علل کمای دیابتی چیست؟

به گزارش رکنا، کمای دیابتی یکی از عوارض خطرناک دیابت است که باعث بیهوشی می‌شود. اگر به دیابت مبتلا هستید، سطوح بسیار بالای قند خون (هایپرگلیسمی) یا قند خون بسیار پایین (هیپوگلیسمی) می‌تواند منجر به کما دیابتی شود.

در اغمای دیابتی، زنده هستید اما نمی‌توانید به طور منظم به مناظر، صداها یا انواع دیگر محرک‌ها پاسخ دهید. بدون درمان، کما دیابتی می‌تواند کشنده باشد.

تصور کما دیابتی ترسناک است اما می‌توانید برای پیشگیری از آن قدم‌هایی بردارید. با دنبال کردن برنامه درمانی دیابت خود تحت نظر پزشک متخصص غدد را شروع کنید.

علائم کمای دیابتی

قبل از کما دیابتی، معمولاً علائم و نشانه‌هایی از قندخون بالا یا قند خون پایین را تجربه می‌کنید.

قند خون بالا (هایپرگلیسمی)

اگر سطح قندخون شما خیلی بالا است، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

۱. افزایش تشنگی

۲. تکرر ادرار

۳. خستگی

۴. تهوع و استفراغ

۵. تنگی نفس

۶. دل درد

۷. بوی میوه‌ای نفس

۸. دهان بسیار خشک

۹. ضربان قلب سریع

قند خون پایین (هیپوگلیسمی)

علائم و نشانه‌های قندخون پایین یا هیپوگلیسمی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

۱. لرز یا عصبی بودن

۲. اضطراب

۳. خستگی

۴. ضعف

۵. تعریق

۶. گرسنگی

۷. حالت تهوع

۸. سرگیجه یا سبکی سر

۹. مشکل در تکلم

۱۰. گیجی

برخی از افراد، به ویژه افرادی که مدت طولانی به دیابت مبتلا بوده اند، دچار وضعیتی می‌شوند که تحت عنوان عدم آگاهی از هیپوگلیسمی شناخته می‌شود و علائم هشدار دهنده‌ هیپوگلیسمی را نشان نمی‌دهند.

اگر علائمی از قندخون بالا یا پایین دارید، قندخون خود را آزمایش کرده و بر اساس نتایج آزمایش، برنامه درمانی خود را دنبال کنید. اگر بهبودی به هنگام ندارید یا وضعیتتان بدتر شده، برای کمک اضطراری تماس بگیرید.

چه زمانی به پزشک فوق تخصص غدد و متابولسیم مراجعه کنید؟

کما دیابتی یک اورژانس پزشکی است. اگر علائم قندخون بسیار بالا یا پایین را دارید و فکر می‌کنید ممکن است غش کنید، با اورژانس تماس بگیرید. اگر همراه یک بیمار دیابتی هستید که غش کرده، برای کمک با اورژانس تماس بگیرید و حتما به پرسنل اورژانس اطلاع دهید که فرد بیهوش مبتلا به دیابت است.

علل کمای دیابتی

سطح قند خون خیلی بالا یا خیلی پایین ممکن است باعث ایجاد مشکلات جدی گوناگونی شود که همه این موارد می‌توانند به کما دیابتی ختم شوند.

• کتواسیدوز دیابتی

اگر به دلیل گرسنگی سطح انرژی سلول‌های ماهیچه ای پایین بیاید، بدن ممکن است با مصرف ذخایر چربی پاسخ دهد. این فرآیند اسیدهای سمی را به نام کتون تشکیل می‌دهد. اگر سطح کتون (اندازه گیری شده در خون یا ادرار) و قند خون بالا باشد، به این بیماری کتواسیدوز دیابتی گفته می‌شود. در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به کما دیابتی شود.

کتواسیدوز دیابتی بیشتر در دیابت نوع ۱ است اما بعضی اوقات در دیابت نوع ۲ یا دیابت حاملگی نیز مشاهده می‌شود.

• سندرم هایپراسمولار دیابتی

اگر سطح قند خون ۶۰۰ میلی گرم در هر دسی لیتر (میلی گرم در لیتر) یا ۳۳.۳ میلی لیتر در لیتر (میلی مول در لیتر) باشد، به این بیماری سندرم دیابتی هیپراسمولار گفته می‌شود.

قندخون بسیار بالا خون را غلیظ و چسبناک می‌کند. قند اضافی از خون به ادرار منتقل و باعث یک فرآیند فیلتری می‌شود که خروج مقادیر زیادی مایعات را از بدن به دنبال دارد. بدون درمان، می‌تواند منجر به کم آبی بدن خطرناک و کما دیابتی شود. حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد از مبتلایان به سندرم هایپراسمولار دیابتی دچار کما می‌شوند.

• هیپوگلیسمی

مغز برای عملکرد به گلوکز نیاز دارد. در موارد شدید، پایین بودن قندخون ممکن است باعث غش شود. هیپوگلیسمی می‌تواند ناشی از انسولین زیاد یا غذای ناکافی باشد. ورزش سنگین یا نوشیدن زیاد الکل می‌تواند همین تأثیر را داشته باشد.

عوامل خطر کمای دیباتی

هرکسی که مبتلا به دیابت باشد در معرض خطر کما دیابتی است، اما عوامل زیر می‌توانند خطر را افزایش دهند:

• مشکلات تحویل انسولین. اگر پمپ انسولین دارید، باید مرتبا قندخون خود را بررسی کنید. اگر پمپ از کار بیفتد یا لوله (کاتتر) پیچ خورده یا خارج از محل باشد، تحویل انسولین می‌تواند متوقف شود. کمبود انسولین می‌تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی شود.

• بیماری، تروما یا جراحی. هنگامی که بیمار هستید یا مجروح شده اید، سطح قندخون تمایل به افزایش دارد، گاهی اوقات به طرز چشمگیری. در صورت ابتلا به دیابت نوع ۱ و عدم افزایش دوز برای جبران، باعث کتواسیدوز دیابتی می‌شود.

مشکلات پزشکی، مانند نارسایی احتقانی قلب یا بیماری کلیوی، همچنین ممکن است خطر ابتلا به سندرم دیابتی قندخون را افزایش دهد.

• دیابت مدیریت نشده. اگر به طور صحیح قند خون خود را کنترل نکنید یا داروهای خود را طبق دستورالعمل مصرف نکنید، احتمال ابتلا به عوارض طولانی مدت و کما دیابتی بیشتر است.

• عدم مصرف بعضی وعده‌های غذایی یا انسولین. بعضی اوقات، مبتلایان به دیابت که دارای اختلال خوردن هستند، با امید کاهش وزن، انسولین مصرف نمی‌کنند. این یک عمل خطرناک است که خطر ابتلا به کما دیابتی را افزایش می‌دهد.

• نوشیدن الکل. الکل می‌تواند اثرات غیرقابل پیش‌بینی بر قندخون داشته باشد. اثرات آرام بخش الکل ممکن است درک شما از علائم قندخون پایین را سخت کند. می‌تواند خطر ابتلا به اغما دیابتی ناشی از هیپوگلیسمی را افزایش دهد.

• مصرف غیرقانونی مواد مخدر. داروهای غیرقانونی، مانند کوکائین و اکستازی، می‌توانند خطر ابتلا به قندخون بالا و شرایط مرتبط با کما دیابتی را افزایش دهند.

عوارض کمای دیباتی

در صورت عدم درمان، کما دیابتی می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• آسیب دائمی مغز

• مرگ

پیشگیری از کمای دیباتی

کنترل خوب روزانه دیابت می‌تواند به شما در جلوگیری از کما دیابتی کمک کند. این نکات را در نظر داشته باشید:

• برنامه غذایی خود را دنبال کنید.

میان وعده‌ها و وعده های غذایی کم حجم مکرر می‌تواند به شما در کنترل سطح قندخون کمک کند.

• مراقب سطح قند خون خود باشید.

آزمایشات مکرر قندخون برای کنترل سطح قند لازم است و در صورت غیر طبیعی بودن آگاه می‌شوید. اگر ورزش کرده اید مرتباً بررسی کنید، زیرا ورزش ممکن است باعث شود قندخون حتی چند ساعت بعد کاهش پیدا کند، به خصوص اگر به طور منظم ورزش نکنید.

• داروهای خود را طبق دستورالعمل مصرف کنید.

اگر اپیزودهای مکرر قندخون بالا یا پایین دارید، به پزشک اطلاع دهید. ممکن است وی نیاز به تنظیم دوز یا زمان داروی شما داشته باشد.

• یک برنامه برای روز مبادا داشته باشید.

بیماری می‌تواند باعث تغییر غیر منتظره قندخون شود. اگر بیمار هستید و قادر به خوردن نیستید، ممکن است قند خون شما پایین بیاید. قبل از این اتفاق با پزشک خود در مورد چگونگی مدیریت بهتر قند خون خود صحبت کنید. در وضعیت های اورژانسی، حداقل داروهای کافی برای سه روز  و یک کیت اضافی گلوکاگون را ذخیره داشته باشید.

• بررسی کتون در صورت قند خون بالا.

وقتی میزان قند خون شما بیش از ۲۵۰ میلی گرم در لیتر (۱۴ میلی مول در لیتر) در بیش از دو آزمایش پیاپی باشد، به خصوص اگر بیمار هستید، میزان کتون ادرار را بررسی کنید. اگر مقدار زیادی کتون دارید، برای مشاوره با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت وجود کتون و استفراغ فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. مقادیر زیاد کتون‌ها می تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی شود که کمای دیابتی را به دنبال دارد.

• گلوکاگون و منابع قند سریع الاثر.

اگر برای دیابت انسولین مصرف می‌کنید، حتماً یک کیت گلوکاگون و منابع قندی سریع الاثر مانند قرص گلوکز یا آب پرتقال را برای درمان قند خون پایین در دسترس داشته باشید.

• نظارت مداوم بر گلوکز (CGM)

به خصوص اگر سطح قند خونتان پایدار نیست یا علائم قند خون پایین را احساس نمی کنید. (عدم آگاهی از هیپوگلیسمی)

CGM دستگاه هایی هستند که از سنسور کوچکی که در زیر پوست قرار دارد استفاده می‌کنند تا روند قند خون شما را ردیابی کرده و اطلاعات را به دستگاه بی سیم منتقل کنند.

این دستگاه‌ها می‌توانند هنگامی که قند خون به شدت بالاست یا خیلی سریع افت می‌کند، به شما هشدار دهند. با این حال، شما هنوز هم نیاز دارید که قند خون خود را با استفاده از یک گلوکز سنج آزمایش کنید، حتی اگر از CGM استفاده می‌کنید. CGM گران‌تر از روش‌های معمول کنترل گلوکز است، اما ممکن است به شما در کنترل بهتر گلوکز کمک کند.

• در مصرف الکل احتیاط کنید.

از آنجا که الکل می‌تواند تأثیر غیرقابل پیش‌بینی‌ بر قند خون داشته باشد، در صورت نوشیدن، حتماً میان وعده میل کنید.

• به عزیزان، دوستان و همکاران خود آموزش دهید.

به عزیزان و دیگر نزدیکان یاد دهید که چگونه علائم و نشانه‌های اولیه قند خون را بشناسند و تزریق اورژانسی را انجام دهند. اگر غش کنید، شخصی باید بتواند برای کمک اضطراری تماس بگیرد.

• یک دستبند شناسه پزشکی یا گردنبند بپوشید.

اگر بیهوش باشید، شناسه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را به دوستان، همکاران و دیگران (از جمله پرسنل اورژانس) ارائه دهد.

تشخیص کمای دیابتی

اگر دچار کما دیابتی هستید، تشخیص سریع ضروری است. تیم فوریت‌های پزشکی معاینه فیزیکی را انجام می‌دهند و ممکن است از همراهان شما درمورد سابقه پزشکی سوال کنند. اگر مبتلا به دیابت هستید، بهتر است یک دستبند شناسه پزشکی یا گردنبند بپوشید.

تست‌های آزمایشگاهی

برای اندازه گیری موارد زیر در بیمارستان، ممکن است به تست های آزمایشگاهی مختلفی احتیاج داشته باشید:

• سطح قند خون

• سطح کتون

• مقدار نیتروژن یا کراتینین در خون

• مقدار پتاسیم، فسفات و سدیم موجود در خون

درمان کمای دیباتی

کما دیابتی نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. نوع درمان بستگی به این دارد که سطح قند خون خیلی بالا باشد یا خیلی پایین.

قند خون بالا

اگر سطح قند خون خیلی بالا است، ممکن است به این موارد نیاز داشته باشید:

• مایعات داخل وریدی برای بازگرداندن آب به بافت‌ها

• مکمل‌های پتاسیم، سدیم یا فسفات برای کمک به عملکرد صحیح سلول‌ها

• انسولین برای کمک به بافت‌ها در جذب گلوکز موجود در خون

• درمان هرگونه عفونت زمینه ای

آزمایش (خون، ادرار، مدفوع) خود را در محل انجام دهید

دریافت آزمایش در محل

قند خون پایین

اگر سطح قند خون خیلی پایین باشد، ممکن است تزریق گلوکاگون لازم باشد، این باعث می‌شود سطح قند خون به سرعت بالا رود. دکستروز داخل وریدی نیز می‌تواند برای افزایش سطح قند خون مصرف شود.

آمادگی برای ملاقات با پزشک فوق تخصص غدد

کما دیابتی یک اورژانس پزشکی است که شما وقت برای آمادگی آن نخواهید داشت. اگر علائم قند خون بسیار بالا یا بسیار پایین را احساس می‌کنید، با اورژانس تماس بگیرید تا مطمئن شوید که کمک قبل از بیهوشی می‌رسد.

اگر با فرد مبتلا به دیابت هستید که غش کرده یا رفتارهای عجیبی دارد، طوری که به نظر می‌رسد بیش از حد الکل مصرف کرده است، با اورژانس تماس بگیرید.

کاری که می‌توانید درحال حاضر انجام دهید

اگر هیچ آموزشی در زمینه مراقبت از دیابت ندارید، منتظر رسیدن تیم مراقبت‌های اضطراری باشید.

اگر هیچ آموزشی در زمینه مراقبت از دیابت ندارید، منتظر رسیدن تیم مراقبت‌های اضطراری باشید.

اگر هیچ آموزشی در زمینه مراقبت از دیابت ندارید، منتظر رسیدن تیم مراقبت‌های اضطراری باشید.

اگر با مراقبت از دیابت آشنا هستید، قند خون فرد بیهوش را آزمایش و این مراحل را دنبال کنید:

• اگر قند خون پایین تر از ۷۰ میلی گرم در لیتر (۳.۹ میلی مول در لیتر) است، گلوکاگون را به فرد تزریق کنید. سعی نکنید مایعات برای نوشیدن بدهید و به کسی که قند خون کم دارد، انسولین ندهید.

• اگر قند خون بیش از ۷۰ میلی گرم در لیتر (۳.۹ میلی مول در لیتر) باشد، منتظر رسیدن کمک پزشکی باشید. به کسی که قند خون آن کم نیست، قند ندهید.

• اگر برای کمک پزشکی فراخوانده شده اید، به تیم مراقبت‌های ویژه در مورد دیابت و اقداماتی که انجام داده اید، اطلاع دهید.

سخن نهایی

درباره قند خون و مسائل مربوط به آن مثل هیپوگلیسمی خواندید. در همین راستا، برای درمان یا کسب اطلاعات بیشتر از آن، می‌توانید در درمانکده از پزشکان فوق تخصص غدد و متابولیسم نوبت بگیرید و با آن‌ها مشاوره داشته باشید.

منبع: Mayoclinic