خون تنها به افزایش تعداد گلبول‌های قرمز اطلاق نمی‌شود بلکه افزایش غلظت دیگر سلول‌های خونی هم گاها در دسته‌ی غلظت خون قرار می‌گیرند که هرکدام اصطلاح خاص خود را دارند. اگر علائم غلظت خون را دارید ادامه این مطلب را از دست ندهید. آنچه در بین مردم به عنوان غلظت خون شناخته می‌شود در بین پزشکان با اصطلاحاتی مثل اریتروسیتوز (Erythrocytosis)، پلی سیتمی (polycythemia) و… معرفی می‌شود که همگی بیان‌کننده افزایش تعداد سلول‌های گردش خون (غلظت خون) است اما با تفاوت‌هایی اندک در جزئیات. پس در ادامه مقاله علائم غلظت خون بد نیست تا کمی به صورت علمی‌تر به این موضوع نگاه کنیم. پلی سیتمی در اصطلاح دقیق به افزایش تعداد سلول‌های خونی، اعم از گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها یا لکوسیت‌ها اشاره دارد. افزایش تعداد گلبول‌های قرمز (چه نسبت به تغییرات در آب بدن یا افزایش مطلق در توده گلبول‌های قرمز) به طور دقیق‌تر اریتروسیتمی (erythrocythemia) نامیده می‌شود اما از این اصطلاح به طور عمومی استفاده نمی‌شود و ما در حال حاضر از اصطلاح غلظت خون برای افزایش عمومی در RBC (چه نسبی چه مطلق) استفاده می‌کنیم حتی اگر کاملا صحیح نباشد. موضوع پیچیده‌تر، عبارت پلی سیتمی ورا (polycythemia vera) است که به طور خاص به نوعی از لوسمی میلوئیدی مزمن اشاره دارد. در ادامه، انواع اصطلاحات ذکر شده را با زبانی ساده‌تر برای شما بیان می‌کنیم:
انواع اصطلاحات غلظت خون
غلظت خون مطلق(Absolute polycythaemia):
غلظت خون مطلق جایی است که بدن شما تعداد زیادی گلبول قرمز تولید می‌کند و به ۲ نوع اصلی تقسیم می‌شود: غلظت خون اولیه (Primary erythrocytosis): این نوع غلظت خون زمانی رخ می‌دهد که مشکلی در مغز استخوان وجود داشته باشد که باعث تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز در آن شود. غلظت خون اولیه می‌تواند مادرزادی باشد، به این معنی که شما با آن متولد شده‌اید، یا اکتسابی، به این معنی که بعداً به آن مبتلا شده‌اید.
غلظت خون ثانویه (Secondary erythrocytosis):
این نوع غلظت خون زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما سلول‌های خونی زیادی تولید می‌کند، اما دلیل آن مشکلی در مغز استخوان نیست. این نوع غلظت خون معمولاً به این دلیل اتفاق می‌افتد که یک عامل شناخته شده یا ناشناخته بر اریتروپویتین (EPO) تأثیر می‌گذارد. اریتروپویتین هورمونی است که کلیه‌ها آن را می‌سازند و باعث تولید گلبول‌های قرمز می‌شود.
غلظت خون ظاهری (Apparent polycythaemia):
در غلظت خون ظاهری یا آشکار، تعداد گلبول‌های قرمز بدن طبیعی است، اما مقدار پلاسما کاهش یافته است که این موضع باعث غلیظ‌تر شدن خون می‌شود. غلظت خون ظاهری اغلب به دلیل اضافه وزن، سیگار کشیدن، نوشیدن الکل زیاد یا مصرف برخی داروها از جمله دیورتیک‌ها (قرص‌های فشار خون بالا که باعث ادرار بیشتر می‌شوند) ایجاد می‌شود. اگر علت زمینه‌ای شناسایی و مدیریت شود، غلظت خون ظاهری ممکن است بهبود یابد. برای مثال، ترک سیگار یا کاهش مصرف الکل می‌توانند در درمان این بیماری کمک کننده باشند. در غلظت خون ظاهری یا آشکار، تعداد گلبول‌های قرمز بدن طبیعی است اما مقدار پلاسما کاهش یافته است در غلظت خون ظاهری یا آشکار، تعداد گلبول‌های قرمز بدن طبیعی است اما مقدار پلاسما کاهش یافته است.
غلظت خون نسبی (Relative polycythaemia):
این بیماری هم شبیه غلظت خون آشکار است و ممکن است نتیجه‌ی کاهش غیرعادی مصرف مایعات یا از دست دادن قابل توجه مایعات بدن باشد. استفراغ مداوم، اسهال شدید، تعریق زیاد یا زمانی که آب از گردش خون به بافت‌های بدن منتقل شود، می‌توانند موجب ایجاد علائم غلظت خون نسبی شوند.
پلی سیتمی ورا Polycythaemia vera یا PV:
PV یک بیماری نادر است که در برخی منابع با غلظت خون اولیه یکسان دانسته می‌شود، اما این تصور اشتباه است و درواقع پلی سیتمی ورا یکی از انواع غلظت خون اولیه است. این بیماری معمولاً به دلیل تغییر در ژن JAK2 ایجاد می‌شود که باعث می‌شود تا سلول‌های مغز استخوان تعداد زیادی گلبول قرمز تولید کنند. سلول‌های مغز استخوان آسیب‌دیده نیز می‌توانند به دیگر سلول‌های موجود در خون تبدیل شوند، به این معنی که تعداد پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید خون در افراد مبتلا به PV ممکن است به طور غیرطبیعی بالا باشند. اگرچه PV ناشی از یک تغییر ژنتیکی است، اما معمولا ارثی نیست و بیشتر موارد این بیماری در مراحل بعدی زندگی ایجاد می‌شود. میانگین سنی در هنگام تشخیص پلی سیتمی ورا 60 سال است.
غلظت خون اولیه خانوادگی و مادرزادی (PFCP):
پلی سیتمی اولیه خانوادگی و مادرزادی (PFCP) یک بیماری خونی ارثی است که باعث تولید کنترل نشده گلبول‌های قرمز در خون می‌شود. این امر منجر به افزایش حجم گلبول‌های قرمز در مقایسه با حجم کل خون می‌شود. PFCP همچنین ممکن است منجر به افزایش حجم کل خون یا افزایش ضخامت خون (ویسکوزیته) شود که هر دو می‌توانند علائم ایجاد کنند. این بیماری در بدو تولد وجود دارد، اما علائم (در صورت ایجاد) ممکن است در هر زمانی در دوران کودکی یا بزرگسالی ظاهر شوند. علائم احتمالی ممکن است شامل سردرد، سرگیجه، خستگی، خونریزی از بینی، مشکل در تنفس پس از فعالیت بدنی، درد عضلانی ، قرمزی رنگ و تغییر وضعیت ذهنی باشد. در برخی از افراد لخته‌های خونی ایجاد می‌شود که می‌توانند رگ‌های خونی مختلف را مسدود کنند و از جریان خون کافی جلوگیری کنند (ترومبوآمبولی). بیشتر افراد علائم خفیفی دارند، اما برخی از افراد عوارض تهدید کننده زندگی مانند حمله قلبی یا سکته را تجربه می‌کنند. در این بیماری، خطر ترومبوز و عوارض شدید با افزایش سن افزایش می‌یابد.
پلی سیتمی چوواش (Chuvash polycythemia):
یک بیماری ارثی است که صدها نفر را در جمهوری چوواش فدراسیون روسیه تحت تاثیر قرار داده است. این بیماری در دهه 1970 توسط هماتولوژیست روسی، لیدیا آندریونا پولیاکوا، تشخیص داده شد. او تشخیص داد که این بیماری با پلی سیتمی ورا متفاوت است، این یک بیماری ارثی است و این وراثت، اتوزوم مغلوب می‌باشد. مطالعات بعدی پلی سیتمی چوواش در 10 تا 12 سال گذشته نشان داده است که این بیماری ناشی از یک جهش خاص در ژن VHL است که منجر به جایگزینی اسید آمینه R200W می‌شود. این وضعیت منجر به افزایش سطوح فاکتور القایی هیپوکسی (HIF)-1 و HIF-2 و تنظیم مثبت پاسخ هیپوکسیک، حتی زمانی که سطح اکسیژن طبیعی است، می‌شود. این امر منجر به افزایش غلظت اریتروپویتین می‌شود، هورمونی که باعث تولید گلبول‌های قرمز خون و بالطبع باعث پلی سیتمی می‌شود. درمجموع گاهی بیماری غلظت خون به دو دسته‌ی اصلی اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود و گاهی غلظت خون به صورت نسبی یا مطلق دسته‌بندی می‌شود، یعنی آیا تعداد گلبول‌های قرمز خون زیاد شده‌اند (مطلق) و یا تعداد گلبول‌های قرمز طبیعی است اما آب یا پلاسمای خون کاهش یافته است (ظاهری و نسبی). نوع دیگری از غلظت خون با نام “پلی سیتمی استرس“، اصطلاحی است که در آن یک فرد به مدت زیادی با کمبود پلاسمای خون زندگی می‌کند. این مشکل معمولاً در مردان فعال، سختکوش، مضطرب و میانسال دیده می‌شود. در این افراد حجم گلبول قرمز طبیعی است اما حجم پلاسما کم است. این عارضه با نام‌های بیماری گیسبوک، اریتروسیتوز استرس یا شبه پلی سیتمی نیز شناخته می‌شود. پلی سیتمی سیگاری وضعیت مشابهی است که در آن افزایش سطح هموگلوبین بدون اکسیژن (هموگلوبین که اکسیژن حمل نمی‌کند، در عوض حامل دی اکسید کربن است) باعث افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌شود.
ارسال نظر