60 درصد زنان تحصیلکرده ایران بیکار هستند

اشتغال زنان یکی از مهمترین نشانه های توسعه یافتگی جوامع گوناگون است. در جامعه ایران نیز چند دهه است که موضوع اشتغال زنان به یکی از مسائل حساس اجتماعی کشور تبدیل شده است. البته آمار اشتغال زنان در چند دهه اخیر با رشد محسوسی همراه بوده است، اما آن طور که دکتر نیره توکلی، پژوهشگر مطالعات زنان به رکنا می گوید، هنوز هم در جامعه ایرانی، اشتغال زنان جدی گرفته نمی شود و موضوع اشتغال زنان در فرهنگ مردسالار حاکم بر جامعه ما به گونه ای است که جایگاه بانوان در درجه اول در خانواده تعریف می شود و نه در اجتماع.

سهم بالای زنان تحصیلکرده در میان بیکاران ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که براساس آخرین آمارهای معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، حدود 27 درصد از افراد دارای تحصیلات دانشگاهی در کشور را زنان تشکیل می دهند، اما سهم بانوان از بازار کار کشور تنها حدود 19 درصد است و این مساله نشان می دهد که بخش زیادی از زنان فارغ التحصیل در ایران، بیکار هستند.

نگاهی به جدیدترین آمارهای مرکز آمار ایران در سال های اخیر نیز نشان می دهد که تنها حدود 25 درصد از سهم بازار کار کشور در اختیار افرادی است که تحصیلات دانشگاهی دارند و 39 درصد جمعیت بیکاران ایران از میان فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند که البته بیش از 65 درصد آنها را زنان و کمتر از 35 درصد آنها را مردان تشکیل می دهند.

اما نکته قابل توجه در این آمارها، این است که تنها حدود 40 درصد زنان دارای تحصیلات دانشگاهی وارد بازار کار شده اند و عملا حدود 60 درصد زنان دارای تحصیلات دانشگاهی در ایران بیکار هستند. نکته دیگر هم این که بیش از 70 درصد زنان بیکار در کشور را فارغ التحصیلان دانشگاهی تشکیل می دهند و از تمام این آمارها مشخص می شود که سهم زنان تحصیلکرده دانشگاهی در میان بیکاران کشور بسیار بالاست.

تصورات اطرافیان از هویت زنان روی تصمیمات آنها اثر می گذارد

در این میان اما باید توجه داشت که صرف نظر از تمام موضوعات اقتصادی، مسائل فرهنگی و اجتماعی زیادی به بیکار ماندن بسیاری از زنان تحصیلکرده در ایران دامن زده است و بخش زیادی از بانوان ایرانی که دارای تحصیلات دانشگاهی هستند، یا خودشان تمایلی به کار کردن ندارند، یا همسران آنها اجازه کار کردن را به آنها نمی دهند.

البته طبیعتا افزایش مشکلات معیشتی در سال های اخیر، تعداد مردانی را که مخالف کار کردن همسران خود هستند، کمتر کرده است، اما هنوز هم فرهنگ غالب در میان بسیاری از مردان کشور، مخالفت با کار کردن زنان است و در این میان، بعضا خود زنان تحصیلکرده دانشگاهی بخصوص وقتی ازدواج می کنند، دیگر تمایلی به حضور در بازار کار ندارند.

این نکته ای است که دکتر نیره توکلی، پژوهشگر مطالعات زنان در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: هویتی که هر زن از خودش برای خود تعریف می کند، به نگاهی بستگی دارد که جامعه و اطرافیان آن زن از او دارند. بر این اساس، هویت فردی هر زن که توسط او تعریف می شود، مجموعه رفتارها و تصمیماتش را تشکیل می دهد که متاسفانه در میان زنان ایرانی، بخش زیادی از این تصمیمات به تصور دیگران از هویت آنها بستگی دارد.

برخی زنان شاغل، تاثیرگذاری خود روی معیشت خانوار را انکار می کنند

توکلی با بیان این که هنوز هم جامعه ایرانی، اشتغال زنان را جدی نمی گیرد، گفت: متاسفانه حتی در مواردی هم که حضور زنان در بازار کار بر اقتصاد خانواده تاثیرگذار است، بازهم جامعه اشتغال زنان را جدی نمی گیرد و همچنان در بسیاری از خانواده های ایرانی شاهد غلبه فرهنگ مردسالاری هستیم که تاثیرگذاری کسب درآمد زنان بر اقتصاد خانوار را پسندیده نمی داند.

این پژوهشگر مطالعات زنان ادامه داد: متاسفانه هنوز هم در میان زنانی که تحصیلات بالای دانشگاهی دارند و در بازار کار کشور فعالیت می کنند، شاهد آن هستیم که حتی زنانی که حقوق آنها تاثیر مستقیمی بر معیشت اعضای خانواده‌شان می گذارد، خودشان این مساله را انکار می کنند و سعی دارند طوری جلوه دهند که تمام مخارج خانواده با حقوق همسران آنها تامین می شود.

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که فرهنگ غالب بر جامعه با موثر بودن درآمد زنان بر اقتصاد خانوار، موافق نیست، بخشی از بانوان با توجه به این که هویت فردی خودشان را براساس همین فرهنگ غالب تعریف می کنند، تاثیرگذاری کسب درآمد خود بر اقتصاد خانوار را پنهان می کنند و حاضر نیستند که بگویند بخش مهمی از مخارج خانواده با استفاده از درآمد آنها تامین می شود.

کار کردن مردان برای جامعه مهمتر از اشتغال زنان است

توکلی با تاکید بر این که فرهنگ حاکم بر جامعه ما هنوز هم با اشتغال جدی زنان موافق نیست، گفت: بیشتر زنانی که در بازار کار کشور ما حضور دارند، حاضر نیستند که هویت خود را به شکلی مستقل از همسرانشان تعریف کنند و عملا کسب درآمد مستقل خود را نیز به تصمیم گیری همسران خود منوط می کنند و حتی برخی حاضر نیستند که بگویند درآمد آنها هم در معیشت اعضای خانواده‌شان نقش دارد.

این پژوهشگر مطالعات زنان ادامه داد: با توجه به این که فرهنگ جامعه ایرانی هنوز هم اشتغال زنان را جدی نمی گیرد، همواره در شرایطی که یکی از اعضای خانواده بیمار می شود و نیاز به مراقبت دارد یا وقتی که فرزندی به دنیا می آید و یک شخص باید دائما حواسش به نوزاد باشد، هیچ کس از مرد خانواده انتظار ندارد که شغل خود را رها کند و به پرستاری از بیماران، سالمندان یا نوزادان بپردازد و همه از زن خانواده انتظار دارند که این کارها را انجام دهد.

وی در ادامه تاکید کرد: یکی دیگر از نمودهای جدی گرفته نشدن اشتغال زنان در جامعه ایرانی نیز آن است که در فرهنگ ما، تمام کارهای منزل به زنان واگذار می شود و حتی بانوان شاغل نیز باید به تمام امورات منزل که به صورت سنتی روی دوش زنان قرار گرفته اند، بپردازدن و هیچ کس از مردان شاغل انتظار ندارد که کارهای خانه را انجام دهند، چون عملا کسی اشتغال زنان را جدی نمی گیرد، اما کار کردن مردان برای عموم جامعه اهمیت زیادی دارد.

جایگاه زن ایرانی، ابتدا در خانواده تعریف می شود و سپس در اجتماع

توکلی در بخش دیگری از صحبت هایش عنوان کرد: وقتی اشتغال زنان در جامعه جدی گرفته نمی شود، این مساله روی هویتی که زنان از خودشان برای خودشان تعریف می کنند نیز تاثیر می گذارد و همین موضوع سبب می شود که زنان حتی خودشان نیز شغل خود را جدی نگیرند و در چنین شرایطی طبیعی است زنانی که از نظر مالی احتیاجی به کار کردن ندارند، با وجود برخورداری از تحصیلات دانشگاهی، اولویت را بر انجام کارهای خانه و سایر اموری می گذارند که به صورت سنتی بر عهده زنان قرار دارد.

این پژوهشگر مطالعات زنان ادامه داد: فرهنگ سنتی حاکم بر جامعه ایران هنوز هم در بسیاری از روابط فردی و اجتماعی ما اثر می گذارد و متاسفانه همچنان شاهد آن هستیم که در این فرهنگ، جایگاه اصلی زن در خانواده تعریف شده است. این در حالی است که درآمد بسیاری از زنان شاغل در اقتصاد خانوار موثر است، اما حتی در خانواده هایی که شغل داشتن زن منجر به ایجاد رفاه برای اعضای خانواده می شود، بازهم اعضای خانواده به سختی حاضرند که زن را با جایگاه شغلی و اجتماعی او تعریف کنند و نه با جایگاه خانوادگی او.

وی در ادامه تاکید کرد: متاسفانه ما شاهد آن هستیم که هنوز هم تصورات حاکم بر فرهنگ مردسالار جامعه ایران، روی روابط فردی و اجتماعی زنان اثر می گذارد و حتی این مساله باعث می شود که هویت فردی که زنان از خودشان تعریف می کنند نیز تحت تاثیر قرار گیرد و شرایط به گونه ای پیش رود که اشتغال زنان حتی برای بسیاری از بانوان شاغل نیز چندان جدی نباشد.

لزوم مقابله با تصور رایج اشتباهی که اشتغال زنان را جدی نمی گیرد

توکلی درباره مهمترین عواقب جدی نگرفته شدن اشتغال زنان تحصیلکرده در جامعه توضیح داد: طبیعی است که وقتی یک زن تحصیلکرده به سر کار نمی رود، سرمایه گذاری های زیادی از سوی دولت و خانواده ها برای تحصیل یک زن و رسیدن او به مدارج بالای دانشگاهی و اخذ مدارک تخصصی صرف شده، به طور کامل به هدر می رود. همان طور که حالا هم در جامعه ایران با سیل عظیم زنان متخصصی مواجه هستیم که نه خودشان و نه جامعه هیچ استفاده ای از تخصص های آنها نمی کنند.

این پژوهشگر مطالعات زنان ادامه داد: زنانی که تخصص های مختلفی را یاد گرفته اند، اما خانه نشین شده اند، عملا هزینه زیادی را که دولت و خانواده های آنها برای به تخصص رسیدن این زنان صرف کرده است، به هدر می دهند. آنها حتی زمانی را هم که خودشان برای یادگیری تخصص خود صرف کرده اند، تلف می کنند و این در حالی است که در جوامع پیشرفته، از زنانی که تخصص گرفته اند، انتظار می رود که خدمت کردن در جهت تخصص خود به جامعه را در اولویت قرار دهند.

وی در پایان تصریح کرد: مهمترین راهکار برای این که شاهد استفاده درست زنان تحصیلکرده از تخصصشان باشیم، این است که با تصور رایج اشتباهی که در آن اشتغال زنان جدی گرفته نمی شود یا با کسب درآمد بالا توسط آنها مخالفت می شود، مقابله شود. همچنین این انتظار از زنان شاغل وجود دارد که خودشان با این فرهنگ مقابله کنند تا هم بتوانند جایگاه اجتماعی خود را بهبود ببخشند و هم در راستای تخصص خود به جامعه خدمت کنند.