انقراض کامل یوزپلنگ آسیایی نزدیک است / از وضعیت یوز ایرانی خبر نداریم

امروز، روز جهانی یوزپلنگ است. اما در شرایطی به این روز رسیده ایم که با وجود مشاهده تعدادی توله یوزپلنگ در سطح ایران در سال های اخیر، هنوز هم یوزپلنگ ایرانی در آستانه انقراض قرار دارد. در واقع، شرایط کنونی رصد جمعیت حیات وحش در ایران به گونه ای است که اکنون ما عملا از وضعیت یوزپلنگ ایرانی خبر نداریم. مهمترین عاملی هم که در انقراض یوزپلنگ ایرانی موثر بوده، تخریب زیستگاه های آن در دهه های اخیر است و اگر این روند تخریب زیستگاه ادامه یابد، قطعا در آینده ای نه چندان دور، شاهد انقراض کامل یوزپلنگ ایرانی خواهیم بود.

در این میان باید توجه داشت که مدیریت زیستگاه های حیات وحش عمدتا برای گونه هایی صورت می گیرد که یا در معرض انقراض قرار دارند، یا بومی یک منطقه محسوب می شوند. همچنین مدیریت زیستگاه ها برای گونه های نادر و گونه هایی که از نظر حفاظتی ارزش بالایی دارند نیز انجام می شود.

در واقع، مدیریت زیستگاه، مهمترین اصل برای حفاظت از حیات وحش محسوب می شود، چراکه با مدیریت زیستگاه، می توان تمام منابع و تمام نیازهای یک گونه را تامین کرد. در این میان، آب، غذا، جفت، پناه، محل زادآوری، محل بزرگ کردن توله ها و ... از جمله مهمترین نیازهای گونه های حیات وحش محسوب می شوند که با مدیریت زیستگاه می توان آنها را تامین کرد.

در این میان با توجه به این که در دهه های اخیر یوزپلنگ آسیایی در معرض انقراض قرار گرفته است و جمعیت آن به صورت جدی کاهش یافته و اکنون فقط این گونه حیات وحش در مناطقی از ایران یافت می شود، حفاظت از زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی برای متولیان حیات وحش ما از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در این شرایط، با توجه به تخریب زیستگاه های یوزپلنگ ایرانی و از دست رفتن منابع موجود در این زیستگاه ها، هم اکنون زیستگاه های یوزپلنگ در کشورمان فقط به برخی مناطق مرکزی ایران از جمله استان های سمنان، اصفهان، یزد و بخش هایی از کرمان محدود شده و سال های سال است که یوزپلنگ ایرانی در سایر زیستگاه های قبلی آن مشاهده نشده است.

اکنون هم به دلیل توسعه انسانی بی رویه در زیستگاه های مختلف یوزپلنگ، شاهد آن هستیم که زیستگاه های یوز ایرانی به صورت جزیره ای در برخی از بخش های مناطق مرکزی کشورمان پراکنده شده است و اگر این روند ادامه پیدا کند، قطعا در آینده ای نه چندان دور، شاهد انقراض کامل یوزپلنگ ایرانی خواهیم بود.

البته باید توجه داشت که اخیرا در مناطق مختلفی از ایران، توله یوز مشاهده شده، اما با توجه به این که پایش جمعیت حیات وحش در ایران بسیار محدود است، ما نمی توانیم با مشاهده این توله ها بگوییم که وضعیت یوز در ایران بهتر شده است، چراکه با توجه به شرایط کنونی رصد جمعیت حیات وحش در ایران، اکنون ما عملا از وضعیت یوزپلنگ ایرانی خبر نداریم.

در این میان مهمترین راهکارهایی که با استفاده از آن می توان به پایش مناسب جمعیت یوزپلنگ پرداخت، استفاده از پهپاد و دوربین های تله ای است که با توجه به شرایط تحریمی و وضعیت دشوار اقتصادی، امکان اجرای این راهکارها برای کشور فراهم نیست و اگر همین روند ادامه پیدا کند، عملا می توان گفت که ما در سال های آتی هم از وضعیت دقیق یوزپلنگ ایرانی بی خبر خواهیم ماند.

همچنین باید توجه داشت که یوزپلنگ آسیایی مثل هر گونه گوشتخوار دیگری برای تغذیه توله های خود نیاز به شکار کردن دارد و بنابراین ما اگر هم یوز را به همراه توله هایش در یک زیستگاه می بینیم، باید شرایط آن زیستگاه را به گونه ای فراهم کنیم که یوزپلنگ بتواند به راحتی به شکار کردن در آن محیط بپردازد.

یوزپلنگ آسیایی، گونه حساسی است که به راحتی نمی تواند خود را با تغییرات محیطی تطبیق دهد و اکنون شرایط زیستگاه های یوز در ایران به جایی رسیده است که حتی اگر یوزها به سختی بتوانند یک طعمه را شکار کنند نیز برخی موجودات از جمله کفتارها که انطباق پذیری بیشتری با زیستگاه دارند، به راحتی طعمه را از چنگال یوزپلنگ خارج خواهند کرد.

بنابراین محدود شدن زیستگاه های یوزپلنگ به دلیل تخریب شدید آنها در سال های گذشته کار را به جایی رسانده است که اگر هم گاهی یک یوزپلنگ به همراه توله های آن در یک زیستگاه مشاهده شود، نمی توان انتظار داشت که حتما این توله ها به سن بلوغ برسند و تولید مثل کنند. به همین دلیل است که می گوییم با وجود این که در سال های اخیر تعدادی توله یوزپلنگ در نقاط مختلف کشور مشاهده شده، اما یوز ایرانی همچنان در آستانه انقراض قرار دارد.

در پایان باید توجه داشت که انقراض موجودات زنده یک پدیده طبیعی است که همواره در سطح طبیعت رخ می دهد، اما متاسفانه در دهه های اخیر بی توجهی به لزوم حفاظت از زیستگاه های یوز ایرانی، منجر به آن شده است که روند انقراض یوزپلنگ ایرانی در کشورمان با شتاب بیشتری ادامه یابد.

این در حالی است که سازمان محیط زیست در دهه های اخیر بارها تاکید کرده است که حفاظت از زیستگاه، مهمترین اولویت این سازمان برای نجات یوز ایرانی از انقراض محسوب می شود، اما متاسفانه در چند دهه گذشته شاهد آن هستیم که با توسعه صنعتی، معدن کاری، جاده کشی و شهرسازی در زیستگاه های یوز ایرانی، روند انقراض این جاندار شتاب یافته است.

در چنین شرایطی اگر مسئولان جدید سازمان محیط زیست فکری به حال جلوگیری از تخریب زیستگاه های یوزپلنگ نکنند، روند انقراض این گونه بااهمیت حیات وحش در سال های آتی با شتاب بیشتری ادامه خواهد یافت، چراکه اساسا فراهم بودن زیستگاه مناسب، پایه و اساس حیات هر جانوری محسوب می شود.