کمبود پزشک در آینده ای نزدیک کشور را با بحران مواجه می‌کند/ افزایش 8 برابری مهاجرت پزشکان از ایران/آژیر قرمز سلامت

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، طبق آمار مصوب رصدخانه مهاجرت ، 74 درصد پزشکان و پرستاران تا تابستان 1401 تمایل به مهاجرت داشته اند. طبق آخرین آمار 300 هزار نفر از پرستاران در سال گذشته مهاجرت کرده اند به این معنا که هر ماه حدود 25 پرستار از کشور رفته است. در خصوص مهاجرت پزشکان آمار دقیقی وجود ندارد؛ اما بنابر حدس و گمانه های سازمان نظام پزشکی در سال 1401 حدود 6 هزار نفر از پزشکان مهاجرت کرده اند، که این آمار نسبت به آمار سال 1397 افزایش هشت برابری داشته است. از طرفی با توجه به  افزایش آمار مهاجرت شغلی میان کادر درمان پیش بینی می شود، سلامت جامعه تا پنج سال آینده با تهدید زیادی روبرو باشد. رکنا طبق گفت و گو با پزشکان مختلف گزارش می دهد.

سن مهاجرت افزایش پیدا کرده است/ مهاجرت به عراق و تاجیکستان افزایش یافته است

در گذشته معمولا مهاجرت از اتمام دوران پزشک عمومی و گذراندن طرح های مناطق محروم آغار می شد. در این زمان دانشجویان بعد از اتمام دوره معمولا به کشورهای آمریکا، انگلستان یا استرالیا مهاجرت و در آن جا ادامه مقاطع تحصیلی خود را گذرانده و زندگی می کردند. در آن زمان شاید 15 الی 20 درصد یک کلاس بیش از 100 نفره در علوم پزشکی تهران تمایل به مهاجرت داشتند، اما امروزه حدود 80 درصد دانشجویان فارغ التحصیل پزشکی مایل به مهاجرت هستند. در آن دوران تمایل دانشجویان بیشتر به سمت کشورهای پیشرفته و دارای رفاه بود، اما امروزه موج مهاجرت به سمت کشورهایی مثل دوبی، ترکیه و در موارد زیادی به سمت عراق و تاجیکستان رفته است. به این معنا که امروزه دغدغه مهاجرت پزشک به کشورهای مترقی کمتر از قبل شده و متخصصین، مهاجرت به کشور جنگ زده ای که امنیت در آن به صورت کامل برقرار نیست هم قناعت می کنند.

امروزه مهاجرت در سنین بالا افزایش یافته است، به طوری که پزشکان در سنین 40 الی 60 سال اقدام به مهاجرت می کنند. با توجه به اطلاعات رسیده به رکنا بیشتر پزشکانی که در سنین بالا بوده و دارای تخصص اند در فکر مهاجرت هستند. برخی از آن ها درحال رفت و آمد به کشور مقصد بوده و برخی دیگر مطب خود را تعطیل کرده اند تا برای امتحان نظام پزشکی کشور مقصد درس بخوانند. از آن جایی که برای تربیت یک نیروی متخصص حدود 20 سال زمان صرف شده است و فرد در زمانی است که می تواند به صورت تخصصی بالاترین سطح خدمات بهداشتی و درمانی را ارائه دهد، مهاجرت این افراد به کشورهای مختلف آینده درمانی و سلامت کشور را دچار بحران بزرگی خواهد کرد.

امید به آینده و رفاه اجتماعی و در درجه بعدی مسائل مادی عامل اصلی مهاجرت پزشکان

 در حال حاضر ویزیت پزشک عمومی در ایران حدود  صد و 20 هزار تومان، معادل دو دلار است در صورتی که در کشور عراق که کیفیت و سطح تواناییشان نسبت به پزشکان ایرانی بسیار کمتر است ویزیت پزشک عمومی حدود 20 دلار و در کشور امارات حدود 70 دلار است. ویزیت پزشک متخصص و فوق متخصص در ایران حدود چهار دلار و در کشور امارات حدود صد و 50 دلار است. با توجه به اینکه درآمدها در ایران به تومان  و مخارج به دلار است، پزشکان در تامین مخارج  دچار مشکلات زیادی شده و نمی توانند زندگی که شایسته آن هستند را داشته باشند. به گفته نظام پزشکی درخواست برای مهاجرت به کشوری مثل عراق بسیار بالا رفته است و این نشانه ای از این است که پزشک حاضر است در شرایط  ناایمن خدمات رسانی کند اما شرایط مالی مناسب برای گذراندن زندگی را داشته باشد. طبق شواهد موجود بسیاری از پزشکان جوان به مشکلات جدی مالی برخورد کرده اند. به گفته نظام پزشکی 30 درصد مطب ها در یک الی دو سال اخیر تعطیل شده اند و پیش بینی می شود، تعطیلی مطب ها در سال های آینده روند افزایشی داشته باشد.

منشا بخشی از افزایش تمایل به مهاجرت، احساس سرخوردگی است. به عنوان مثال ویزیت یک فوق متخصص که حدود سیصد هزار تومان است با قیمت یک پیتزا در منطقه متوسط شهر برابری می کند یا درامد یک روز پزشک از مطب خود با هزینه رنگ مو برابر است. این مسائل  از جمله عواملی است که حتی اگر پزشک کشور خود را تغییر ندهد، به مهاجرت شغلی روی میاورد و دیگر طبابت نمی کنند. این مسئله نشان دهنده عدم توانایی در اداره زندگی با وجود حدالقل ها است. برخی از افراد با قیاس های اشتباه درآمد پزشکان را با کارگران و کارمندان مقایسه می کنند با وجود محترم بودن هر شغل باید توجه داشت یک نیروی متخصص بیست سال برای تخصص خود تلاش کرده است و مقایسه آن با دیگران درست نیست هرچند که کارمندان و کارگران هم نیاز به افزایش حقوق با توجه به مخارج و سطح تورم دارند.

فردی که در سنین بالا به سمت مهاجرت می رود، تا حدودی بحث مالی را گذرانده و به یک ثبات از جهت درآمدی رسیده است. تقریبا اکثر افرادی که در سنین بالا اقدام به مهاجرت می کنند به خاطر آینده خانواده و فرزندانشان این تصمیم را می گیرند. یکی از پزشکان به رکنا می گوید بی عدالتی تحصیلی در بحث کنکور نگرانی او را در خصوص آینده پسرش دو چندان کرده است، که با وجود درس خواندن زیاد با توجه به وجود سهمیه ها و تقلب نتواند به آنچه شایسته آن است برسد. او می گوید با مهاجرت  می توان در یک شرایط نسبتا برابر با درنظر گرفتن شایستگی ها و شایسته سالاری و با وجود امکانات رفاهی، اجتماعی و آموزشی زندگی کرد.

از ارزش بالای پزشک متخصص در کشور های حوزه خلیج فارس تا امکان واردات پزشک برای ایران

ویزای ده ساله طلایی دوبی به چند گروه خاص تعلق می گیرد، از جمله این گروه ها می توان به افرادی که 10 میلیون درهم (حدود دو و نیم میلیون دلار) سرمایه گذاری کنند، اختراع خاصی دارند یا پزشک متخصص هستند ،اشاره کرد. یعنی برای کشور امارات یک پزشک متخصص به صورت پایه حدالقل دو ونیم میلیون دلار (معادل 160 میلیارد تومان) ارزش دارد. این درحالی است که وقتی به وزیر بهداشت ایران گفته می شود که کادر درمان درحال مهاجرت هستند، با اظهار رضایت می گوید دانشجو برای جایگزینی وجود دارد. باید توجه داشت که اولا با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی و کاهش کیفیت در تربیت آن ها باید نگران آینده سلامت جامعه بود، ثانیا یک دانشجو برای رسیدن به مقاطع تخصص و فوق تخصص  با درنظر گرفتن زمان گذراندن طرح های اجباری به بیست سال زمان احتیاج دارد. به این معنا که ما در یک بازه 10 الی 20 ساله دچار بحران متخصص خواهیم شد و ممکن است مثل اتفاقی که در 30 الی 40 سال گذشته افتاد بخواهیم این بحران را با پزشکان هندی و پاکستانی پر کنیم. پزشکان خارجی کمتر از هشت الی 10 هزار دلار حقوق دریافت نمی کنند به این معنا که باید چندین برابر پولی که به پزشک متخصص ایرانی می دهیم را صرف پزشکان وارداتی خارجی کنیم تا بحران درمان کم شود.

آژیر قرمز سلامت در ایران مدت زیادی است که روشن است

مهاجرت هایی که به مرور اتفاق می افتد در طولانی مدت تاثیرات مخرب خود را نشان می دهد. طبق مصاحبه رئیس نظام پزشکی بسیاری از بیمارستان ها دولتی به 50 درصد ظرفیت خود رسیده اند. یعنی ما بیمارستان و امکانات لازم را داریم اما نیروی متخصص خود را از دست داده ایم که این کمبود نیرو یا به جهت مهاجرت کشوری و یا به جهت مهاجرت شغلی است. کاهش ظرفیت استفاده از بیمارستان ها نتیجه مهاجرت های دو الی سه سال پیش است و با توجه به رشد روند مهاجرت در ایران پیش بینی می شود در پنج سال آینده ضعیت بسیار وخیمی برای ایران شاهد باشیم. این مسئله در درجه اول برای سلامت مردم و در درجه بعدی برای پزشکانی که علاقه مند به خدمت برای کشور خود هستند اما شرایط مانع حضور آن ها می شود، باعث تاسف است.

 با توجه به شرایط موجود پیش بینی می شود، حداکثر در پنج سال آینده  متخصص خوب به اندازه ای در ایران کم خواهد بود  که مردم  به اجبار، برای درمان های ساده ای مثل جراحی های سرپا یا ویزیت قلب به کشورهای حوزه خلیج فارس رفته و مورد درمان قرار گیرند. با توجه به کاهش پزشکان متخصص مخصوصا در شهرهایی که متخصصین محدود هستند، آژیر قرمز سلامت ایران به صدا در آمده است. پزشکان به دنبال خانه و ماشین لوکس نیستند؛ بلکه به دنبال بدیهیات زندگی و آینده ای روشن برای خود و خانوادشان هستند. 

گفته می شود محبوب ترین کشورهای مقصد برای کادر درمان ، کشورهای غربی و حوزه خلیج فارس است. بر اساس برخی مطالعات سازمان جهانی بهداشت، ایران با کمبود پزشک مواجه است. نتایج یک مطالعه در ایران نشان داده است که توزیع متخصصان نامتعادل بوده و پنجاه درصد آن ها در سه استان تهران، مشهد و اصفهان قرار دارند؛ همچنین کمبود پزشک متخصص در مناطق محروم یکی دیگر از نگرانی های اصلی در خصوص سلامت مردم  و نیاز آن ها به خدمات پزشکی است.