ایران در پرتاب ماهواره رتبه اول منطقه است

شایعات بسیاری پیرامون میمون‌های اعزام شده به فضا وجود دارد، به‌عنوان ریاست پژوهشگاه هوافضا می‌توانید به خوانندگان ما در خصوص سرنوشت میمون‌های فضا نورد توضیحی ارائه دهید؟

ما سه بار میمون به فضا پرتاب کردیم که دو تا از این پرتاب‌ها موفق و دیگری ناموفق بود و در یکی از پرتاب‌ها میمون زنده به زمین بازنگشت و در پرتاب آخر یعنی هشتمین پرتاب موجود زنده به فضا دو میمون به‌نام‌های «پیشگام» و «نوگام» با فضا پیماهای پیشگام و پژوهش به فضا پرتاب شدند و به سلامت به زمین بازگشتند. این دو اکنون صاحب نوزاد شده‌اند و فرزند آنها «فرگام» نام دارد و هر سه در مؤسسه رویان نگهداری می‌شوند تا در پرتاب‌های بعدی از آنها استفاده شود.

روند اعزام موجود زنده به فضا در حال حاضر در چه مرحله‌ای است و پژوهشگاه در این زمینه چه اقدام‌هایی انجام داده و چه برنامه‌هایی در دست اقدام دارد؟

ما اعزام به فضا را از موجود زنده سلولی آغاز کردیم و با 8 مرحله پرتاب به میمون رسیدیم و باید پرتاب‌های دیگری نیز انجام دهیم. پرتاب‌های موجود زنده به فضا باید در ارتفاع‌های 120، 150 و 250 کیلومتری زمین 7 بار تکرار شود و برنامه ما این است که با تکرار تست‌های پرتاب موجود زنده در مدار 250 کیلومتری زمین که به اولین اربیت زمین (مدار زمین که به مدار پارکینگ نیز معروف است) قرار گرفته و زنده به زمین بازگردد. برنامه ما این است میمون‌ها 5 بار دیگر به‌عنوان موجود زنده به فضا پرتاب شوند و زنده به زمین بازگردند تا بتوانیم انسان را به فضا پرتاب کنیم.

آیا این خبر صحت دارد که کشورمان بزودی فضا نورد به فضا اعزام خواهد کرد؟

بله. اعزام انسان به فضا در سند هوافضا آمده است و ما باید آن را تا سال 1404 محقق کنیم. در بند سه فصل 5 سند هوافضا آمده است: «انجام مأموریت فضایی سرنشین دار و قرار دادن انسان در مدار عملیاتی شود.» در همین راستا همان‌طور که گفتم تاکنون 8 پرتاب انجام داده‌ایم. پرتاب اول با یک سلول زنده آغاز شد و تا ارتفاع 120کیلومتری مدار زمین رفت و بعد از آن هم حیوانات دیگری مانند موش و لاک پشت و... به فضا پرتاب شدند و بعد نوبت به میمون رسید. بعد از موفقیت‌آمیز بودن پرتاب‌های میمون‌ها انسان نیز به فضا پرتاب خواهد شد.

روند اعزام فضانورد به چه صورتی است و شامل چه گزینش‌هایی خواهد بود؟

اکنون ما در حال تربیت فضانورد هستیم. فضانوردان از بین خلبانان داوطلب (که حداقل سه هزار ساعت پرواز کرده باشند تا بتوانند سفینه را کنترل کرده و به زمین برگردند) انتخاب می‌شوند تا بعد از آموزش و تست‌های زیر مداری بتوانیم تا سال 1404 فضانورد به فضا پرتاب کنیم.

به چه دلیلی کشور ما به‌دنبال اعزام فضانورد به فضا است و این پروژه چه دستاوردهایی برای کشور به همراه خواهد داشت؟

اکنون کشورهای روسیه، امریکا، چین، اروپا، ژاپن و هند روی پرتاب انسان به فضا کار می‌کنند و با سرمایه‌گذاری مشترک ایستگاه بین‌المللی در فضا قرار داده‌اند و هم‌اکنون ده‌ها نفر در حال انجام فعالیت‌های پژوهشی برای زیست بهتر بشر هستند. به طوری که اخیراً در فضا با پرینتر سه بعدی کلیه انسان را تولید کرده‌اند و دیگر نیازی به خرید و فروش کلیه نیست. چون شرایط فضا خاص است آزمایش هایی که امکان انجام آنها در زمین نیست می‌توان در فضا انجام داد به همین دلیل ما نیز باید فضانورد به فضا پرتاب کنیم.

ایران در حال حاضر در حوزه هوا فضا دارای چه رتبه‌ای است؟

ایران در رشته «پرتاب ماهواره» در منطقه رتبه اول را دارد و در دیگر بخش‌ها همچون پایگاه‌های فضایی، فضاپیما، محموله و پرتاب در جهان رتبه دهم و در منطقه آسیای میانه رتبه چهارم را دارد. گفتنی است در سند هوافضا آمده است که کشور باید تا سال 1400 رتبه اول منطقه در تسخیر فضا در هر 4 بخش را به دست آورد.

آیا تغییر دولت‌ها در روند علمی پروژه‌های هوافضا تأثیر دارد؟

تغییر دولت‌ها روی روند علمی پروژه‌ها تأثیر ندارد بلکه این اعتبار تخصیص یافته است که می‌تواند تأثیر مستقیم روی کارهای ما داشته باشد مثلاً یک سال برای پژوهشگاه اعتبار خوبی در نظر می‌گیرند به همین علت کارها خیلی خوب پیش می‌رود اما سال بعد اعتبار کاهش پیدا می‌کند به‌همین علت از سرعت تحقیقات ما کاسته می‌شود.

منتقدان بر این اعتقاد هستند پرتاب ناموفق ماهواره «پیام» یک شکست محسوب می‌شود، آیا شما با این موضوع موافقید؟

ماهواره پیام شکست نخورد، چرا که در ماهواره پیام ما به 6 موفقیت دست یافتیم و برای دومین بار از ماهواره بر سیمرغ استفاده کردیم. همان‌طور که گفتم هر کار جدید در عرصه هوافضا حداقل باید هفت بار تست شود و ما می‌خواستیم ماهواره بر سیمرغ را برای دومین بار تست کنیم و این تست با موفقیت انجام شد از سوی دیگر پایگاهی که قرار بود از آنجا ماهواره پرتاب شود، باید تست می‌شد. قبلاً از این پایگاه موشک‌هایی با تراست حدود 30 تن پرتاب می‌شد ولی در پرتاب ماهواره پیام تراست 140 تن آزمایش شد و توانست این میزان را تحمل کند و این خود موفقیت دیگری بود. این فضاپیما دارای موتور دو مرحله‌ای بود. از یک سو موتور مرحله اولش (تفتان) موفقیت‌آمیز تست شد. مرحله دوم دارای دو موتور (پروین) جمعاً 7 تنی بود که این دو موتور هم در این مرحله روشن شدند بنابراین موفقیت چهارم رقم خورد. از سوی دیگر ماهواره را برای اولین بار به ارتفاع 500 کیلومتری پرتاب کردیم و این یعنی ارتفاعی که کشور ما ماهواره قرار می‌داد دو برابر شد و این موفقیت پنجم محسوب می‌شود. ماهواره پیام بعد از جدا شدن از ماهواره‌بر، روشن شده و به زمین سیگنال فرستاد و این نیز موفقیت ششمی بود که رقم خورد. تنها قسمت شکست در پرتاب ماهواره پیام این بود که ماهواره به‌دلیل سرعت کم نتوانست در مدار بماند.

به‌نظر شما در شرایط اقتصادی کشور نیاز است که دوباره به فکر ساخت و پرتاب ماهواره بود؟

از نگاه من نباید ارتباط مستقیمی بین فعالیت‌های فضایی با بودجه و شرایط اقتصادی برقرار کرد چرا که فناوری فضایی ارزش افزوده بالایی دارد به همین دلیل هزینه کردن در این زمینه سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. برای ماهواره پیام که طراحی و ساخت آن 10 سال طول کشید سالی بیش از یک میلیارد تومان یعنی در کل 12 میلیارد تومان و برای پرتاب آن هم به فضا حدود 20 میلیارد تومان هزینه کرده‌ایم که جمعاً 32 میلیارد تومان می‌شود. این عدد در قبال هزینه‌های کلانی که در کشور می‌شود، رقمی نیست. امریکا در سال 2014، 20 میلیارد دلار در زمینه ماهواره سرمایه‌گذاری کرد و در مقابل حدود 82 میلیارد دلار سود کرد. یعنی 4برابر سرمایه‌ای که هزینه کرده بود درآمدزایی داشت. مهمتر اینکه توانست 238 هزار شغل ایجاد کند بنابراین هر چقدر در این زمینه سرمایه‌گذاری کنیم سود می‌بریم. بهترین جا اکنون برای سرمایه‌گذاری که سود کلانی برای کشورها در بردارد فناوری فضایی است به همین علت کشورها در این زمینه ورود کرده‌اند.

در حال حاضر متولیان بسیاری در حوزه هوا فضا و ماهواره در حال فعالیت هستند آیا می‌توان امید داشت روزی در کشور یک سازمان واحد مانند ناسا شکل بگیرد؟

به این مسأله توجه داشته باشید که در حال حاضر 3 هزار ایرانی در ناسا مشعول فعالیت هستند که نشان دهنده این است که اگر ما نیز در ایران یک سازمان واحد فضایی قوی داشته باشیم می‌توانیم با جذب نیروهای تحصیلکرده خود چنین سازمانی را تشکیل دهیم، چرا که به غیر از افرادی که در مقطع‌های کارشناسی (1809)، کارشناسی ارشد (813) و دکترا (455) در حال تحصیل هستند تاکنون 1449 نفر کارشناس، 2016 نفر کارشناس ارشد و 215 نفر دکترا در این حوزه فارغ‌التحصیل شده‌اند. ضمن اینکه 100 هزار نفر به‌صورت مستقیم و 400 هزار به‌صورت غیرمستقیم در هوافضا شاغل هستند و تاکنون 2 هزار مورد فناوری طراحی سکوی پرتاب، ناوبری و... در کشور انجام شده است از سوی دیگر بخش خصوصی در زمینه هوافضا ورود داشته تا آنجا که در حال حاضر 10 شرکت خصوصی در این زمینه مشغول فعالیت است و به نوعی می‌توان گفت به توسعه این صنعت می‌توان بسیار امیدوار بود.

در چهل سالگی انقلاب هستیم در این چهل سال کشور در حوزه هوا فضا چه پیشرفت‌هایی داشته است و به‌عنوان رئیس این پژوهشگاه چشم‌انداز این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دستاوردهایی که در این مدت از سوی متخصصان نصیب کشور ما شده، بسیار زیاد است. قبل از انقلاب به جرأت می‌توان گفت بجز ایستگاه ماهدشت که اطلاعات ماهواره‌ای را دریافت می‌کرد، هیچ کاری انجام نشده بود. اگر ما فعالیت ‌های فضایی را به چهار بخش پرتاب فضاپیماها از پایگاه‌های فضایی، فضاپیماها، پایگاه‌ها و بار مفید (موجود زنده) تقسیم کنیم در هر 4 بعد بخوبی پیش رفته‌ایم. قبل از انقلاب، هوا فضا یک تکنولوژی پیشرفته‌ای بود که تنها چند کشور مانند روسیه، امریکا، اروپا (به سرپرستی فرانسه) هند و ژاپن هم در این زمینه کار می‌کردند ولی اکنون بالغ بر 10کشور در این زمینه فعال هستند. ایران بعد از انقلاب به بخش هوافضا ورود کرد و بعد از ورود ما به این بخش بود که دیگر کشورهای منطقه مانند پاکستان، عربستان، امارات و... نیز فعالیت خود را در این زمینه آغاز کردند. دلیل اینکه کشورها به این حوزه ورود کرده‌اند این است دیگر بحث هوافضا در زندگی مردم کاربردی شده است. همین ارتباطاتی که با تلفن همراه ایجاد می‌شود از طریق هوافضا و ماهواره ‌ها است به همین دلیل کشورها تلاش می‌کنند به جای اجاره کردن ماهواره‌ها خود به طور مستقل ماهواره داشته باشند و بتوانند کشاورزی، هواشناسی، ناوبری، محیط زیست و... را مدیریت کنند.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.

سوسن صادقی