فلج خواب چیست؟ آیا درمان دارد؟

به گزارش رکنا، فلج خواب به معنی احساس ناتوانی در حرکت چه در شروع خواب و چه پس از بیداری است.

در این حالت فرد هوشیاری کامل دارد، اما ممکن است احساس کند فشاری بر او وارد شده یا دچار احساس خفگی می شود.

در مواردی، این حالت با حس ترس و وحشت نیز همراه است. فلج خواب مسئله ای نیست که زندگی و حیات فرد را تهدید کند، اما منجر به اضطراب و نگرانی خواهد شد.

فلج خواب گاهی با دیگر اختلالات خواب مثل حمله خواب نیز همراه می شود. این نوع اختلال اغلب در دوره جوانی شروع شده و در بیست و سی سالگی به ندرت اتفاق می‌افتد و به هیچ وجه جدی و خطرناک نیست.

با اینکه شروع اختلال فلج خواب در جوانی است ولی اگر به درستی درمان نشود ممکن است تا میانسالی ادامه پیدا کند.

حقایقی کوتاه در مورد اختلال فلج خواب

    فلج خواب بیشتر در آغاز جوانی اتفاق می افتد.

    این حالت چند ثانیه یا چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد.

    استرس، اختلال جت لگ یا پرواز زدگی، کمبود خواب و ترس فلج خواب را تشدید میکند.

    عدم توانایی فرد در حرکت کردن یا صحبت کردن ویژگی اصلی این اختلال است. در مواردی هم فرد دچار ترس و توهم می شود.

    این اختلال از نظر فیزیکی خطرناک نبوده و قابل پیشگیری است.

فلج خواب نوعی ناهنجاری یا اختلال آزار دهنده مرتبط با خواب است. این اتفاق معمولاً بعد از فرو رفتن به خواب عمیق یا پس از بیداری رخ می دهد، دقیقاً زمانی که فرد هنوز در حالت خواب و بیداری است.

این رویداد اغلب زمانی روی می دهد که فرد در حالت خواب عمیق یا در حالت دیدن رویاست و توهم بصری، شنیداری و احساسی ایجاد می کند.

فلج خواب گاهی بعد از بیداری یعنی زمانی که فرد بین حالت هوشیاری و خواب قرار دارد هم ایجاد می‌شود. در این حالت این اختلال به سه دسته مختلف تقسیم خواهد شد.

    نوع مختل کننده . در این حالت، فرد توهم کوبیدن به در، صدای پا، سایه انسان یا وجود عامل تهدیدکننده در فضا دارد.

    کابوس یا بختک . احساس فشار روی قفسه سینه، اختلال در تنفس و احساس خفگی یا اینکه فرد تصور می کند مورد آزار جنسی قرار گرفته. در این موارد فرد احساس می کند در حال مرگ است.

    اتاق متحرک . احساس چرخیدن، افتادن، شناور شدن، پرواز کردن یا هر نوع تجربه خارج از بدن.

در طی سالیان طولانی تجربیات مختلف مردم در مورد فلج خواب ثبت شده و مشخص شد مردم با فرهنگ های مختلف تجربیات یکسانی در این زمینه دارند.

فلج خواب طولانی نیست و حیات فرد را تهدید نمی کند، اما اغلب افراد آن را به عنوان یک حادثه دلهره آور بر می شمارند.

علل فلج خواب

فلج خواب معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دچار استرس باشد. بدن در طول خواب در آرامش کامل به سر برده و مفاصل بی حرکت هستند.

در واقع بی حرکت بودن مفاصل از بروز آسیب‌هایی که فرد ممکن است حین خواب دیدن به خود وارد کند جلوگیری می نماید.

فلج خواب فرایند خواب و همچنین چرخه REM یا حرکت متمادی چشم را مختل می‌کند.

بدن مرتباً از حالت REM به NREM تغییر می کند. حرکت بین حال REM و NREM حدود 90 دقیقه به طول می‌انجامد.

ما بخش زیادی از مدت زمان خواب خود را در حالت NREM به سر می‌بریم که در طول این مدت بدن در حالت آرامش کامل قرار دارد.

در حال REM چشم ها به سرعت حرکت کرده اما بدن همچنان آرام است. خواب ها و رویاها در حال REM اتفاق می‌افتند.

انتقال و جابجایی به خواب REM در زمان بروز فلج خواب، فرآیندی است که مغز آن را شناسایی نمی کند.

در واقع فرد از نظر ذهنی هوشیار است اما بدنش همچنان در آرامش کامل قرار دارد. در این حالت قسمت هایی از مغز که مسئول شناسایی تهدیدها و خطرات می باشد بیش از حد حساس می شوند.

عواملی که با فلج خواب در ارتباط هستند شامل:

    حمله خواب

    الگوهای خواب نامنظم برای مثال به علت بروز حالت جت لگ یا پرواز زدگی یا کار شیفتی

    خوابیدن به حالت شکم رو به بالا

    داشتن سابقه ابتلا به فلج خواب

علائم و نشانه های این اختلال عبارتند از:

    عدم توانای فرد در حرکت، زمانی که تازه به خواب رفته یا تازه بیدار شده. این حالت چند ثانیه تا چند دقیقه طول خواهد کشید.

    بیدارشدن از خواب به حالت هوشیار

    عدم توانایی برای صحبت کردن در طول بروز این حالت

    توهم داشتن که باعث ایجاد ترس می شود

    احساس فشار بر روی قفسه سینه

    مشکل در تنفس

    احساس نزدیک شدن به مرگ

    تعریق

    سردرد، درد عضلانی و هذیان

در فردی که دچار فلج خواب شده صداها، احساسات و دیگر محرک‌های تهدید کننده که در طول روز اتفاق می‌افتد و در حالت عادی مغز آنها را نادیده می گیرد، مهم و حساس شده و مورد توجه قرار دارد.

تشخیص

داشتن فعالیت بدنی منظم دست کم دو ساعت قبل از خواب، به کنترل بهتر فلج خواب کمک می کند. فلج خواب در حالت عادی نیازی به دخالت پزشک و تشخیص طبی ندارد، اما اگر علائم نگران کننده بود بهتر است با پزشک در این مورد مشورت کنید.

در این موارد مراقبت‌های پزشکی کمک کننده هستند:

    فلج خواب مرتب اتفاق بیفتد.

    فرد از خوابیدن بترسد و نگران بروز این حالت باشد یا اینکه دچار بدخوابی شود.

    در صورتی که فرد در طول روز احساس خواب آلودگی داشته باشد یا به طور ناگهانی به خواب رود.

    خواب ناگهانی در طول روز که از علائم حمله خواب به حساب می آید، نوعی اختلال مغزی نادر است که باعث می‌شود فرد به شکل ناگهانی به خواب فرو رفته و در شرایط غیر قابل پیش بینی کنترل عضلاتش را از دست بدهد.

    کنترل استرس و نگرانی تا حد زیادی بروز این علائم را کاهش می دهد.

راه حل هایی برای داشتن خواب بهتر

فلج خواب روش درمانی مشخصی ندارد اما کنترل استرس، داشتن خواب منظم و پیروی از عادات خوب مربوط به خواب تا حد زیادی دفعات بروز آن را کاهش می‌دهد.

روش‌هایی که به بهبود عادات خواب کمک می‌کند شامل:

    ساعت خواب‌وبیداری مشخص داشته باشید، حتی آخر هفته‌ها و روزهای تعطیل

    محیط خواب راحتی برای خود داشته باشید، تخت و لباس مناسب، اتاق تمیز، تاریک و خنک انتخاب کنید.

    عصرها زیاد در معرض نور نباشید و در اتاق‌خواب از شب خواب مناسب استفاده کنید.

    در طول ساعات بیداری از نور خورشید به مقدار کافی بهره ببرید.

    در فضای اتاق‌خواب، کار یا مطالعه نکنید.

    از چرت زدن بیش از 90 دقیقه و بعد از ساعت 3 بعدازظهر خودداری کنید.

    وعده شام باید سبک بوده و دست‌کم دو ساعت با وقت خواب فاصله داشته باشد.

    در هنگام خواب لامپ و تلویزیون روشن نباشد.

    از ساعات عصر به بعد، مصرف نوشیدنی‌های الکلی و کافئین دار را کاهش داده یا قطع کنید.

    فعالیت بدنی داشته باشید، اما دست‌کم دو ساعت قبل از خواب.

    در ساعات قبل از خواب، فعالیت‌های آرامش‌بخش داشته باشید، مثل مطالعه یا گوش دادن به یک موزیک آرام.

    تلفن همراه و دیگر وسایل برقی را خارج از اتاق‌خواب بگذارید.

    دست‌کم یک ساعت قبل از خواب از وسایل الکترونیکی استفاده نکنید.

توجه به این موارد هم تا حد زیادی موثر است:

    کنترل افسردگی و هر نوع اختلال روانی دیگر

    دوری کردن از محرک ها

    مدیتیشن کردن یا به طور منظم عبادت کردن را تکرار کنید.

    به پشت نخوابید

شناخت و درک مکانیسم خواب قدم مهمی برای کنترل فلج‌خواب محسوب می‌شود. استرس مداوم و مختل شدن چرخه خواب زمینه‌ ساز برخی از مشکلات جدی در حوزه سلامت است.

داشتن خواب منظم و عادات خوب نه تنها به کنترل اختلالاتی مثل فلج خواب کمک می کند، بلکه منجر به سلامت عمومی بدن نیز خواهد شد.