بنزین کم نیست به جایگاه ها نمی رسد / دود بخار بنزین به چشم چه کسی می رود !

کمبود بنزین در پمپ بنزین ها ، مساله ای است که در روزهای اخیر بسیار شنیده می شود. کمبود بنزین ، خصوصا بنزین سوپر در جایگاه ها و حذف این فرآورده از برخی جایگاه‌ ها جزو خبرهایی است که در چند روز اخیر منتشر شده است. به گفته برخی از مسئولین تا پیش از سهمیه بندی بنزین و شیوع کرونا، سهم بنزین سوپر از مصرف حدود 30 درصد بود، که در یک سال گذشته این عدد به حدود 4 درصد رسیده است. به نظر می رسد حق‌ العملی که جایگاه‌ داران بابت فروش بنزین سوپر دریافت می‌کنند، برابر با حق‌ العمل بنزین معمولی است. در حالی که زیان فروش آن بیشتر است، در نتیجه جذابیت فروش آن هر روز کمتر می‌ شود. از طرفی جایگاه‌ های سوخت به دلیل نفروختن سریع این فرآورده و تبخیر بالاتر آن نسبت به بنزین معمولی دچار زیان و خسارت می‌شوند و حتی باید جریمه کسری ناشی از تبخیر بالا را هم بپردازند. اما یکی از دلایل کمبود بنزین در پمپ بنزین ها ارزان بودن کرایه تانکرها است. مساله ای که باید مسئولین به آن توجه ویژه داشته باشند.

به گزارش اقتصادی رکنا، سفرهای بیش از حد تهرانی‌ ها و ساکنان دیگر کلان شهرها در ایام تعطیلات کرونا رکورد مصرف سوخت را شکسته است. با وجود اعمال محدودیت‌ های کرونایی، مصرف بنزین در تیر ماه 1400 رکورد زد و میانگین مصرف در این ماه به بیش از 107میلیون لیتر در روز رسید. دلایل کمبود بنزین در روزهای اخیر ، خصوصا بنزین سوپر در پمپ بنزین های تهران و کلان شهرها چیست؟

در این خصوص گفتگوی رکنا با ناصر رئیسی فرد، رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت های زنجیره ای توزیع و عرضه فرآورده های نفتی را بخوانید:

رئیسی فرد در ابتدا درباره میزان مصرف بنزین در کشور گفت: متوسط مصرف بنزین کشور در 5 ماه گذشته بین 75 تا 90 میلیون لیتر، با توجه به مسافرت، تعطیلی ها و عدم رعایت پروتکل ها توسط مردم و رفتن به سفر، متغیر بوده است. حتی روزهایی مصرف به 107 میلیون لیتر در روز نیز رسیده است. در حال حاضر واردات بنزین نداریم و تولید مازاد بنزین در کشور وجود دارد. به طوری که می توانیم به کشورهای اطراف هم صادر کنیم.

کمبود بنزین به دلیل ارزان بودن کرایه تانکر ها است

رئیس هیئت مدیره انجمن شرکت های زنجیره ای توزیع و عرضه فرآورده های نفتی ادامه داد: در کشور کمبود بنزین وجود ندارد. اگر گاهی مشکلاتی پیش می آید به دلیل مسائل اقتصادی و مواجه شدن جایگاه ها با مشکلات اقتصادی افزون بر آن است. در حال حاضر کارمزد بسیار کمی به جایگاه داران پرداخت می شود. تعدیل کارمزدها هنوز پرداخت نشده است و اگر پرداخت شده است بسیار ناچیز بوده است. تغییرات بسیار زیادی بر جایگاه ها اعمال کردند. زیرا همیشه زورشان به بخش خصوصی می رسد. شرکت های زنجیره ای با در پوشش داشتن بیش از 50 درصد جایگاه ها، توانمندی انجام کلیه امور عملیاتی، فنی، ایمنی و مالی جایگاه ها را داشته و در فعال نگه داشتن جایگاه ها موفق بوده است.این خود توانایی بخش خصوصی را اثبات می کند. مشکل دیگر تانکرها هستند که کرایه بسیار کمی دارند. اگر بعضی اوقات کمبود بنزین مشاهده شده است به این دلیل است که فرآورده به جایگاه حمل نشده و تحویل داده نشده است. آن هم نه به دلیل کمبود سوخت و فرآورده، بلکه به دلیل این که صاحبان تانکرها به دلیل ارزان بودن کرایه هایشان از حمل سوخت اجتناب کردند.

دلایل کمبود بنزین سوپر در پمپ بنزین ها چه بود؟

وی درباره دلیل کمبود بنزین سوپر در پمپ بنزین ها، گفت: یک تا دو هفته ای بنزین سوپر در جایگاه ها وجود نداشت. در حال حاضر هم بنزین سوپر در همه جایگاه ها وجود ندارد و در برخی از جایگاه ها وجود دارد. به این دلیل که چند پالایشگاه بیشتر نیست که بنزین سوپر تولید می کنند. به هر حال گاهی این پالایشگاه ها نیاز به سرویس و تعمیرات اساسی دارند و گاهی هم دچار مشکلات فنی می شوند. از طرفی گاهی به دلیل این که باید بنزین سوپر به تهران (به خصوص تهران) باید با خط لوله منتقل شود، چون بیشترین مصرف بنزین سوپر در تهران و بعضی از کلان شهرها است و به دلیل مسائلی که وجود دارد و بیشتر مربوط به شرکت ملی پخش است با مشکل انتقال بنزین سوپر با خط لوله مواجه هستیم. بدین ترتیب مجبور هستند فرآورده ها را با تانکر حمل کنند. تانکرها نیز به دلیل ارزان بودن کرایه برای حمل این فرآورده اجتناب می کردند و اگر تانکر هم نباشد با مشکلاتی مواجه می شویم. متاسفانه مدت ها است که تانکرها این مشکل را دارند. هم شرکت ملی پخش کرایه ها را بالا نبرده است و هم شهرداری و راهنمایی رانندگی معضلاتی چون طرح ترافیک، تردد و مسائل دیگر برای رانندگان بوجود آورده اند. اما در حال حاضر بنزین سوپر در جایگاه های شمال شهر وجود دارد. از حدود یک تا دو هفته گذشته در تعدادی از جایگاه هایی که بیشترین مشتری بنزین سوپر را دارند، این فرآورده وجود دارد. بنزین سوپر ممکن است در جایگاه های جنوب تهران وجود نداشته باشد، چون بنزین سوپر را ظرف 15 روز مصرف می کنند که به دلیل گرانی و ماندگاری بنزین در مخزن و به دلیل تبخیر آن، ضرر و زیان بیشتری برای جایگاه داران دارد. به همین دلیل جایگاه هایی که مصرف و مراجعین بیشتری دارند ظرف دو هفته گذشته شارژ شده اند.

ایجاد فساد و رانت با سهمیه بندی بنزین

رئیسی فرد درباره سهمیه بندی بنزین سوپر به عنوان یک راهکار، گفت: من با کل طرح سهمیه بندی بنزین مخالف هستم. با عرضه سوخت و فرآورده های نفتی با کارت به این ترتیبی که الان است، صددرصد مخالف هستم. بنزین یک کالای مصرفی است و مثل روغن نباتی و برنج نیست که بخواهیم سهمیه بندی کنیم. کسی که بنزین نیاز دارد باید مصرف کند و هزینه اش را بپردازد و کسی هم که نیاز ندارد مصرف نکند. سهمیه بندی بنزین یک انتظار مالکانه بوجود آورده است. به دنبال مصرف کردن بنزین نیستیم و اینطور تصور می کنیم که چون این سهمیه مال من است می توانم آن را بفروشم. خود این مساله ایجاد فساد، رانت و ناهنجاری و هزاران مورد سوء اجتماعی کرده است. در کنار کاری که بسیار بیهوده است. دوم این که این سبک سهمیه بندی و عرضه کارت سوخت مجزا بسیار روال غیراصولی و غیرعلمی است. اگر بخواهند این کار را انجام دهند، باید کارت سوخت با کارت پیمر یا کارت پی استیشن ها یکی شود و روی تلمبه ها قرار بگیرد، هر کسی با کارت بانک خود هم سوختگیری کند و هم پول آن را همزمان پرداخت شود.

وی ادامه داد: این روش فوائد زیادی دارد. نقدینگی کم می شود، ضایعات اسکناس را کم می کند و آلودگی را کمتر منتقل می کند. چون بیشترین آلودگی از طریق دست به دست گشتن نقدینگی صورت می گیرد. از همه مهمتر چالش بین کارگر و مشتریان را کم می کند مانند شایعاتی که برخی از آنها واقعیت است که کارت اضافه کشیدند و پول اضافه گرفتند یا دو بار کارت کشیدند. تمام این مسائل کم می شود. همه جای دنیا به این شکل است که مردم به پمپ بنزین ها مراجعه می کنند، کارت را روی تلمبه می کشند و کارت بانک را اگر موجودی داشته باشیم پول برداشت می شود و کارت را برمی داریم. نه با کارگر چالش داریم، نه سوءاستفاده ای می شود. اطلاعات بانک برای فرد ارسال می شود و شرکت ملی پخش هم اطلاعات سوخت را ارسال می کند. لذا با هر نوع سهمیه بندی برای بنزین صد در صد مخالف هستم. چون جز رانت ، فساد ، ناهنجاری و درگیری چیز دیگری ندارد. بنزین یک کالای مصرفی است و نباید علقه مالکانه برای صاحبان کارت سوخت ایجاد کند. اگر می خواهند با کارت کار کنند، باید این سبک جمع شود. برای این که هم سیستمی که الان وجود دارد فرسوده شده است و هم دائما پوزها خراب است. به هر جا مراجعه می کنید نازل ها خراب هستند. صاحبان جایگاه داران هم از این مساله گله مند هستند.چون سرمایه گذاری کردند و به دلیل فشل بودن سیستم سخت افزاری و نرم افزاری سامانه هوشمند نازل ها از رده خارج هستند و باعث می شود هم جایگاه داران و هم مشتریان گله مند باشند.

چرا جایگاه داران تعطیل شدند؟

رئیسی فرد درباره تعطیلی برخی از جایگاه داران گفت: جایگاه داران تعطیل نبودند. ممکن است 2 تا 4 نازل در این جایگاه ها به دلیل مسائل سخت افزاری سامانه هوشمند سوخت خراب بوده باشند. چون این کارت ها کلید تلمبه ما است و بدون کارت نمی توانیم تلمبه را راه اندازی کنیم. لذا وقتی که محل پوزهای کارتخوان خراب باشد، در جایگاه ها نازل کم است و باعث بروز مشکل می شود و جز ترافیک و صف های طولانی چیزی ندارد. دوم این که در حال حاضر جا افتاده است که مردم با کارت خرید می کنند، این پی استیشن های ما که به بانک ملت شرکت "به پرداخت" وصل است، مشکلات عدیده ای دارد. وقتی سیستم های بانکی قطع می شود، پی استیشن های ما هم قطع می شود. وقتی پی استیشن ها قطع شود، اکثر مردم که با کارت سوختگیری می کنند، چون پول نقد هم ندارند، درگیری بین کارگر و مشتری بوجود می آید. این قطعی ها به دلیل خرابی سیستم های پی استیشن ها و سامانه هوشمند سوخت است. سامانه هوشمند زیر نظر شرکت ملی پخش است و پی استیشن ها هم زیر نظر شرکت "به پرداخت" بانک ملت است.

در روند انتقال بنزین کم فروشی وجود دارد؟

رئیسی فرد درباره موضوع کم فروشی سوخت گفت: بنزین یک استانداردی دارد. متاسفانه همه سیستم های بارگیری در حال حاضر قدیمی و منسوخ است. اندازه گیری بنزین در سیستم های بارگیری فعلی توسط میله های اندازه گیری که از هر زاویه یک اندازه ای را نشان می دهد صورت می گیرد. وقتی فرآورده وارد تانکر می شود، گرم است و با کف همراه است و به دلیل گرما حالت انبساطی دارد. وقتی مدت زمانی از بارگیری می گذرد فرآورده نزدیک به 150 لیتر در هر مخزن نشست می کند و کم می شود. وقتی تانکرها به جایگاه داران می رسد استاندارد دمایی که باید به ما تحویل بدهند 60 درجه فارنهایت (حدود 15 درجه سانتیگراد ) باید باشد. گاهی دمای فرآورده سوختی که به ما تحویل می دهند تا 110 یا 120 درجه فارنهایت ( حدود 30 درجه سانتیگراد) هم می رسد. به خصوص که در گرما فرآورده حالت انبساطی دارد و حجم آن زیاد می شود و وقتی با دمای گرم به مخازن سرد زیر زمینی وارد می شود افت می کند که بدین ترتیب صاحب جایگاه متضرر بیشتر متضرر می شود.

وی ادامه داد: فرآورده ای که دارای کیفیت خوبی نیست بیش از اندازه گاز دارد. وقتی در باک خود را باز می کنید از آن گاز بیرون می آید. در صورتی که همه فکر می کنند این هوا است. اما هیچ جایگاهی نمی تواند هوا در سیستم خود وارد کند. سیستم شناور است و کپسول ها داخل خود مخزن است و امکان ندارد هوا از داخل لوله ها و شبکه های ارتباطی و از مخزن به تلمبه ها وارد شود. آن گازی که خارج می شود، گاز بیش از حدی است که داخل فرآورده است و انباشت شده در باک ماشین ها است که وقتی در باک را باز می کنید گاز بیرون می آید. این گاز ضرر و زیان زیادی بر جایگاه تحمیل می کند. مجموع این ها تبخیری است که به جایگاه دار تحمیل می شود. برای مثال فرآورده ای که جایگاه دار تحویل می گیرد اگر 32 هزار و 200 لیتر باشد ، 31 هزار و 800 لیتر آن به مخزن می رود و با افت هم مقداری دیگر کم می شود و در آخر 31 هزار و 500 لیتر تحویل می گیرد. مردم هم فکر می کنند آن گاز خروجی از باک هوایی است که جایگاه دار وارد بنزین کرده است. در صورتی که اینطور نیست و اگر چنین تفکری وجود دارد، نهایت بی انصافی است. قبلا هم گفته ام اگر کسی بتواند این مساله را اثبات کند که می توان هوا در سیستم شناور وارد کرد یا فرآورده را با آب مخلوط کرد، جایزه می دهم و به مراکز علمی دنیا معرفی می کنم. این مسائل امکان پذیر نیست.

وی ادامه داد: مشکل اساسی کم شدن فرآورده در زمان بارگیری با سیستم منسوخ شده است که با میله اندازه گیری می کنند، از انبار تا دست جایگاه دار برسد با ضرر و کم شدن فرآورده همراه است. راننده هم تقصیر ندارد، مشکل سیستم منسوخ شده است و به شرکت ملی پخش مربوط است. هم کیفیت فرآورده خوب نیست و هم سیستم بارگیری و اندازه گیری منسوخ است که هر دو به ضرر جایگاه داران تمام می شود. از نظر کیفیت تبخیر بیش از اندازه وجود دارد و گاز بیش از حد داخل فرآورده وجود دارد. چون جایگاه داران سیستم آزمایشگاهی ندارند و هیچ گاه استانداردهای آنالیز شده تولید را به ما نداده اند، فقط می توانیم به آنچه مشاهده می کنیم  و متضرر می شویم و از بو و گازی که در محوطه پخش می شود، شکایت کنیم.

مطالباتمان معوق مانده است / انتظارات جایگاه داران از وزیر نفت جدید

رئیسی فرد درباره معوق ماندن مطالبات جایگاه داران گفت: تعدیلی را از اول سال تصویب کردند که هنوز پرداخت نکردند. تعدیل کارمزد بسیار ناچیزی که بعد از دو سال افزایش نداده بودند. کارمزد کمی را به دلیل تورم افزایش دادند که بسیار کم تر از تورم واقعی است. حالا که بعد از دو سال افزایش دادند، هنوز از اول سال پرداخت نکردند.

رئیسی فرد درباره انتظارات جایگاه داران از وزیر نفت آینده گفت: در زمان آقای زنگنه چندین جلسه برگزار شد و مشکلات گفته شد. اما برغم این که آقای زنگنه می خواستند کار کنند، اما موانعی در راه مجریان فراهم شد که طرح های خوب با برخی موانع مواجه و اجرایی نشد. امیدواریم وزیر نفت دولت آقای رئیسی احساس کند که واحدهای خدماتی می توانند بسیار اثرگذار در حفظ نظم و امنیت جامعه، خدمت رسانی به مردم و ایجاد رضایت در بین مردم باشند. امیدوارم این تفکر را داشته باشند که بدانند بسیاری از مسائل مهم در جامعه از بخش خصوصی و نهادهای مدنی بوجود می آید. چون نه اقتصاد دولتی می تواند این رضایت مردمی و امنیت و رفاه را ایجاد کند و نه دولت قادر است این ارتباطات اجتماعی را فراهم کند. امیدوارم وزیر نفت جدید این نگاه را داشته باشد که تمام آنچه قرار بود انجام شود، ارتباط با عرضه و تولید، نگه داشت انباشت سوخت و در شرایطی با بخش خصوصی همراه باشند و با نظارت حاکمیتی خوب از یک طرف و از طرف دیگر با نهادهای مدنی صنفی که مجری این حوزه هستند بیشتر ارتباط داشته باشد و از نظرات آنها بهره ببرند و کارگروه های علمی کارشناسی ایجاد کنند. تک تک جایگاه داران قدیمی و همکاران حمل و نقل ، بالای 50 سال تجربه دارند. این تجربه ها ارزشمند و گران بها است. به خصوص می دانیم که بخش خصوصی توانمند و کارآمدی داریم. باید بخش خصوصی را تقویت کنند که بسیاری از وظایف را انجام دهد و دولت به کارهای زیرساختی و زیربنایی برسد.

قوانین را مرتب تغییر می دهند

وی در آخر درباره مدیریت مصرف و تولید بنزین گفت: به عنوان یک شهروندی که بسیار علاقه مند به آب و خاک کشورم هستم. ما باید نگاه هایمان را به اقتصاد، به جامعه و فرهنگ مشخص کنیم. سپس بر مبنای این نگاه برنامه ریزی کنیم و برنامه ها طبق یک برنامه ای که برمبنای توسعه پایدار، ثبات برنامه و مقررات باشد. چند روز پیش در جلسه ای که مربوط به مسائل زیست محیطی و استاندارد سازی در اماکن بود گفتم که باید ثبات مقررات داشته باشیم. وقتی مقرراتی وجود دارد که من باید به دنبال این استانداردسازی ها بروم حداقل بدانم که 10 سال این مقررات ثابت است و می توانم روی آن کار کنم. وقتی که دستورالعملی داده می شود و 6 ماه بعد هنوز مقدمات کار را فراهم نکرده ایم ، عوض می شود و هنوز مقدمات کار دومی را فراهم نکرده ایم، سومی عوض می شود. با این روند هیچگاه به نتیجه نخواهیم رسید. هیچ گاه به زیرساخت مناسب نخواهیم رسید. ابتدا باید نگاه ها به جامعه، به اقتصاد و فرهنگ مشخص شود که می خواهیم چه کنیم. دوم بر مبنای آن نگاه برنامه ریزی کنیم و با برنامه ثابت برای 10 تا 15 سال و بدون تغییر از سوی قوه های اجرایی و اگر کسی تغییر داد مورد مواخذه قرار بگیرد. و سوم این که تمام این برنامه ها را منوط کنیم به زیرساخت ها. ما فقط کار روبنایی انجام می دهیم. هر کاری می کنیم مسکن است. اگر می خواهیم سدسازی، صنعت سازی یا هر کار دیگر با نگاهی بلند مدت و بر مبنای توسعه پایدار زیرساخت هایش را فراهم کنیم، با نگاهی جامع به آمایش سرزمین خود و موقعیت اقلیمی خود برنامه ریزی کنیم.