نقش جعبه شیرینی در سلامت افراد

به گزارش رکنا، زنجیره تأمین و تولید و توزیع غذا مرحله خرده فروشی، و تحویل به مصرف کننده نهایی، حلقه ای به نام چاپ و بسته بندی هم دارد. بنابراین جدای از بحث کود و سموم کشاورزی، در این مرحله صحبت از آلودگی مقوا، کاغذ، پلیمر، آلومینیوم، مرکب، چسب و ورنی و غیره است.

مباحث گوناگونی درباره هریک از این موادمصرفی و فرآیندهای چاپ و بسته بندی و مجاورت آنها با مواد خوراکی به میان می آید.

استانداردها و نظارت های گوناگون برای هریک از این محصولات در سطح جهانی و ملی تدوین شده یا در دست تدوین است.

در اینجا به یکی از مواد پرمصرف یعنی مقوا و بسته بندی سلولزی می پردازیم که از جمله پرمصرف ترین متریال بسته بندی خوراکی هاست؛ جعبه مقوایی از مقوا بازیافتی.

در سال های گذشته معمولاً مقدار کمی از مقوای رها شده در سطل زباله برداشت می شد و بیشتر کناره های کاغذ و مقوای چاپخانه ها -که مواد اولیه نسبتا تمیز است- خمیر می شد اما این روزها کنار هر سطل زباله که نگاه کنیم کسی در حال جمع کردن کاغذ، مقوا و مواد سلولزی (!) است. به این ترتیب ما باید از کف خیابان تا سفره  را بررسی کنیم.

بیایید از جعبه شیرینی شروع کنیم. محصولی که استاندارد اجباری دارد و برای ارزیابی آن نه به قنادی های ریز و درشت سراسر کشور، بلکه به قنادی های نامدار شمال شهر تهران و واحدهایی کم و بیش پرآوازه در منطقه یک و دو شهر تهران برویم.

نمونه هایی از جعبه های شیرینی برخی از این قنادی ها را وقتی بشکافی از ظاهر آنها هم می توان به آغشته بودن آنها به مواد آلوده پی برد.

اگر سراغ قنادی های درجه 2 و 3 بروید، شاید بوی بد جعبه ها، اولین نشانه ای باشد که وجود آلودگی را به شما اعلام می کند.

نشان استاندارد مقوای بهداشتی از مواد بازیافتی روی این جعبه ها شاید محکم ترین نشانه برای اطمینان بخشی ما از سلامت مقوای آن باشد اما همین استاندارد تا چه حد سلامت محصول را تضمین می کند؟ آنطور که از زبان مسئولان و دست اندرکاران اجرای استاندارد می توان شنید تا حدود 70 درصد، نه صددرصد و آیا این 70 درصد در همه کارگاههای مقواسازی و جعبه سازی تأمین می شود؟

پرسش ها و نگرانی های دیگری هم در این میان مطرح است!

آیا کارگاهی که چنین استانداردی را دریافت کند همیشه و در همه سری های تولید، آن را به طور یکسان اعمال می کند؟ و آیا بر کار قنادی ها نظارت می شود که جعبه ها را در چه شرایطی نگهداری می کنند و آیا همیشه از کارگاه های معتبر خرید می کنند؟

اما باز هم جای یک پرسش اساسی خالی است و آن این که آیا راهی برای استفاده از جعبه های مقوایی صد درصد بهداشتی وجود ندارد که مجبور نباشیم از مقوای بازیافتی استفاده کنیم؟

گیریم که همه کنترل های بهداشتی برای تولید غذا و شیرینی وکلوچه و مواد غذایی به درستی صورت گرفته باشد و فرآوری هیچ نوع آلودگی به آنها نفوذ نکرده باشد، همه این مراقبت ها با یک بسته بندی آلوده یا آلاینده به باد می رود. این اتفاق ممکن است هر بار که شیرینی می خریم یا در هر وعده غذایی که از فست فودها و کترینگ ها به دست مان می رسد، رخ دهد، اگر مقوای جعبه ها یا درپوش ظرف های یکبارمصرف، درصدی بار آلودگی میکروبی را در خود داشته باشد – حتی برخی تمهیدات مثل روکش سلفون و لایه پلیمری اعمال شده روی بدنه داخلی جعبه نمی تواند در هر شرایطی به طور کامل راه را بر مهاجرت آلاینده ها و میکروب ها به مواد خوراکی ببندد.

نشانه های روی جعبه ها

برای اطمینان از ایمنی این بسته ها جهت بسته بندی موادغذایی، نشان های معینی با مجوز سازمان های نظارتی روی جعبه های مواد خوراکی باید درج شود. اما این نشان ها (مثل سیب سبز یا نشان استاندارد) می تواند خیال مصرف کننده را آسوده کند؟ در این گزارش در جستجوی پاسخ به این پرسش هستیم و خواهیم دید که ماجرا به ان سادگی هم نیست. نه سیب سبز، نه نشان استاندارد و نه کد روی مقوای بازیافتی در سامانه سازمان غذا و دارو، هیچ کدام نمی تواند صد درصد مانع مهاجرت آلاینده ها به مواد غذایی شود.

سیب سلامت

یکی از نشانه هایی که روی اغلب جعبه ها دیده می شود، سیب سلامت است. این نشان را سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت می دهد، اما چگونه به این آسانی، این همه مقوا از کارگاه های ریز و درشت، می توانند این نشان را که نوعی گواهی بهداشتی قلمداد می شود، بگیرند؟ آدم شک می کند که  شاید بعضی جعبه سازان خودسرانه سیب سلامت را روی مقواها و جعبه ها چاپ می کنند.

برای رفع این نگرانی با ورود به سامانه استعلام پروانه بهداشتی غذایی و دارویی می توان با درج شماره پروانه بهداشتی که روی جعبه چاپ شده‌، آخرین وضعیت آن مقوا و جعبه را استعلام و در صورت لزوم همان جا شکایت خود را ثبت کرد.

جعبه شیرینی یکی از قنادی های معروف منطقه 2 را بررسی می کنیم. شماره آن را  وارد می کنیم. چنین کدی اصلاً در این سامانه تعریف نشده است ولی آیا صاحب آن قنادی خود از این ماجرا خبر دارد؟ به هر حال چه آری و چه نه، او دارد شیرینی را در این جعبه مشکوک به دست مردم می دهد.

شماره یکی دیگر از جعبه شیرینی ها را که روکش متالایز دارد، وارد می کنیم. پاسخ سامانه این است:

پروانه معتبر، صادر شده در 28/6 و (این جعبه برای دوخت لبه ها از منگنه استفاده کرده که از نظر ایمنی اشکال دارد، ولی فعلاً مورد بحث ما نیست)، جعبه بعدی با علامت سیب سبز هم ظاهراً کد بهداشتی دارد ولی به قدری ریز نوشته و حروف آن پر شده و ناخواناست که نمی توان آن را استعلام کرد. از قیافه جعبه که یک مقوای بسیار نامرغوب و بدمنظر را با یک کاغذ تحریر لمینیت کرده، پیداست که آن شماره هم تقلبی است.

* یکی دیگر از جعبه های قنادی شمال شهر را دست می گیریم و می بینیم این شماره را جایی زده که مقوا چاک می خورد و عملا امکان تشخیص اعداد میسر نیست! نشانه ای که باید به آن شک کرد.

* یکی دیگر هم که به وضوح داخل آن نوشته شده مقوای بهداشتی .... شماره ای خوانا دارد که باز هم در سامانه موجود نیست!

* این وضعیت در مورد مقواها و کارتن های E فلوت و F فلوت که برای زیر کیکی و سینی پیتزا استفاده می شود نیز عیناً تکرار می شود.

* بعضی از جعبه ها علاوه بر نشان سیب سلامت، علائم دیگری مثل گواهینامه ایزو از شرکت TUF را هم روی جعبه شیرینی زده اند،  ولی آیا این جعبه از آزمایش های میکروبی سربلند بیرون می آید؟

نشان استاندارد

استاندارد شماره 3341 برای مقوای بازیافتی، حاصل تلاش کارشناسان سازمان استاندارد و تعامل با تشکل های مرتبط و نیز نظارت، پیگیری و بازبینی های آنان است. درباره این استاندارد با کارشناس خبره آن در اداره استاندارد تهران مصاحبه ای داریم که در ادامه می خوانید.

در اینجا تنها اشاره شد که استاندارد به مشخصات فنی و بهداشتی مقوا نظر دارد، هرچند که رسیدگی به جنبه های بهداشتی به عهده وزارت بهداشت است.

اما جالب است که در کل کشور کمتر از 80 کارگاه جعبه سازی، این استاندارد را دارند و در تهران این رقم از 16 کارگاه فراتر نمی رود که در مقایسه با ده ها و بلکه چندصد کارگاه کوچک، قابل توجه نیست. بنابراین جای تعجب نیست که حتی روی جعبه های بعضی از نام آورترین قنادی های شمال شهر تهران هم نشان استاندارد به چشم نمی خورد.  

نکته دیگر درباره استاندارد 3341 این است که با توجه به محدودیت منابع برای تولید مواد سلولزی، شرایط اقتصادی کشور و گرانی مواد اولیه مرغوب و خمیر بکر و نیز مسائل اجتماعی – اقتصادی دیگر، دولت سختگیری در این زمینه را امکان پذیر نمی داند و میزان کمی از آلودگی را در مقواهای مصرفی برای محصولات خوراکی به دیده اغماض می نگرد.

کرافت، جایگزینی مطمئن

شاید بپرسید که با توجه به خطرات مقوای بازیافتی برای سلامت جامعه آیا جایگزینی برای آن می توان به کار گرفت؟ پاسخ مثبت است؛ مقوای بکر یا ورجین که به نام کرافت شناخته می شوند و علاوه بر جنبه بهداشتی از نظر مشخصات فیزیکی نیز شرایط بسیار بهتری از مقوای بازیافتی دارد به طوری که کارایی مقوای کرافت 250 گرمی، معادل مقوای 300 گرمی بازیافتی است چون از نظر Stifness و شاخص BCT و الیاف بلند استحکام و تحمل بالاتری دارد.

کرافت و خمیر بکر معمولا وارداتی است که این روزها قیمت جهانی آن هم کم و بیش بالا رفته است. علاوه بر مزایای بهداشتی و مشخصات فنی، در صورت دور ریختن جعبه های ساخته شده از کرافت و مقوای FBB این خاصیت را دارد که پس از جمع آوری و قاطی شدن با مقواهای گردآوری شده برای تولید خمیر، به ارتقای کیفیت خمیر کاغذ و مقوای بازیافتی. اما پرسش اساسی در این زمینه، قیمت کرافت در مقایسه با مقوای بهداشتی بازیافتی است.

مقایسه قیمت جعبه کرافت و بازیافتی

از کرافت تولید داخل بگذریم، قیمت کرافت وارداتی را که با ارز آزاد وارد می شود، با مقوای بازیافتی مقایسه کنیم.

با نگاهی به جدول مقایسه ای قیمت جعبه کرافت با مقوای بازیافتی می توان دید که یک جعبه مقوایی از مواد بازیافتی برای پیتزا های برند در شمال شهر در ابعاد 30×30 سانتیمتر (حدود 4 هزارتومان) تمام می شود. همین جعبه با مقوای کرافت با چاپ 4 رنگ و پوشش ورنی پایه آب حدود 7 هزار تا 7 هزار و پانصدتومن خواهد بود.

در سال های گذشته تفاوت 3 تا 4 هزارتومانی برای یک پیتزا که 60 هزارتومان بود، شاید رقمی قابل توجه بود ولی حالا که همان پیتزا را 180 هزارتومان می فروشند دیگر این مبلغ هزینه سنگینی به حساب میآید؟

در مورد جعبه شیرینی قضیه کمی متفاوت است. اینجا برخلاف بسته بندی پیتزا و فست فود، جعبه را با شیرینی وزن می کنند و به قیمت شیرینی می فروشند.

یک جعبه شیرینی یک کیلویی، از مقوای بازیافتی 130 گرم به بالا وزن دارد. در حالی که نوع بهداشتی و کرافت همین جعبه حدود 120 گرم وزن دارد. قیمت جعبه شیرینی یک تا دو کیلویی از جنس کرافت، حدود 3 تا 4 هزارتومان بالاتر از همان جعبه با مقوای بازیافتی است. امروزه در قنادی های منطقه 1 و 2، اغلب شیرینی ها از کیلویی 130 تا 180 هزارتومان عرضه می شوند. (بگذریم از شیرینی های خاصی که بالای 200 هزارتومان و مثلا باقلوای لبنانی که بالای 250 هزارتومان فروخته می شود.) واقعاً جای این پرسش خالی است که چرا همین قنادی ها که در و دیوار خود را لاکچری می نمایانند، حاضر نیستند خیال خود و مشتری را از بابت آلودگی ثانویه در بسته بندی راحت کنند و به جای مقوای بازیافتی از مقوای کرافت استفاده کنند؟» پاسخ روشن است.

«سه تومن هم سه تومنه، و جالب تر آن مقوای بازیافتی سنگین تره! وقتی قرار باشد جعبه یک کیلو شیرینی را گران تر تهیه کنی، تازه موقع کشیدن شیرینی هم 100 گرم کمتر مقوا به جای شیرینی به مشتری بفروشی، مگر دیوانه ای؟! واقعیت از دیدگاه منافع یک بنگاه اقتصادی به صورت عریان همین است؛ سود بیشتر حتی به قیمت آلودگی بیشتر.

درواقع ما با هر بار خرید شیرینی، مقداری مقوای 35 تا 40 هزارتومانی را به قیمت شیرینی 150 تومانی می خریم.

چه بسا سود فروش این جعبه از فروش شیرینی هم بالاتر باشد. فروش مقوا چنان به دهان برخی از صاحبان قنادی ها مزه کرده که مقوای یک و نیم کیلویی را برای سفارش یک کیلو شیرینی استفاده می کنند. (این پدیده جدید را در روند تهیه این گزارش در یکی از قنادی های لوکس تهران تجربه کردیم) می دانید سود یک شعبه از این قنادی ها بابت فروش مقوا به قیمت شیرینی چقدر است؟ هر ماه حداقل 35 میلیون تومان.

سری به قنادی ها بزنیم

بهتر است یک طرفه به قاضی نرویم و یکراست برویم با مدیر یکی از این قنادی های لوکس تهران درباره جایگزین کردن جعبه شیرینی بهداشتی کرافت به جای مقوای بهداشتی صحبت کنیم.

در ابتدای صحبت ایشان استدلال می کند که جعبه های ما از مقوای بهداشتی تهیه شده اند و نشانه سیب سلامت را روی جعبه نشان می دهد و می گوید: «وقتی این علامت را می بینید، یعنی این جعبه از نظر سلامتی هیچ اشکالی ندارد.»

با توضیحات ما درباره ویژگی های مواد سلولزی بازیافتی که از سطح شهر گردآوری می شوند و فرایند تولید خمیر بازیافتی و ساخت مقوا و قابلیت روکش سلفونی در جلوگیری از مهاجرت آلودگی به موادخوراکی و شرایط نگهداری و حمل و غیره، خودش هم به حرف می آید:

من این چیزها را می دانم، خودم در کانادا هم بیزینس دارم و خوب این چیزها را می دانم ولی در اینجا ترجیح می دهم به همین سیب سلامت تکیه کنم.

می پرسیم که مقوای شما چرا علامت استاندارد ندارد؟ پاسخ او این است که وقتی از نظر سلامتی مشکلی نباشد و علامت سیب سلامت داریم دیگر لزومی ندارد علامت استاندارد هم باشد. تا حالا بهداشت هم گیر نداده است.

بحث که داغ تر می شود، حرف دلش را می زند

آقا در این شهر چهل برج ده، بیست طبقه ای هست که استانداردها را رعایت نکرده اند، هزاران نفر در آنها زندگی و کار می کنند؛ پراید را از کارخانه تحویل می گیری تا به خانه برسی، گیربکس آن پایین می آید؛ شما همه را ول کردی چسبیدی به این جعبه شیرینی که مشتری یک ساعت بعد، آن را می اندازد توی آشغال ها؟!

یکی از مشتری ها خانمی است که با شنیدن سخنان او وارد بحث می شود:

«راست میگه. واقعاً چی درسته که این جعبه شیرینی باشه؟ اگر راست می گید برید، سراغ اون اختلاسگرها. حالا این جعبه خوبه سلفون داره، خونه برسیم، شیرینی را می ذاریم توی ظرف.»

هواپس است، وقتی مشتری هم از حقوق خود و زیان بسته بندی آلوده آگاه نیست، چه باید گفت؟

به کودکی که همراه اوست اشاره می کنم، می گویم همه حرف های شما درست ولی برای سلامت این بچه باید استاندارد باشد، سختگیری باشد، بچه ها و جوان ها بیشتر مصرف کننده شیرینی و فست فود هستند. می دانید چقدر ابتلا به بیماری های میکروبی و عفونی و سرطان از راه همین آلودگی ها بین نوجوانان و جوانان زیاد شده؟

مادر زرنگی می کند و می گوید: «چی بگم والا؟ ولی خب باید همه چیزمون به همه چیزمون بیاد!» و مدیر قنادی غر می زند: «استاندارد و نظارت هم که باشد، فکر می کنی چی می شه؟ زیرمیزی و حق حساب بیشتر می شه، نه رعایت سلامت.»

ادامه این بحث در اینجا دستاوردهای بیشتری ندارد، تنها این نتیجه را می گیریم که قنادی ها با این شرایط بی خبری مردم و چنگ زدن به چاپ علامت سیب سلامت، می توانند فعلا از سود فروش جعبه مقوا به قیمت شیرینی سود ببرند و تا قانون اجباری در این باره نباشد راه به جایی نمی بریم.

اما موضوع این است که اتفاقا برای جعبه های شیرینی استاندارد اجباری تدوین شده است؛ استاندارد 3341، برای آگاهی از چند و چون این استاندارد و نظارت بر اجرای آن باید سراغ سازمان استاندارد برویم. در ادامه با ما بیایید به اداره استاندارد تهران.

گفت‌وگوی ماهنامه صنعت چاپ با مجید مسعودنیا

کارشناس مسئول اجرای استاندارد در زمینه سلولزی و نساجی

گفت‌وگوی ماهنامه صنعت چاپ با مجید مسعودنیا کارشناس مسئول اجرای استاندارد در زمینه سلولزی و نساجی استاندارد 3341 معیار ارزیابی جعبه های مواد خوراکی درباره استاندارد مقواهای بازیافتی را در ادامه بخوانید.

لطفا برای مــا توضیح دهید، این اســتاندارد چه ســالی تدوین شده و آخرین بازبینی آن چه زمانی صورت گرفته است؟

اســتاندارد 3341 عمری 18 ساله دارد که چند بار مــورد بازبینی قــرار گرفته و براسـاس بازخورد اجـرای آن و نیازهای جامعه و انتقادهایی که به آن وارد شده دقیق تر، جامع تر و مؤثرتر شـده اسـت. آخرین تجدید نظر حدود یک ســال ونیم  پیــش صــورت گرفت کــه علاقه مندان و  ذی نفعان می تواننــد از طریق مراجعه به سایت ســازمان ملی اســتاندارد ایران ISIran متــن کامــل آن را مشــاهده یا دانلود کنند. از اولین نســخه تا الان، خیلی روی این اســتاندارد و بهینه ســازی آن کار شده و به ویژه از نقطه نظر ســامت، اصلاحاتی جدی صورت گرفته است. شــاید به یاد داشته باشــید که تا سال 1370 مقــوای کرجــی در کارگاه هــای کوچک و با کمترین ملاحظات بهداشــتی تولید می شــد که در آفتاب می گذاشتند تا خشــک شــود. دهه هفتــاد ابتدا در اصفهــان و ســپس در شــهرهای دیگر، کارخانه هایــی بــرای تولیــد مقــوای بازیافتی تأسیس شد. از آنجــا که ســرزمین خشــک و کم آب ما از نظر جنگل فقیر اســت، استفاده از مقواهــا و کاغذهای بازیافتی برای تولید مقوا و جعبه ســازی، ایده درستی بود. به مرور، بحث اســتاندارد هم به میان آمد و از سال 1375 نوشتن استاندارد شروع شــد و تا جایی که امکانات دولت اجازه می داد، اســتاندارد خوبی تنظیم شد و از نظر بهداشــتی حالا به سطح قابل قبولی رسیده است.

عبــارت "تا حــدی که امکانــات دولت اجازه می‌داد" و نیز "ســطح قابل قبول" قدری مبهم اســت و نشــان می‌دهد که کاسـتی‌هایی حتــی از نظر بهداشــتی هنوز وجود دارد.

با توجــه به آنچــه گفتم کــه در کمیته بازبینــی اســتاندارد متخصصــان دانشــگاه های علــوم پزشــکی حضــور داشــته و نتایج آزمایشــات مورد قبول آنهــا بوده، میــزان آلودگــی جعبه های مقوایی بازیافتی در حد مجاز اسـت که مشخصات آن در جدولی تنظیم شــده اســت.) آلودگی مقوا تــا 1000 CFU و آلودگی جعبه مقوایــی بازیافتی تا 2000 CFU)

آیا بهداشــتی بــودن یا قابل اســتفاده بودن مقوای بازیافتی برای بســته‌بندی مواد غذایی توســط ســازمان استاندارد تأیید می‌شــود یا وزارت بهداشت مرجع این امر است؟

بــد نیســت بدانیــد که بــرای بحث و بررسی درباره استاندارد 3341 و بازبینی آن حــدود 30 تا 35 نفــر از متخصصان مختلــف ازجملــه مدیرانــی از وزارت بهداشــت و اساتید دانشــگاه های علوم پزشکی مشــارکت فعال داشــته اند که اسامی و امضای همه آنها پای آن دیده می شود. در جمــع کمیتــه بازبینــی اســتاندارد 3341 مســئولان صنفی و کارشناســان صنایــع ســلولزی و تأمین کننــدگان و مصرف کننــدگان جعبه هــا نیــز حضــور داشــته اند تا مسائل از هر نظر به درستی بررســی شود. از طرف سازمان هم جناب دکتر سلطانی و سرکار خانم امیری نقش مؤثــری داشــته اند. ایــن طولانی ترین بازنگری بود که طی قریب به ســه سال و با کسب نظر همه طرف های درگیر، صورت گرفت.

لطفا یک مورد مهم از موارد بازبینی‌شده را جهــت اطلـاع خواننــدگان مجلــه توضیح دهید.

تعیین مشخصات در جعبه های مقوایی، یکی از موارد مهمی اســت که در بازبینی اســتاندارد 3341 گنجانده شــد. پیش از این تمــام بندهای اســتاندارد درباره بدنــه یا زیــره جعبه بود امــا با وجود اطمینان نســبی از کنتــرل آلاینده ها در مقــوای بازیافتــی، اســتفاده از مقوای پشت طوسی بدون پوشش می توانست مــواد غذایی را آلوده کنــد. اکنون دری جعبه ها هم باید از مقوای لمینه شــده با پوشــش مورد تأیید ســازمان استاندارد باشــد یا از مقوای ایندربرد که با خمیر بکر تولید می شود.

آیــا واردکننــدگان مقــوای بکــر نیز در جلســات بازبینــی اســتاندارد حضــور داشتند؟

مــا بارهــا از واردکنندگان مقــوای بکر خواســته ایم در این جلسات شرکت کنند تــا از نظر آنها هــم باخبر شــویم، البته برای تدوین اســتاندارد مقوای بازیافتی نتوانســتند کمکــی بــه ما کننــد، آنها ترجیح می دهند مقوای بکر آماده را وارد کنند و بفروشــند. استدلال شــان هم این اســت که در ایران از نظــر آب و منابع جنگلی بضاعت کافــی برای تولید مواد ســلولزی نداریم که حرف درستی اســت اما ما باید اولویت را به تولید یا دست کم بخشی از فرآوری این محصــول در داخل بدهیم که اشــتغال ایجــاد کند و تا حدی به اقتصاد کشــور هم کمــک کند. شــرکت های واردکننده حتــی تجهیزات آزمایش مقــوای بکر را حاضر نشدند فراهم کنند.

مقــوای بازیافتــی با حد مجــاز آلودگی میکروبــی، بــرای بســته‌بندی چــه محصوالتــی مجــاز اســت؟ آیــا برای فست‌فود و غذای داغ هم کارایی دارد؟

اســتاندارد 3341 بــرای همــه بســته بندی های مــواد غذایــی اجباری اســت. مقواهــای بازیافتــی بــرای بســته بندی شــیرینی قنادی هــا، خرما و رشته آشــی و موارد مشــابه مناسب اســت، ولی برای پیتزا، ســیب زمینی و غذای داغ مناســب نیست، زیرا حرارت موجب رشد آلاینده ها می شود و احتمال مهاجرت میکروب ها را افزایش می دهد. برای جعبه پیتزا و بسته بندی غذای داغ استاندارد دیگری باید تنظیم شود.

چند کارخانه تولیدکننده مقوای بازیافتی و دارای استاندارد 3341 در کشور داریم؟

حدود 80 کارخانه تولید مقوای بازیافتی در کشــور فعالیــت دارنــد کــه تنها 16 واحد در تهران هســتند و بیشتر آنها در اصفهان متمرکز شده اند.

آیــا ایــن شــرکت‌ها همیشــه تمــام دســتورالعمل‌های اســتاندارد 3341 را رعایت می‌کنند؟ چــه کنترلی بر کار آنها صورت می‌گیرد؟

به طور متوسط 4 بار در سال نمونه برداری از تولیــدات کارخانه هــای مقواســازی صورت می گیرد و تســت های میکروبی، شــیمیایی و فیزیکــی روی آنهــا انجام می شود. علاوه بر این، هر کارخانه و هر صنفی که بخواهد از علامت اســتاندارد استفاده کند باید مسئول کنترل کیفی و آزمایشــگاه تخصصی مستقر در کارخانه داشته باشد و نتایج آزمایش های نوبتی خود را هم برای سازمان استاندارد و هم برای وزارت بهداشت ارسال کند.

آیــا آزمایــش مــواد خوراکــی درون بســته‌های مقوایی مثــلا  شــیرینی قنادی‌هــا هم انجام می‌شــود؟ چون با چنین آزمایشی می‌توان میزان مهاجرت آلاینده‌ها را اندازه‌گیری کرد.

نــه، ولی جعبه هــای قنادی هــا را برای آزمایــش به صورت رندوم بــرای نمونه، برمی داریــم و در هــر زمینــه ای چــه میکروبــی و چه شــیمیایی و چه از نظر وزن اشــکالی مشاهده شــود، بلافاصله اقدام می کنیم.

مردم و مصرف‌کنندگان چگونه می‌توانند از اســتاندارد بــودن جعبه‌هــا مطمئن شوند؟

هر محصولی که اســتاندارد داشته باشد یک کد ده رقمی روی آن درج می شــود که از طریق ارســال آن شماره به سامانه پیامکی ســازمان، )به شماره 10001517 ) می توانند ظرف چند ثانیه باخبر شــوند که آن محصول ســاخت کــدام کارخانه اســت و اســتاندارد آن آخریــن بار در چه تاریخی تأیید شــده و اگر شــناخته نشــود، نیز مصرف کننده می فهمد که آن محصول از اســتاندارد معتبــر برخوردار نیســت، علاوه بــر پیامک، در ســایت ســازمان نیز می توان بــا وارد کردن کد ده رقمــی روی جعبه هــا، وضعیــت آن محصول و شــرکت مربوطه را اســتعلام کرد. در صورت نامعتبر بودن آن شــماره، همان جا می تواند شــکایت خود را درباره آن محصول ثبت کند که مطمئن باشــید سریعا رسیدگی خواهد شد.

به نکتــه‌ای اشــاره کردیــد دربــاره وزن جعبه‌های شــیرینی، وزن اســتاندارد یک جعبه شیرینی یک کیلویی چقدر باید باشد؟ چون بعضی قنادی‌ها جعبه‌های ســنگین را همــراه شــیرینی وزن می‌کنند و در واقع مقوای بازیافتی را به قیمت شیرینی مرغوب می‌فروشند.

وزن اســتاندارد جعبه یک کیلویی حداکثر بایــد 125 گرم باشــد. البته لازم اســت به اطـلـاع برســانم که چنــد ســال پیش با هماهنگی سازمان استاندارد و صنف قناد و تعزیرات، مقرر شد که جعبه ها در قنادی ها پارســنگ شوند یعنی ترازو با جعبه، صفر را نشــان دهد و قنادی ها قیمت وزن خالص شیرینی را از مشــتری بگیرند، متأسفانه در ایــام کرونا این قاعده بــه هم خورد و الان در همه قنادی ها، جعبه و شــیرینی تقریبا یکجا وزن می شــود. یعنی مقوای کیلویی 40 تومانــی را به قیمت 150 هزار تومان به مشتری می فروشند. جالب اســت بدانید، ســالهای اولی که ما شروع به استانداردسازی جعبه های مقوایی کردیــم، اغلب قنادیهــا ترجیح می دادند جعبه های سنگین تر را اســتفاده کنند، من حســاب و کتاب یکــی از قنادی های بزرگ را که چندین شــعبه در سطح تهران داشت ً در یک سال 420 بررســی کردم که مجموعا تن جعبه خریده بود. آن ســالها شیرینی به طور میانگیــن کیلویی 23 هزار تومان بود. این قنادی فقط از بابت مابه التفاوت هزینه شــیرینی و مقوا، طی یک ســال حدود 6 میلیارد تومان سود کرده بود! حتی از مراجع شــرعی پرسیدیم و چندین مورد پاســخ دادند که ایــن نحوه دریافت وجه از فروش شــیرینی غیرشرعی است. با پیگیری هایی که کردیم، طرح پارسنگ کردن ترازو برای قنادی ها به اجرا درآمد.

لطفــا توجه بفرماییــد که بنــده به عنوان کارمند سازمان اســتاندارد، موظفم آنچه را به من محول شــده چک کنم. گرانفروشی و کم فروشــی به تعزیرات مربوط است. با این حال باید از آقای علی بهره مند، رئیس  صنــف قنادان تشــکر کنم کــه هرجا پای  تخلف از مقررات اســتاندارد به میان آمده،  با ما همکاری کــرده و به اتفاق مأمور اداره  استاندارد، به محل مراجعه کردهاند و تا رفع  تخلف پیگیر کار بوده اند.

ویژگی های میکروبی ورق مقوایی توپر مورد مصرف در بسته‌بندی مواد خوراکی

ولی روشــن اســت که امکانات ســازمان استاندارد برای بازرســی و نظارت محدود اســت، این همه کارگاه مقواســازی و این همه قنادی در استان تهران و شهرستان‌ها را نمی‌تــوان با چند بــازرس کنترل کرد. در  مناطق حاشــیه و در شهرســتان‌ها مطمئنا وضع بدتر از مرکز تهران است.

ما تا جایی که دست مان برسد، در سراسر استان تهران از شــمیران تا ورامین و از فیروزکوه تا  شهریار، ســعی می کنیم نمونه برداری مرتب،  پیگیر و سرزده داشته باشیم. شهرســتان ها اما همه از این نظر یکســان  نیســتند. گاهی نمونه هایی از شهرستان ها برای ما می فرستند که ما از طریق معاونت استان ها پیگیری می کنیم.

در تهران هم بسیار بیش از16 واحدکارخانه و کارگاه تولید مقوا و جعبه‌ســازی فعالیت دارنــد. در همه ایــن واحدها اســتاندارد رعایت نمی‌شود.

اجــازه بدهید روشــن کنم کــه 80 واحد  ثبت شــده در کشور، مقوای بدنه جعبه های  مقوایــی را تولیــد می کننــد و رویــه در جعبه ســازیها درست می شــود. نیاز کل  جعبه های مقوایی در ایران 220 هزار تن در  ســال اســت که کمتر از ظرفیت تولید این  80 کارخانه اســت، بنابراین نیازی به تولید  در کارگاه های دیگر نیست چون در مواردی  مقوای تولیدی روی دست شان مانده است. الان هرجا در تهران که شما بگویید، برویم  ببینید، بالای 70 درصد هیچ مشکلی ندارند.

آن 30 درصد باقیمانده کدامند؟

مشــکل مربوط به کارگاه های کوچک 4-3 نفری است که به اصطلاح زیرپله ای هستند  و گاه در ساعات غیراداری تولید می کنند، اگر  بخواهند استاندارد بگیرند، باید هزینه های  سنگینی را تحمل کنند تا شرایط آن را احراز  کننــد، بنابراین یک جــا کار می کنند، بعد  لو می روند و وقتی سراغ شــان می روی، جا  عــوض می کنند، می روند کرج و شــهریار و  غیره. خلاصه پیدا کردن آنها دشوار است. متأســفانه در شــرایط کرونا بازرسی ها هم  قدری ضعیف شده که اکنون در حال عادی شدن است. شاید شــنیده باشــید که در مورد کلاهای دیگر هم به خاطر شــرایط کرونا بازرسی ها محدودتر شد و مثلا در عرضه زعفران و سیم و کابل چه مشکلاتی پدید آمد.

آیا بــا مشــاهده جعبه‌هــای غیرمجاز در قنادی‌ها، شــما امــکان برخورد بــا آنها را دارید؟

بله، کارشناسان استاندارد به عنوان ضابطین خــاص می تواننــد وارد عمل شــوند و به همین منظور دوره های آموزشــی خاصی را  نیز گذرانده اند. در صورت مشــاهده جعبه هــای غیرمجاز اگر رضایــت بدهند، همانجــا جعبه ها را  معدوم می کنیــم ولی اگر نپذیرند، آنها را با تشــکیل پرونده به دادسرا معرفی می کنیم ولی در آنجا دیگر مسیر پرونده چگونه طی می شــود، در اختیار ما نیســت. هم اکنون  پرونده 4 قنادی را به دادسرا فرستاده ایم. متأسفانه قانون خیلی از سازمان استاندارد حمایت نمی کند.

همکاری نهادهای صنفی چگونه است؟

خوشــبختانه تشــکل فعال در این زمینه یعنــی تعاونــی تولیدکننــدگان مقوای  بازیافتی همکاری بسیار خوبی با سازمان اســتاندارد دارنــد و جــا دارد از آقــای صادقی رئیس این تعاونی تشــکر کنم که در همه مراحل تدوین اســتاندارد، جلب کارشناســان، پیگیری شکایات، بازرسی ها و ابلاغ دســتورالعمل های اســتاندارد به اعضای بسیار فعال بوده اند.

آگاهی مردم از این مســائل شاید پایین است وگرنه خودشــان هم می‌توانستند شــماره اســتاندارد روی جعبه‌ها را چک کنند و به‌نوعی ناظر اســتاندارد باشند.

در این زمینه آنچه از دســت ما ســاخته بــوده را انجــام داده ایــم، خــودم بارها مصاحبه تلویزیونی داشــته ام. همکاران نیــز در رســانه های مختلف به تشــریح این مســائل پرداخته اند. می دانید که در  اســتان تهران بالای 500 قنــادی داریم،  بدیهی اســت که اگر توجه و حساسیت  مردم نباشــد، تنها با امکانــات محدود  سازمان نمی توان آنها را نظارت کرد.

اجازه بدهید یک بار دیگــر درباره جعبه پیتزا بپرســم، چــون این روزهــا خیلی از جعبه‌هــای رنگارنــگ پیتــزا اغلــب با نشان سیب ســلامت دیده می‌شود. آیا ایــن جعبه‌ها مورد تأیید اســتاندارد هم هست؟

 بــار میکروبــی جعبــه شــیرینی با لایه پلیمری کنترل می شــود ولــی برای پیتزا جــواب نمی دهد. مــن تقاضــا کرده ام  برای فســت فود و غذای داغ، استاندارد  جدیدی نوشــته شــود. مقوای مصرفی  بــرای جعبه پیتزا بایــد از خمیر بکر تهیه شــده باشــد. از این نوع خمیــر بکر در ایران فقط در هفت تپه مقدار کمی تولید می شــود که مجوز اســتفاده از آن صادر  شده است. مقــوای Eفلــوت کــه در بعضــی  پیتزافروشی ها اســتفاده می شود هم چه برای فست فود سرد و چه گرم، برخوردار از استاندارد نیست. اخیرا یکــی از شــرکتها نمونه هایی از جعبه های پیتزا و ســیب زمینی و غیره از مقوای بکــر تهیه کرده و به ما ارائه داده که برای فســت فود مناسب است و یک تکه با گراماژ پایین تر از مقواهای موجود و با استحکام کافی ساخته می شود. به بازرسان سازمان اعلام کرده ایم که این جعبه هــا مورد تأیید اســت. البته هزینه آنها ممکن اســت گران باشــد که دیگر ایــن به هنــر بازاریابــی تولیدکننده این جعبه های بکر بســتگی دارد که بتواند آن  را به فست فودی ها بفروشد یا نه.

سپاس از وقتی که در اختیار ما گذاشتید.

من هــم سپاسـگزارم و امیــدوارم این مطالــب بــه ارتقــای آگاهــی جامعه و  کیفیت محصولات داخلی کمک برساند.

مشخصات فنی و تجاری انواع مقوای موجود در بازار ایران