در تعیین جنسیت توله یوزها "اشتباه" نکردیم، "عجله" کردیم / تلاش می کنیم در دفعات بعد کاستی نداشته باشیم

عصر روز شنبه 10 اردیبهشت 1401، تولد سه توله یوزپلنگ ایرانی در مرکز تکثیر یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران منجر به ایجاد شادی بسیاری در میان طرفداران محیط زیست کشور شد. در این میان اما تلف شدن یکی از توله یوزها در سومین روز تولد و مشخص شدن بروز خطا در تعیین جنسیت توله های یوز ایرانی در پنجمین روز تولد، منجر به ابهامات بسیاری در زمینه عملکرد سازمان محیط زیست در حفاظت از نسل یوزپلنگ ایرانی یا همان یوزپلنگ آسیایی شده است. 

نمی خواستیم با انجام سونوگرافی به "ایران" استرس وارد کنیم 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در شرایطی که در تاریخ 12 اردیبهشت 1401، دامپزشک معتمد سازمان حفاظت محیط زیست و جراح سزارین یوزپلنگ مادر به نام «ایران»، در گفت و گو با پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود که هر سه توله یوزپلنگ متولدشده در پارک ملی توران «ماده» هستند، صبح امروز بهرام علی ظاهری، سرپرست اداره کل محیط زیست استان سمنان در گفت و گو با سایت سازمان محیط زیست اعلام کرد که با توجه به دشوار بودن تعیین جنسیت توله یوزها در روزهای ابتدایی تولد، اشتباهی در این مساله رخ داده است و دو توله یوز باقیمانده «نر» هستند. 

در این میان باید توجه داشت با وجود این که عصر روز 10 اردیبهشت 1401 سه توله یوز در پارک ملی توران متولد شده بودند، ظهر روز 13 اردیبهشت 1401 یکی از توله یوزها به علت ناهنجاری مادرزادی، ضعف جسمی و چسبندگی ریه سمت چپ به دنده، تلف شد. همچنین با توجه به این که توله یوزها به صورت سزارین به دنیا آمده اند و یوزپلنگ مادر آن ها را در هنگام تولد ندیده است، یوز مادر هنوز توله های خود را نپذیرفته و به آنها شیر نداده است و به نظر می رسد هیچ گاه این توله ها نتوانند آغوش مادر خود را درک کنند. 

رضا فرجی، مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با رکنا درباره علت بروز خطا در تعیین جنسیت توله یوزها توضیح داد: ما نمی توانیم به صورت رسمی لفظ «اشتباه» را برای مساله تعیین جنسیت توله یوزها به کار ببریم، بلکه به نظر می رسد در اعلام خبر جنسیت توله یوزها «تعجیل» رخ داده باشد. زیرا اساسا تشخیص جنسیت توله های گربه سانان در 10 تا 12 روز اولد تولد مشکل است، مگر این که از قبل مادر تحت سونوگرافی قرار بگیرد. 

وی افزود: با توجه به این که ما نمی خواستیم پیش از انجام زایمان با سونوگرافی کردن به یوزپلنگ مادر استرس وارد کنیم، از انجام این کار صرف نظر کردیم، زیرا ما می خواستیم بیشترین آرامش را برای «ایران» فراهم کنیم تا زایمان موفقیت آمیزی داشته باشد. البته ما ابزار لازم برای انجام سونوگرافی را داشتیم، ولی چون نخواستیم به یوزپلنگ استرس وارد کنیم، «ایران» را سونوگرافی نکردیم. 

بهتر بود در اعلام جنسیت توله یوزها صبر می شد 

فرجی با تایید این مساله که «ماده» بودن توله ها برای نخستین بار توسط سایت سازمان اعلام شد، اظهار داشت: اعلام «ماده» بودن توله ها توسط دامپزشکانی انجام شد که زحمت انجام سزارین «ایران» را کشیده بودند و این دوستان در همان روزهای اول بعد از زایمان، برداشت اولیه خود از جنسیت توله ها را اعلام کرده بودند. در واقع، سایت سازمان از قول آقای دکتر اکرامی خبر «ماده» بودن توله یوزها را منتشر کرده بود، ولی باید توجه داشت که ایشان مدت های زیادی بدون هیچ چشمداشتی برای سازمان محیط زیست تلاش کرده اند و هر آنچه را که بلد بوده اند، به کار گرفته اند و ما خوشحالیم که ایشان توانستند عمل «سزارین» را با موفقیت انجام دهند. 

مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست ادامه داد: اخباری که در ابتدا درباره جنسیت توله یوزها در سایت سازمان اعلام شد، نتایج برداشت های کارشناسی دوستان در روزهای اول زایمان بود، ولی بهتر بود که کمی در اعلام جنسیت توله یوزها صبر می شد و ما این مساله را با چند روز تاخیر اعلام می کردیم تا ابتدا بررسی های دقیق تر انجام شود، بعد جنسیت توله یوزها اعلام شود. 

وی در ادامه تاکید کرد: ما نخواستیم به دلیل استرس وارد کردن به یوزپلنگ مادر سونوگرافی انجام دهیم و اگر این کار را انجام می دادیم، جنسیت توله یوزها را به درستی قبل از زایمان مشخص می کردیم. اساسا اعلام جنسیت توله های گربه سانان در روزهای نخست تولد با توجه به کوچک بودن اندام جنسی توله ها، ممکن است با خطا مواجه باشد و به نظر می رسد که ما باید در زمینه اطلاع رسانی در اعلام جنسیت توله یوزها، دقت بیشتری به خرج می دادیم. 

دکتر اکرامی تخصص لازم را برای سزارین یوزپلنگ "ایران" داشت 

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که با توجه به تلف شدن یکی از توله یوزها در روز سوم تولد و با توجه به بروز خطا در تعیین جنسیت توله ها توسط دکتر بهرنگ اکرامی به عنوان دامپزشک معتمد سازمان محیط زیست، این سوال در ذهن افکار عمومی ایجاد شده است که آیا دکتر اکرامی از تخصص و مهارت کافی برای زایمان گونه حساس یوزپلنگ ایرانی برخوردار بود که سازمان محیط زیست مسئولیت خطیر زادآوری یوز آسیایی را به ایشان سپرد؟ 

فرجی در پاسخ به این سوال گفت: قطعا آقای دکتر اکرامی از مهارت لازم برای زایمان یوزپلنگ مادر برخوردار بوده است و نتیجه کار ایشان هم که به دنیا آوردن سه توله یوز به شکل زنده بود، مثبت تلقی می شود. یعنی آقای دکتر اکرامی قطعا از تخصص لازم برخوردار بوده که توانسته است این کار را با حداقل امکانات انجام دهد. منظور از حداقل امکانات هم این نیست که ما ابزار لازم برای آقای دکتر اکرامی را فراهم نکردیم، بلکه چون گمان اکثر کارشناسان این بود که «ایران» می تواند به صورت طبیعی زایمان کند، چون می خواستیم استرس زیادی به یوز مادر وارد نکنیم، ترجیح دادیم این حیوان را به یک کلینیک تخصصی انتقال ندهیم، بلکه ابزارهای سزارین صحرایی را در همان مرکز تکثیر یوز آسیایی در اختیار آقای دکتر اکرامی بگذاریم تا در صورت نیاز، ایشان در همان محل به انجام سزارین بپردازد. 

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که آرامش یوزپلنگ مادر و رسیدن به موفقیت در نخستین تجربه زادآوری یوز آسیایی در شرایط اسارت در جهان برای سازمان محیط زیست مهم بود، ما از انتقال یوزپلنگ مادر به یک کلینیک تخصصی صرف نظر کردیم و «ایران» را به طور کامل با استفاده از دوربین های موجود در منطقه تحت رصد قرار دادیم و زمانی هم که احساس کردیم یوز مادر نمی تواند به صورت طبیعی زایمان کند، ترجیح دادیم که روی یوز مادر سزارین انجام دهیم. 

ممکن است کاستی هایی در نگهداری از توله یوزها رخ داده باشد 

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که در پنج روزی که از تولد توله یوزها در پارک ملی توران می گذرد، نقدهای زیادی به سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به فراهم نکردن امکانات کافی برای رسیدگی به این توله ها در فضای رسانه ای کشور مطرح شده و این سوال مهم در ذهن افکار عمومی نقش بسته است که چرا با وجود اهمیت فراوان گونه ارزشمند یوزپلنگ آسیایی و با وجود این که سال ها از تشکیل مرکز تکثیر یوز آسیایی در پارک ملی توران می گذرد، امکانات کافی در این مرکز برای نگهداری از توله یوزها فراهم نیست؟ 

به طور مثال، دکتر هومن ملوک پور، مشاور فراکسیون محیط زیست مجلس به رکنا گفته است که وقتی مشاهده شد یکی از سه توله نسبت به دو توله دیگر ضعیف تر است، مسئولان پارک ملی توران باید طبق استانداردهای جهانی این توله را به دستگاه انکوباسیون (اندیکاتور بیولوژیک) منقل می کردند. اما متاسفانه به دلیل فقدان وجود این دستگاه در پارک ملی توران، این اتفاق نیفتاد و شاید همین مساله در تلف شدن یکی از توله یوزها نقش داشته باشد. 

فرجی در همین راستا، در پاسخ به سوال رکنا درباره علت موجود نبودن دستگاه انکوباسیان در مرکز تکثیر یوز آسیایی گفت: من شخصا نمی توانم پاسخ این سوال را به طور دقیق به شما بگویم، اما می دانم که هزینه های زیادی برای تاسیس مرکز تکثیر یوز آسیایی صرف شده و امکانات خوبی هم در این مرکز فراهم شده و برای تشکیل این مرکز زحمات زیادی کشیده شده است. اما چون در سطح جهان هیچ تجربه ای از زادآوری یوز آسیایی در شرایط اسارت وجود نداشت، ممکن است که در فرآیند کار ما در ایران هم کاستی هایی رخ داده باشد. 

وی در پایان تصریح کرد: بهتر است ما جنبه های مثبت مساله زادآوری یوز آسیایی در شرایط اسارت را ببنیم و تلاش کنیم که در ادامه کار، کاستی ها برطرف شود. من کمتر از سه ماه است که مسئولیت دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست را به عهده گرفته ام و بنده و همکارانم در این مدت تمام تلاش خود را رخ دادن بهترین اتفاقات ممکن انجام داده ایم. قطعا در آینده تلاش خودمان را بیشتر می کنیم تا کاستی های مشابه در دفعات بعد پیش نیاید.