تمام ایران در خشکسالی هیدرولوژیکی قرار دارد / جنوب و شمال ایران در معرض سیل های شدید تا 2100 + فیلم

به گزارش رکنا ، سازمان هواشناسی یکی از نهادهای دولتی ایران است. سازمان هواشناسی زیر نظر وزارت راه و شهرسازی قرار دارد. سازمان هواشناسی به پیش بینی وضعیت هوا در کوتاه مدت و بلندمدت می پردازد. سازمان هواشناسی همچنین هشدارهای گوناگون مربوط به مخاطرات جوی بخصوص سیل را ارائه می کند. از اسفند سال 97 تا کنون ریاست سازمان هواشناسی بر عهده دکتر سحر تاجبخش قرار دارد.

سازمان هواشناسی در خدمت توسعه پایدار

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، پیش بینی هواشناسی و برخورداری از اطلاعات مربوط به حال و آینده میزان بارندگی، خشکسالی و مخاطرات جوی نیاز تمام کشورهاست تا مدیران و مردم جوامع گوناگون بتوانند براساس این اطلاعات برنامه ریزی کنند. در ایران نیز بیش از 62 سال است که سازمان هواشناسی کشور دایر شده و در سال های اخیر نیز تجهیزات این سازمان نسبت به گذشته به شکل محسوسی بهبود یافته و پیش بینی های کارشناسان این سازمان دقیق تر شده است و آن طور که مدیران سازمان هواشناسی می گویند، این سازمان هم اکنون در خدمت توسعه پایدار ایران است.

در این میان از اسفند سال 1397 دکتر سحر تاجبخش به عنوان یکی از مدیران زن موفق در ایران، توانسته است که ریاست سازمان هواشناسی کشور را برعهده گیرد. او دانش آموخته دکتری هواشناسی از دانشگاه آزاد اسلامی است و فعالیت خود را در سازمان هواشناسی از سال 1376 آغاز کرده است. تاجبخش پیش از این معاون پژوهشی و آموزشی سازمان هواشناسی کشور بوده و همچنین سرپرستی مرکز آموزش سازمان هواشناسی و مدیریت توسعه کاربردهای هواشناسی را نیز برعهده داشته است. او همچنین در زمینه ایجاد ارتباطات بین سازمان هواشناسی ایران و سازمان جهانی هواشناسی (WMO) نیز فعالیت های زیادی داشته و سال ها رئیس مرکز آموزش منطقه ای سازمان جهانی هواشناسی در تهران بوده است.

ما نیز در دیداری صمیمی با دکتر سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور و معاون وزیر راه و شهرسازی درباره آینده وضعیت خشکسالی در ایران، نحوه انجام پیش بینی های هواشناسی، میزان تغییرات بارندگی در کشور در ماه های پیش رو، چگونگی پیش بینی و اعلام هشدار درباره وقوع سیل و نحوه عملکرد دستگاه های امدادی بعد از اعلام هشدار سیل از سوی سازمان هواشناسی به گفت و گو نشستیم.

پیش بینی هواشناسی ذاتا دارای خطاست

تاجبخش در ابتدای اظهاراتش در پاسخ به این سوال که در سال های اخیر برای دقیق تر شدن نحوه انجام پیش بینی های هواشناسی در ایران چه اقداماتی انجام شده است، توضیح داد: پیش بینی وضع هوا در تمام جهان براساس حل معادلات دیفرانسیل جو انجام می شود که این معادلات دارای مقداری خطای ذاتی است. در واقع پیش بینی های هواشناسی در تمام کشورها با استفاده از معادلات ریاضی و قوانین احتمالات انجام می شود و مراکز هواشناسی در تمام جهان نیز تلاش دارند که احتمالات موجود در پیش بینی ها را به واقعیت نزدیکتر کنند.

وی افزود: با توجه به این که پیش بینی های هواشناسی در سراسر جهان با استفاده از حل معادلات ریاضی انجام می شود، این پیش بینی ها همواره با درصدی از خطا همراه هستند و در تمام نرم افزارهای متداول روز جهان که پیش بینی های هواشناسی را ارائه می کنند، شاهد آن هستیم که درصد مشخصی به عنوان احتمال خطای آن پیش بینی نیز گزارش می شود.

رئیس سازمان هواشناسی کشور با بیان این که پیش بینی های این سازمان براساس نیاز کاربران مختلف در بازه های زمانی گوناگون انجام می شود، اظهار داشت: در سازمان هواشناسی پیش بینی های بسیار بلندمدت برای دهه های آینده، پیش بینی های بلندمدت برای فصل های آینده، پیش بینی های میان مدت برای 15 روز آینده و پیش بینی های بسیار کوتاه مدت نیز برای 6 ساعت آینده انجام می شود که مخاطب اصلی پیش بینی های بسیار کوتاه مدت، کاربران حوزه هوانوردی هستند.

معاون وزیر راه با تاکید بر این که تجهیزات گوناگون هواشناسی براساس زمان بندی انجام پیش بینی ها تعریف می شود، عنوان کرد: عمده کاربرد رادارهای هواشناسی برای پیش بینی های بسیار کوتاه مدت است و برخی بارش های غیرقابل پیش بینی که در مدل های هواشناسی دیده نمی شود، توسط رادارهای هواشناسی مورد رصد قرار می گیرد و سپس با از این پیش بینی ها برای تخلیه مردم از مکانی مشخص که احتمال وقوع سیل در آن وجود دارد، استفاده می شود.

دانش و تجربیات کارشناسان؛ ارزش افزوده سازمان هواشناسی

تاجبخش درباره نحوه پیش بینی هواشناسی با استفاده از مدل های پیش بینی عددی گفت: مدل های پیش بینی عددی به دو دسته کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم بندی می شوند که با استفاده از مدل های کوتاه مدت، می توان وضع هوا در یک تا 15 روز آینده را پیش بینی کرد، اما مدل های بلندمدت به درد پیش بینی های ماهانه، فصلی و سالانه می خورند و حتی می توان وضع هوا تا دهه های آینده را نیز با استفاده از آنها پیش بینی کرد.

رئیس سازمان هواشناسی کشور با بیان این که مدل های پیش بینی عددی بیش از همه به درد کاربران عام یعنی مردم عادی می خورد، عنوان کرد: مدل های پیش بینی عددی با توجه به این که براساس معادلات ریاضی ارائه می شود، ذاتا دارای مقدار مشخصی از خطاست. اما ارزش افزوده ویژه ای که کارشناسان سازمان هواشناسی برای پیش بینی وضع هوا به مدل های عددی اضافه می کنند، اطلاعاتی است که این کارشناسان براساس دانش هواشناسی خود دارند و براساس این اطلاعات، پیش بینی های مختلف را ارائه می کنند.

معاون وزیر راه ادامه داد: مدل های پیش بینی هواشناسی در بسیاری از سایت های جهانی در دسترس عموم کاربران قرار دارد، اما برداشت از این مدل ها برای پیش بینی وضع هوا در هر منطقه براساس تجربیات قبلی کارشناسان هواشناسی و داده های تاریخچه ای وضع هوا، ارزش افزوده ای است که کارشناسان سازمان هواشناسی که از دانش تخصصی این رشته برخوردارند، به مدل های پیش بینی عددی اضافه می کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: ما سعی کردیم در سال های اخیر از حداکثر ظرفیت کارشناسی در سازمان هواشناسی کشور استفاده کنیم تا بتوانیم این مدل ها را ارتقا دهیم. همچنین در چند سال گذشته، در راستای توسعه ایستگاه های هواشناسی در ایران نیز گام های خوبی برداشته شده است و بر همین اساس نیز ما در سه سال اخیر تلاش کرده ایم که پیش بینی های هواشناسی را به بهترین شکل ارائه کنیم.

سازمان هواشناسی آمار مرگ سیل لرستان را کاهش داد

تاجبخش با اشاره به برخی تجربیات موفق سازمان هواشناسی در پیش بینی مخاطرات جوی در سال های اخیر گفت: در سال 98 شاهد آن بودیم که وقوع سیل در استان های لرستان، گلستان و برخی از دیگر استان های کشور منجر به ورود خسارات زیادی شد، اما بازهم ما با کمک سازمان مدیریت بحران توانستیم با استفاده از پیش بینی های هواشناسی، در برخی مناطق تحت تاثیر سیل بخصوص در استان لرستان، مردم را تخلیه کنیم.

رئیس سازمان هواشناسی کشور در همین راستا عنوان کرد: آن طور که مسئولان سازمان مدیریت بحران کشور گفته اند، اگر پیش بینی های سازمان هواشناسی نبود و تخلیه اهالی برخی مناطق تحت تاثیر از سیل انجام نمی شد، احتمال داشت که جان هزاران نفر به‌ویژه در استان لرستان گرفته شود، اما پیش بینی های هواشناسی منجر به کاهش آمار مرگ سیل در این استان شد. چون سیل لرستان در زمانی رخ داد که به صورت عادی همه مردم باید خواب می بودند و سازمان مدیریت بحران توانست تخلیه بعضی شهرهای این استان را به خوبی انجام دهد.

وی با بیان این که مهمترین هدف از پیش بینی وضع هوا، حفاظت از جان و مال مردم است، اظهار داشت: یکی از اقدامات مناسبی که سازمان هواشناسی در سال های اخیر انجام داده است، تغییر ادبیات صدور هشدارهای مختلف مربوط به مخاطرات جوی است که این هشدارها براساس استانداردهای بین المللی در سه سطح زرد، نارنجی و قرمز تقسیم بندی می شود که این هشدارها براساس وسعت و شدت هر مخاطره جوی، به رنگ بندی های مختلفی تقسیم می شود.

صدور هشدار قرمز نمی تواند جلوی همه خسارت های سیل را بگیرد

تاجبخش با اشاره به وقوع سیل شدید در استان های جنوبی کشور در هفته گذشته گفت: در سیل هفته گذشته استان های جنوبی کشور ما بالاترین سطح هشدار یعنی هشدار قرمز را صادر کردیم و بعد هم مشاهده کردیم که مطابق پیش بینی های هواشناسی، بارندگی با شدتی بسیار بالا در استان های سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان، فارس و هرمزگان به وقوع پیوست که متاسفانه این بارش ها خسارات سنگینی را هم برجای گذاشت.

معاون وزیر راه با بیان این که پیش بینی وضع هوا اساسا نمی تواند جلوی همه خسارات وارده در حوادث ناشی از مخاطرات جوی از جمله سیل را بگیرد، اظهار داشت: پیش بینی هواشناسی صرفا برای ارائه هشدار درباره خسارت هایی مثل سیل انجام می شود و ما برای کاهش خسارت های این حوادث اولا باید تمام زیرساخت های کشور را تقویت کنیم و ثانیا باید شرایط را به گونه ای فراهم کنیم که مردم، هشدارهای هواشناسی را جدی تر بگیرند. بنابراین بروز خسارات شدید در حوادث ناشی از مخاطرات جوی الزاما منافاتی با صحیح بودن پیش بینی ها ندارد.

وی همچنین به وقوع طوفان حاره ای شاهین در ماه آبان در دریای عمان اشاره کرد و اظهار داشت: پیش از وقوع این طوفان ما هماهنگی های مناسبی را با سازمان بنادر و دریانوردی انجام دادیم و این سازمان توانست از ورود کشتی ها به منطقه طوفان جلوگیری کند؛ زیرا با وجود این که طوفان شاهین در مناطق ساحلی فعالیت کمتری داشت، اما میزان فعالیت این طوفان در میانه دریا به شدت بالا بود و هماهنگی های انجام شده بین سازمان هواشناسی و سازمان دریانوردی باعث شد که ما حداقل خسارات و کشته ها را در هنگام وقوع این طوفان در میانه دریا داشته باشیم.

اگر زیرساخت های مناسبی داشته باشیم، سیل زندگی مردم را نمی برد

تاجبخش در پاسخ به این سوال که آیا سازمان مدیریت بحران و نهادهای امدادی کشور، صدور هشدار قرمز وقوع سیل از سوی سازمان هواشناسی را جدی می گیرند یا خیر، توضیح داد: قطعا نهادهای ذی ربط هشدارهای هواشناسی درباره سیل را جدی می گیرند، اما باید توجه داشت که در هنگام وقوع سیل یا دیگر حوادث طبیعی، یکی از مهمترین عواملی که می تواند از بروز خسارت های شدید جلوگیری کند، وجود زیرساخت های مستحکم است؛ به نحوی که وقتی زیرساخت هایی مثل جاده، خیابان، پُل و کاربری اراضی به درستی تعریف شده باشند، قطعا احتمال جاری شدن سیلاب در واحدهای مسکونی شهروندان کمتر است.

رئیس سازمان هواشناسی کشور با تاکید بر این که وجود زیرساخت های مناسب، یکی از مهمترین عوامل کاهش خسارات بحران های طبیعی از جمله سیل است، عنوان کرد: یکی از اصلی ترین کاربرانی که به طور متداول از پیش بینی های هواشناسی استفاده می کند، سازمان مدیریت بحران کشور است و در سال های اخیر هماهنگی مناسبی بین سازمان هواشناسی و سازمان مدیریت بحران به وجود آمده است و این سازمان در هنگام دریافت هشدارهای هواشناسی به صورت گسترده به مردم اطلاع رسانی می کند و تا حد امکان به تخلیه منطقه می پردازد.

وی در ادامه تاکید کرد: ما باید توجه داشته باشیم که ایجاد زیرساخت های مناسب بخصوص در زمینه اصلاح کاربری اراضی و سایر عواملی که می تواند به کاهش خسارات ناشی از سیل منجر شود، در بازه زمانی کوتاهی قابل انجام نیست و ما حتما باید برنامه ریزی های بلندمدتی داشته باشیم که بتوانیم خسارت های ناشی از مخاطرات جوی بخصوص سیل را در آینده کاهش دهیم.

صدور به موقع هشدار قرمز هواشناسی در سیل های سال های اخیر

تاجبخش با تاکید بر بهبود پیش بینی های وضع هوا و ارائه هشدار درباره وقوع سیل از سال 98 تا کنون گفت: ما در سال های اخیر رایزنی های گوناگونی را با دانشگاه های مختلف انجام داده ایم و همچنین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی کمک های مهمی را در خصوص نحوه صدور هشدارها به ما ارائه داد که بتوانیم هشدارها را به گونه ای صادر کنیم که پیام های مخاطره آمیز را به صورت جذاب تر به مخاطبان بخصوص به مسئولان اجرایی ارائه کند تا مسئولان بتوانند شرایط را برای مدیریت حوادث طبیعی مختلف بهتر اداره کنند.

رئیس سازمان هواشناسی کشور با بیان این که از زمان وقوع سیل در سال 98 تا بروز سیل های اخیر، کیفیت پیش بینی های این سازمان به شکل محسوسی ارتقا یافته است، عنوان کرد: در سه سال گذشته ما گام های مثبتی را برای حرکت به سمت استانداردهای بین المللی برداشته ایم و با وجود این که در سال گذشته شاهد وقوع خشکسالی در ایران بودیم، اما در سال قبل از آن توانستیم وقوع بهمن سنگین در توچال را پیش بینی کنیم و پیش از وقوع سیل در استان های خوزستان و بوشهر نیز به موقع هشدار قرمز صادر کردیم.

معاون وزیر راه ادامه داد: اکنون سازمان هواشناسی به جایی رسیده است که می تواند رصد مناسبی از وقایع مختلف مربوط به تغییرات وضع هوا داشته باشد و بخصوص در زمینه صدور هشدارهای قرمز که نقش مهمی در مدیریت منابع آبی و حفاظت از جان و مال مردم ایفا می کند، به خوبی به وظایف خود عمل کند و تمام مسائل مخاطره آمیز را به موقع اطلاع رسانی کند.

وی با تاکید بر این که بروز خسارت های شدید در هنگام وقوع حوادثی نظیر سیل، الزاما ربطی به نامناسب بودن پیش بینی های هواشناسی ندارد، گفت: نقش سازمان هواشناسی پیش بینی مقدار بارش است و ما حداکثر می توانیم با هماهنگی وزارت نیرو به مناطق مختلف هشدار سیلاب بدهیم، اما گاهی مواقع زیرساخت های موجود در مناطق مختلف دچار اشکالاتی است که حتی وقوع بارندگی های اندک نیز می تواند به بروز سیل در آن مناطق منجر شود.

باید تمام قطرات سیل، باران و برف را جمع آوری کنیم

تاجبخش با تاکید بر اهمیت جمع آوری تمام قطرات آب های ناشی از سیل و بارش های سنگین گفت: یکی از مهمترین اقداماتی که ما می توانیم برای مدیریت کم آبی کشور انجام دهیم، جمع آوری آب هایی است که در هنگام بارش های سنگین یا وقوع سیل در یک منطقه جاری می شود. این کار نیز با انجام عملیات آبخیزداری و آبخوان داری قابل اجرا است و اگر ما بتوانیم جلوی ورود آب های شیرین حاصل از بارندگی به دریا را بگیریم، می توانیم بخشی از مشکلات کشور در زمینه کم آبی را برطرف کنیم.

رئیس سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: آب برف و باران، آب شیرین و باکیفیت محسوب می شود که ارزش بالایی برای جمع آوری دارند که برای این منظور ما باید اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان داری در سراسر کشور را جدی بگیریم و از تجربیات کشورهای پیشرفته در این زمینه درس بگیریم؛ به طور مثال، سال هاست که سیستم هایی در کشور ژاپن ایجاد شده است که مانند آب انبارهای قدیمی می تواند به ذخیره آب سیل و بارندگی های شدید بپردازد، اما متاسفانه تعداد این سیستم ها در ایران اندک است.

وی در ادامه تاکید کرد: ما در ایران استفاده های محدودی از روش های آبخیزداری و آبخوان داری برای جمع آوری آب حاصل از سیل و بارندگی ها داریم. این در حالی است که ما حتما باید در بالادست سدها که لازم است انباشت برف انجام شود، اقدامات مناسبی برای ذخیره آب برف را انجام دهیم. همچنین در سیلاب اخیر که در جنوب کشور رخ داد و شاهد باز شدن دریچه سدها برای سرریز آب بودیم، اگر امکانات مناسبی در پایین دست سدها ایجاد شده بود، ما می توانستیم آب حاصل از سیلاب را ذخیره کنیم و مانع از ورود این آب های شیرین به خلیج فارس و دریای عمان شویم.

خشکی ایران با بارندگی بالاتر از نُرمالِ زمستان امسال جبران نمی شود

تاجبخش در پاسخ به سوالی درباره آینده وضعیت بارش ها در ایران و احتمال تداوم خشکسالی در ماه های آتی توضیح داد: باید توجه داشت که خشکسالی به دو دسته خشکسالی هیدرولوژیکی و خشکسالی هواشناسی تقسیم بندی می شود. خکشسالی هیدرولوژیکی نیز در وضعیت منابع آبی کشور ریشه دارد و اگر ما نقشه های تغییرات منابع آبی کشور در ده سال گذشته را بررسی کنیم، متوجه می شویم که تمام ایران در وضعیت خشکسالی هیدرولوژیکی قرار دارد و بنابراین ما باید با کنار گذاشتن شیوه های قبلی در مصرف آب، تلاش کنیم تا منابع آبی موجود را حفظ کنیم.

رئیس سازمان هواشناسی کشور با بیان این که خشکسالی هواشناسی براساس میزان بارش و مقدار تبخیر و تعرق تعریف می شود، عنوان کرد: مدل های هواشناسی نشان می دهد که احتمالا ما از ابتدای زمستان تا پایان اردیبهشت، شرایط بارشی نرمالی را خواهیم داشت و چندان بالاتر از وضعیت نرمال نمی رویم، اما با توجه به این که در سال آبی گذشته و پاییز امسال، دوران بسیار خشکی را پشت سر گذاشتیم، حتی اگر بارندگی های ماه های آتی مقداری از سطح نرمال بالاتر باشد، بازهم نمی تواند کمبود بارشی 15 ماه گذشته را جبران کند.

معاون وزیر راه ادامه داد: از ابتدای دی ماه تا کنون میزان بارندگی در ایران حدود 86 درصد بالاتر از میزان مشابه بلندمدت بوده است، اما با توجه به این که در پاییز امسال شاهد افت محسوس بارش ها نسبت به شرایط نرمال بودیم، میزان بارندگی سال آبی جاری از ابتدای پاییز تا کنون، هنوز هم 11 درصد از شرایط نرمال پایین تر است. البته اگر ما میزان بارندگی های ایران در ده سال اخیر را بررسی کنیم، شاهد کاهش شدید بارندگی ها در یک دهه گذشته هستیم.

وی در ادامه تاکید کرد: براساس مدل های هواشناسی ما برای زمستان امسال بارندگی ها را در سطح نرمال پیش بینی می کنیم و البته ممکن است بارش های شدید غیرقابل پیش بینی هم در ماه های آتی رخ دهد که این بارش ها در مدل های هواشناسی دیده نمی شود، اما می تواند میزان بارندگی زمستان امسال در کشورمان را به سطح بالاتر از نرمال برساند. البته بازهم کمبود بارندگی ها در 15 ماه گذشته به حدی بوده است که بازهم با این بارش ها کم آبی موجود در ایران رفع نمی شود.

احتمال وقوع باران های سیل آسا در جنوب کشور در سال های آینده

تاجبخش در بخش دیگری از صحبت هایش به روند آینده اثرات تغییرات اقلیمی بر ایران اشاره کرد و گفت: مرکز هیات بین دولتی تغییر اقلیم که یکی از زیرمجموعه های سازمان جهانی هواشناسی محسوب می شود، هر چهار سال یک بار گزارشاتی را ارائه می کند که در آن شرایط دمایی و میزان بارش ها در دهه های آتی تا سال 2100 بررسی می شود. در آخرین گزارشی هم که این مرکز ارائه کرده است، بخشی از کره زمین تا پایان قرن میلادی حاضر به عنوان مناطق پرباران پیش بینی شده که بخشی از آن در نیمه جنوبی کشورمان قرار گرفته است.

رئیس سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: براساس گزارش مرکز هیات بین دولتی تغییر اقلیم به نظر می رسد بارش های حدی و شدید مانند آنچه که اخیرا در برخی استان های جنوبی کشور رخ داد، یعنی بارش های ناگهانی که بعد از یک خشکسالی طولانی مدت رخ می دهد و احتمال پیش بینی پذیری آن بسیار پایین است، در سال های آتی حتما در جنوب کشور بارها تکرار خواهد شد. در واقع، براساس گزارش این مرکز، افزایش محسوس بارندگی در جنوب ایران در چند سال آینده به دلیل رخ دادن بارش های معمول به تعداد زیاد نیست، بلکه ناشی از پیامدهای تغییر اقلیم است که منجر به بروز بارش های شدید و سیل آسا در جنوب کشور در سال های آتی خواهد شد.

وی در پایان تصریح کرد: پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی در کشورمان به گونه ای رخ خواهد داد که ما در سال های آتی در جنوب کشور و حتی شمال ایران شاهد وقوع سیل های شدید خواهم بود. البته باید توجه داشت که بخش زیادی از این بارش ها در مدل های هواشناسی قابل پیش بینی نیست و به همین دلیل، وقوع این بارش ها منجر به افزایش مشکلات بشر می شود و می تواند خسارات و تلفات سنگینی را هم بر جای بگذارد.