یاتاقان چیست؟

به گزارش رکنا، یاتاقان (یا یاتاقان‌ها) به قطعه‌ای گفته می‌شود که برای پشتیبانی و نگهداری شافت‌ها، محورها یا قطعات دوار در ماشین‌آلات استفاده می‌شود. این قطعه برای کاهش اصطکاک و سایش بین قطعات متحرک و ثابت به کار می‌رود. یاتاقان‌ها معمولاً در دو نوع اصلی ساخته می‌شوند:

    یاتاقان‌های غلتشی: که در آن‌ها از ساچمه‌ها یا غلتک‌ها برای کاهش اصطکاک استفاده می‌شود. این نوع یاتاقان‌ها معمولاً در ماشین‌آلات صنعتی، خودروها، و تجهیزات الکترونیکی استفاده می‌شوند.

    یاتاقان‌های لغزشی: که در آن‌ها از سطح صاف و بدون غلتک استفاده می‌شود. در این نوع یاتاقان‌ها، قسمت‌های متحرک مستقیماً روی یک سطح لغزنده حرکت می‌کنند و این باعث کاهش اصطکاک می‌شود.

یاتاقان‌ها به‌طور کلی به‌منظور جلوگیری از آسیب دیدن قطعات در معرض فشار و اصطکاک و برای افزایش عمر مفید دستگاه‌ها طراحی شده‌اند.

یاتاقان‌ها بخش‌های کلیدی در ماشین‌آلات هستند که برای پشتیبانی از قطعات متحرک، مانند شافت‌ها یا محورها، طراحی شده‌اند تا از سایش و آسیب‌دیدگی آنها جلوگیری کنند. آنها به‌طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: یاتاقان‌های غلتشی و یاتاقان‌های لغزشی. در اینجا توضیحات بیشتری برای هر یک از این دسته‌ها آورده شده است:

1. یاتاقان‌های غلتشی:

این نوع یاتاقان‌ها از اجزای غلتشی (مانند ساچمه‌ها یا غلتک‌ها) برای کاهش اصطکاک استفاده می‌کنند. این اجزا بین دو سطح متحرک قرار می‌گیرند تا حرکت چرخشی یا خطی را تسهیل کنند. در یاتاقان‌های غلتشی، اصطکاک بین دو سطح به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد زیرا ساچمه‌ها یا غلتک‌ها بین دو سطح متحرک می‌چرخند، نه اینکه مستقیماً با یکدیگر تماس داشته باشند.

انواع یاتاقان‌های غلتشی:

    یاتاقان‌های ساچمه‌ای (Ball Bearings): در این یاتاقان‌ها از ساچمه‌ها به‌عنوان اجزای غلتشی استفاده می‌شود. این نوع یاتاقان‌ها بیشتر برای بارهای سبک تا متوسط کاربرد دارند و در مکان‌هایی که نیاز به دقت بالا و سرعت چرخشی زیاد است، استفاده می‌شوند (مانند درون موتورهای الکتریکی، چرخ‌های خودرو، و ماشین‌آلات).

    یاتاقان‌های غلتکی (Roller Bearings): این نوع یاتاقان‌ها از غلتک‌ها به‌جای ساچمه‌ها استفاده می‌کنند. غلتک‌ها بارهای بیشتری را نسبت به ساچمه‌ها می‌توانند تحمل کنند. این یاتاقان‌ها برای کاربردهایی که نیاز به تحمل بارهای سنگین‌تر دارند مناسب هستند، مانند در سیستم‌های صنعتی بزرگ.

مزایای یاتاقان‌های غلتشی:

    کاهش اصطکاک به میزان زیاد.

    قابلیت تحمل بارهای سنگین.

    کارکرد طولانی‌مدت با نگهداری کم.

    مناسب برای کاربردهایی با سرعت بالا.

2. یاتاقان‌های لغزشی:

در یاتاقان‌های لغزشی، دو سطح به‌طور مستقیم روی یکدیگر حرکت می‌کنند بدون اینکه از اجزای غلتشی استفاده شود. این نوع یاتاقان‌ها معمولاً در مکان‌هایی که حرکت دورانی یا خطی بدون نیاز به سرعت زیاد یا دقت بالا لازم است، استفاده می‌شوند.

ویژگی‌های یاتاقان‌های لغزشی:

    برای حرکت‌های نسبتا آهسته‌تر و بارهای سنگین‌تر مناسب هستند.

    این یاتاقان‌ها معمولاً به‌خوبی از عهده بارهای ضربه‌ای و نوسانی برمی‌آیند.

    معمولاً نیازی به نگهداری دقیق ندارند.

مزایای یاتاقان‌های لغزشی:

    هزینه ساخت پایین‌تر.

    بدون نیاز به اجزای متحرک پیچیده.

    مناسب برای محیط‌هایی که دقت و سرعت زیاد نیاز ندارند.

انتخاب یاتاقان:

در انتخاب یاتاقان مناسب برای هر کاربرد، عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شوند، از جمله:

    نوع بار: بارهای ثابت یا متحرک، یا بارهای شوک‌دار و ضربه‌ای.

    سرعت: سرعت چرخش محور و نیاز به دقت در حرکت.

    شرایط محیطی: دما، رطوبت، گرد و غبار، و دیگر شرایطی که ممکن است بر کارکرد یاتاقان تأثیر بگذارد.

    نیاز به نگهداری: یاتاقان‌های غلتشی نیاز به نگهداری کم‌تری دارند، در حالی که یاتاقان‌های لغزشی ممکن است به مراقبت بیشتری نیاز داشته باشند.

برخی کاربردهای یاتاقان‌ها:

    در خودروها: برای چرخ‌های خودرو، موتور، پمپ‌ها و دیگر قطعات متحرک.

    در موتورهای الکتریکی: برای نگهداری شافت موتور و کاهش اصطکاک.

    در صنایع سنگین: مانند ماشین‌آلات، توربین‌ها، و پمپ‌ها که به یاتاقان‌های غلتشی یا لغزشی نیاز دارند.

    در تجهیزات الکترونیکی: مانند رایانه‌ها، هارد دیسک‌ها، و قطعات حرکتی.

در نهایت، یاتاقان‌ها نقش حیاتی در افزایش عمر مفید دستگاه‌ها و کاهش فرسایش و سایش دارند و انتخاب درست آنها می‌تواند تأثیر زیادی در عملکرد و کارایی ماشین‌آلات داشته باشد.

جدول انواع یاتاقان و کاربرد آن

در اینجا جدول انواع یاتاقان‌ها و کاربردهای آن‌ها آورده شده است: