حدود یک سوم زوج های ایرانی فرزند ندارند /تجرد قطعی 206 هزار زن و مرد ایرانی

آمار ازدواج در سال های اخیر با کاهش محسوسی مواجه شده است؛ به نحوی که براساس گزارشات مرکز آمار ایران، آمار ازدواج در 10 سال گذشته بیش از 36 درصد کاهش یافته است. افت قابل توجه آمار ازدواج در این مدت منجر به افزایش تعداد افراد مجرد در ایران شده است؛ به نحوی که به دلیل کاهش شدید آمار ازدواج در سال های اخیر، هم اکنون حدود 10 میلیون نفر از ایرانیان بالای 20 سال، هرگز ازدواج نکرده اند. دکتر اردشیر گراوند، جامعه شناس در گفت و گو با رکنا ضمن ارائه آمار ازدواج، طلاق، میانگین سن ازدواج و ... با استناد به آمارهای رسمی مرکز آمار ایران، به تحلیل علل کاهش میزان ازدواج و افت نرخ فرزندآوری در ایران پرداخت.

کاهش 36 درصدی آمار ازدواج در 10 سال گذشته

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، دشواری های معیشتی سال های اخیر تمام ابعاد زندگی ایرانیان را تحت تاثیر قرار داده و یکی از مهمترین تاثیرات این مساله بر کاهش تمایل جوانان به ازدواج بوده است. اگرچه براساس آمارهای معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان در شش ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته شاهد افزایش 4.4 درصدی آمار ازدواج هستیم، اما آمارهای مرکز آمار ایران از این حکایت داد که در سال 1399، تعداد ازدواج های ثبت شده در کشورمان با کاهشی 36.4 درصدی نسبت به سال 90 به میزان 556 هزار و 731 ازدواج رسیده است. این در حالی است که در سال 99، آمار طلاق های ثبت شده نسبت به سال 90 به میزان 28.2 درصد افزایش یافته و به رقم 183 هزار و 193 طلاق رسیده است.

کاهش آمار ازدواج و افزایش آمار طلاق در چند سال گذشته منجر به آن شده است که اولا تعداد افراد مجرد در کشورمان افزایش یابد، ثانیا تعداد افرادی که به تجرد قطعی رسیده اند، نسبت به قبل بیشتر شود، ثالثا میانگین سن ازدواج در ایران بالاتر برود و رابعا نرخ فرزندآوری در کشورمان کمتر شود؛ به نحوی که نرخ باروری در کشورمان از سال 95 تا 99، از 2.12 به 1.65 رسیده و همچنین نرخ رشد جمعیت نیز به کمتر از یک درصد کاهش یافته است. از نظر جمعیت شناسان، اگر این روند به همین صورت ادامه پیدا کند، به زودی پنجره جمعیتی کشورمان بسته خواهد شد و در 20 سال آینده با پدیده پیر شدن جمعیت مواجه می شویم.

افزایش محسوس میانگین سن ازدواج در 25 سال گذشته

دکتر اردشیر گراوند، کارشناس علوم اجتماعی در این باره با اشاره به افزایش محسوس میانگین سن ازدواج در کشورمان در چند دهه گذشته به خبرنگار رکنا گفت: براساس آمارهای رسمی مرکز آمار ایران، میانگین سن ازدواج در کشورمان در سال 75 به میزان 25.2 سال بود و میانگین سن ازدواج زنان نیز در حدود 22 سال قرار داشت. این در حالی است که در سال 99، میانگین سن ازدواج مردان به 29.2 و میانگین سن ازدواج زنان به حدود 25 سال رسیده است. در واقع می توان گفت در طول 25 سال گذشته، میانگین سن ازدواج مردان حدود چهار سال و میانگین سن ازدواج زنان حدود سه سال افزایش یافته است.

این جامعه شناس با تاکید بر این که افزایش میانگین سن ازدواج منجر به رشد آمار افراد مجرد در کشورمان شده است، اظهار داشت: هم اکنون تعداد افراد بالای 20 سال در ایران که هرگز ازدواج نکرده اند، به 9 میلیون و 726 هزار نفر رسیده که از این تعداد 5 میلیون و 967 هزار نفر را مردان و 3 میلیون و 759 هزار نفر را زنان تشکیل می دهند. یعنی در حال حاضر حدود 10 میلیون نفر از ایرانیان بالای 20 سال هرگز ازدواج نکرده اند و البته بخش زیادی از آنها به تجرد قطعی رسیده اند، یعنی سن آنها بالای 45 سال است و همچنان مجرد مانده اند.

وی افزود: هم اکنون تعداد مردان بالای 29 سال در ایران که هرگز ازدواج نکرده اند به یک میلیون و 478 هزار نفر و تعداد زنان بالای 25 سال که هرگز ازدواج نکرده اند نیز به 2 میلیون و 388 هزار نفر رسیده است. این یعنی تعداد افرادی در ایران که سن آنها بالای میانگین سن ازدواج مردان یا زنان قرار دارد، مجموعا به حدود 3 میلیون و 900 هزار نفر رسیده است.

تجرد قطعی 206 هزار زن و مرد ایرانی

گراوند درباره آمار تجرد قطعی در ایران نیز توضیح داد: هم اکنون حدود 4.4 درصد از جمیت زنان کشور که در سن ازدواج قرار دارند، به سن بیش از 45 سال رسیده و هرگز ازدواج نکرده اند. به عبارت دیگر می توان گفت در حال حاضر حدود 153 هزار زن در ایران دچار تجرد قطعی شده اند. ضمن این که هم اکنون حدود 1.4 درصد از جمعیت مردان کشور که در سن ازدواج قرار دارند، به سن بیش از 45 سال رسیده و هرگز ازدواج نکرده اند. در واقع می توان گفت در حال حاضر حدود 53 هزار مرد در ایران دچار تجرد قطعی شده اند. در مجموع هم حدود 206 هزار زن و مرد ایرانی در تجرد قطعی قرار دارند.  

این کارشناس علوم اجتماعی ادامه داد: با توجه به این که بخش قابل توجهی از مردانی که به تجرد قطعی رسیده اند، از کشور مهاجرت می کنند و البته در تصادفات رانندگی و سایر حوادث پیش‌بینی‌نشده نیز معمولا مردان بیشتری از زنان کشته می شود و البته میزان امید به زندگی زنان نیز به طور کلی از مردان بالاتر است، بنابراین تعداد زنانی که در تجرد قطعی قرار دارند، از تعداد مردان دچار تجرد قطعی بیشتر است.

5 برابر شدن آمار طلاق در 25 سال گذشته

گراوند با اشاره به آمارهای مربوط به افزایش نرخ طلاق در کشور گفت: هم اکنون براساس آمارهای رسمی مرکز آمار ایران، مجموع تعداد افراد بی‌همسر بر اثر طلاق در کشورمان به حدود یک میلیون و 150 هزار نفر رسیده است؛ آماری که حاکی از افزایش محسوس نرخ طلاق در ایران در دهه های گذشته است.

این جامعه شناس در همین راستا، آمار طلاق در سال 1375 را با آمار طلاق در سال 1399 مقایسه کرد و اظهار داشت: در سال 1375 شاهد ثبت حدود 38 هزار طلاق بودیم، اما در سال 99 این آمار به حدود 183 هزار طلاق رسیده است. یعنی آمار طلاق در 25 سال گذشته 4.8 برابر شده است.

وی در ادامه تاکید کرد: در سال 75 شاهد ثبت 6.3 طلاق در هر 10 هزار نفر بودیم، اما در سال 99، سرانه طلاق به 21.8 در هر 10 هزار نفر رسیده است. این یعنی سرانه طلاق در کشورمان در 25 سال گذشته حدود 3.5 برابر شده است.

بیکاری و مشکلات معیشتی؛ مهمترین عوامل افزایش سن ازدواج

گراوند در بخش دیگری از صحبت هایش در تحلیل این آمارها گفت: آمارهای ازدواج و طلاق در 25 سال گذشته نشان می دهد که در طول این مدت شرایطی از نظر اقتصادی و اجتماعی در کشورمان حاکم بوده که موجب افزایش میانگین سن ازدواج، کاهش آمار ازدواج و رشد نرخ طلاق در ایران شده است.

البته به گفته این جامعه شناس، بخشی از این شرایط لزوما به مشکلات اقتصادی ربط نداشته است، از جمله این که طبیعتا با افزایش سطح تحصیلات عمومی بخصوص تحصلات دانشگاهی جامعه، میانگین سن ازدواج نیز بالا رفته و این مساله ربطی به توسعه اقتصادی یا عدم توسعه اقتصادی کشور در سال های اخیر نداشته و اتفاقا رسیدن نرخ باسوادی کشور به بالای 90 درصد، حاکی از توسعه اجتماعی کشور در سال های اخیر بوده است.

اما از نظر این کارشناس علوم اجتماعی، مهمترین عامل افزایش میانگین سن ازدواج در کشورمان، تشدید مشکلات معیشتی خانوارها و افزایش نرخ بیکاری در سال های اخیر بوده است؛ چراکه وقتی شرایط اقتصادی دشوار باشد و جوانان شغل نداشته باشند، طبیعتا بخش زیادی از آنها با این که تمایل به ازدواج کردن دارند، اما نمی توانند ازدواج کنند.

گراوند در همین زمینه تاکید کرد: هم اکنون براساس آمارهای مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری جوانان 18 تا 35 ساله به 16.7 درصد رسیده و در چنین شرایطی، طبیعی است که میانگین سن ازدواج پسران به بیش از 29 سال و میانگین سن ازدواج دختران به حدود 25 سال برسد.

وی در پایان تصریح کرد: نرخ باروری نیز تابع مستقیمی از توسعه اقتصادی و اجتماعی خانوارهاست و طبیعتا هرچه شرایط معیشتی خانوارها دشوارتر شود، حتی اگر جوانان تن به ازدواج هم بدهند، حاضر به فرزندآوری نخواهند بود؛ به نحوی که در حال حاضر بیش از 30 درصد خانوارهای ایرانی دو نفره هستند، یعنی حدود یک سوم خانواده های ایرانی را خانواده هایی تشکیل می دهند که در آنها زوجین اگر هم بخواهند، نمی توانند بچه دار شوند.