روش های غیر دارویی در درمان سندرم پای بی قرار

به گزارش رکنا، شدت سندرم پای بی قرار بر اساس معیارهای خاصی سنجیده می شود. اینکه این حالات در چند روز هفته به سراغ بیمار می آید و چند ساعت از شبانه روز احساس ناراحتی کرده و چه میزان خواب فرد را مختل کرده باشد و اینکه این سندروم چه میزان فرد را دچار افسردگی، اظطراب و یا تحریک پذیر کرده باشد و یا چقدر بر توانایی انجام کارهای روزمره در سطح فردی، خانوداگی و یا اجتماعی تاثیر گذاشته از مهمترین معیارهای تعیین شدت بیماری است و بر این اساس بیماران در 4 دسته خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید  قرار می گیرند. در نزدیک به 2/5 درصد از بزرگسالان میزان شدت این سندرم متوسط تا شدید است؛ حالتی که می تواند به میزان قابل توجهی بر خواب، کیفیت زندگی و سلامت کلی فرد تاثیر بگذارد.

هرچند درمان های دارویی قسمت مهمی از درمان بیماران را تشکیل می دهد ولی دلایلی وجود دارد که لزوم توجه به درمان های غیر دارویی را آشکار تر می سازد؛ ازجمله آنها عدم تحمل دارویی ناشی از عوارض جانبی در بعضی از افراد یا تداخل دارویی با سایر داروهای مصرفی به خصوص در افراد سالمند است. روش های غیر دارویی به خصوص در خانم های باردار جایگاه ویژه ای دارد و تکنیک های مراقبت از خود ( خودمراقبتی ) در خانم های باردار مهم ترین اقدام در کاهش علائم ناشی از سندرم پای بی قرار است. در بیماران با نارسایی کلیه و بیماران دیالیزی نیز توجه بیشتر به سمت روش های غیر دارویی است . همچنین نشان داه شده که  ترکیب اقدامات دارویی و غیردارویی در موارد متوسط تا شدید این سندرم موثرتر از اقدامات دارویی به تنهایی است.

در ابتدا و به عنوان اولین اقدام درمانی به ویژه در موارد خفیف ، توجه و تغییر سبک زندگی و حذف عوامل و فاکتورهای تحریک کننده نظیر کافئین ها و عدم خستگی زیاد را باید امتحان کرد. بهبود سبک زندگی از نظر داشتن خواب مناسب و تنظیم ساعات خواب کمک کننده است. مهم ترین روش های غیردارویی شامل ورزش، یوگا ، ماساژ، طب سوزنی، کشش عضلات و درمان های فیزیکی دیگر است. انجام ورزش های منظم با شدت متوسط و از نوع هوازی و یا مقاومتی بسیار کمک کننده است و در بسیاری از افراد طی یک دوره 12 هفته ای بهبود قابل ملاحظه ای را در علائم شاهد هستیم. انتخاب نوع ورزش می تواند شخصی باشد ولی دویدن ایده آل است . اگرچه  شنا ، دوچرخه سواری  دو تا سه روز در هفته هم مناسب است و این  به انتخاب فرد بستگی دارد. به خاطر داشته باشید که انجام این  ورزش ها با شدت بالا و یا چند ساعت مانده به خواب و یا حرکاتی که مفاصل را دردناک کند، می تواند وضعیت را بدتر کند. یوگا  و پیلاتس هم ازجمله ورزش هایی  است که می تواند در کاهش علائم و همچنین شدت این سندرم  و همچنین بهبود خلق و خواب بیمار موثر باشد.

حرکات کششی  که عضلات ساق، عضلات قسمت جلویی ران ( عضله چهار سررانی ) و عضلات پشت ران ( هامسترینگ ) ها را شامل شوند از دیگر اقدامات موثر است. داشتن یک برنامه منظم کششی به مدت 8 هفته نتایج رضایتبخشی را در کاهش علائم به همراه دارد. ماساژ هم می تواند یک روش مناسب در کاهش علائم و کاهش شدت سندرم پای بیقرار باشد. تاثیرات ماساژ به خصوص در بیماران همودیالیز  بدون اینکه برای شان عوارض جانبی داشته باشد نشان داده شده است. گرفتن دو جلسه ماساژ در هفته و به مدت نیم تا یک ساعت در عصر ها کمک کننده است. در این خصوص انواع تکنیک های ماساژ شامل ماساژ بافت عمقی و آزادسازی مایو فاشیال و ماساژ نقاط ماشه ای و یا ماساژهای ریلکسیشن با روغن به کار می رود. بیماران می توانند تکنیک های ساده ماساژ عضلات خود را آموزش ببینند و آن را به کار ببرند،  چراکه افراد با درگیری خفیف به راحتی با انجام چند حرکت کششی و ماساژ عضلات ساق خود به خواب می روند. مطالعات مختلف هم کارایی و ایمن بودن طب سوزنی را در کاهش علائم نشان داده و درواقع می توان گفت ترکیبی از اقدامات دارویی همراه با جلسات طب سوزنی موثرتر از اقدامات دارویی به تنهایی است.

پروفسور کامران آزما/ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی – استاد دانشگاه