مهمترین علل پوکی استخوان / ضرورت تامین لبنیات برای دهک های پایین

به گزارش رکنا، دکتر افشین استوار، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت در نشستی خبری گفت: پوکی استخوان یکی از مهم ترین بیماری های دوره سالمندی محسوب می شود و مشخصاتش این است که تراکم استخوان در آن به تدریج با افزایش سن، کاهش می یابد؛ به گونه ای که استخوان پوک، ترد و شکننده می شود و ممکن است با یک ضربه کوچک بشکند و فرد دچار ناتوانی شود.

وی با بیان اینکه مجموعا در دنیا حدود ۲۰۰ میلیون نفر به بیماری پوکی استخوان مبتلا هستند، افزود: متاسفانه از هر دو خانم بالای ۵۰ سال و هر ۴ مرد بالای ۵۰ سال یک نفر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می کند. بنابراین عواقب پوکی استخوان بسیار شدید است. متاسفانه به دنبال شکستگی در ۸۰ درصد موارد، فرد به هیچ عنوان به وضعیت قبلی خودش از نظر توانایی حرکتی و انجام کارهای روزانه اش نمی رسد. در ۵۰ درصد موارد فرد به عصا و کمک دیگران برای راه رفتن نیاز پیدا می کند و با کمال تاسف در موارد شکستگی لگن که یکی از شدیدترین عواقب بیماری پوکی استخوان است، در ۲۰ تا ۵۰ درصد موارد ظرف یکسال بعد از وقوع شکستگی فرد فوت می کند.

استوار ادامه داد: این درحالیست که بالغ بر ۱۷۰ هزار مورد شکستگی ناشی از پوکی استخوان در کشور اتفاق می افتد. حدود ۴۲۰۰ مورد مرگ به علت شکستگی ناشی از پوکی استخوان در کشور ما اتفاق می افتد که عدد بسیار زیادی است. هزینه اقتصادی پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن هم در کشور بسیار بالاست. مطالعات ما نشان می دهد که این هزینه بالغ بر ۳۰۰۰ میلیارد تومان در سال است که به سیستم سلامت و خانواده ها تحمیل می شود. علی رغم این بار زیاد پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از پوکی استخوان، این بیماری قابل درمان است و داروها و درمان آن در کشور وجود دارد و در دسترس افراد است، اما متاسفانه نسبت قابل توجهی از افرادی که پوکی استخوان دارند، از بیماری خودشان مطلع نیستند و بر همین اساس امسال شعار هفته ملی سلامت استخوان را به "مهار پوکی استخوان با تشخیص به موقع" اختصاص دادیم.

وی گفت: تمام خانم های بالای ۵۰ سال به خصوص بعد از سنین یائسگی باید برای اینکه از سلامت استخوان خودشان مطمئن شوند، به پزشک مراجعه کنند و در صورتی که پوکی استخوان تشخیص داده شد، باید برای درمان اقدام کنند. معمولا درمان پوکی استخوان طولانی مدت بوده و در فاز اول درمان حداقل سه تا پنج سال فرد باید دارو را دریافت کند. بنابراین اهمیت زیادی دارد که افراد مبتلا به پوکی استخوان، درمان شان را کامل کنند تا تراکم معدنی استخوان افزایش یافته و خطر شکستگی بعد از درمان کاهش یابد. بنابراین ما به همه خانم های بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۶۰ سال توصیه می کنیم که برای اطمینان از سلامت استخوان شان به پزشک مراجعه کنند.

استوار گفت: نکته بسیار مهم دیگری که باید اشاره کرد این است که زمینه پوکی استخوان در سنین پایین ایجاد می شود. به خصوص در کودکان و نوجوانان، فرد تا قبل از سن ۲۵ سالگی به حداکثر تراکم استخوان می رسد و تراکم استخوان باید در آن سن شکل بگیرد و در صورتیکه عوامل خطر پوکی استخوان در آن سن وجود داشته باشند، زمینه ایجاد پوکی استخوان در آن سن فراهم می شود.

وی ادامه داد: مهمترین عامل خطر و عامل زمینه ای پوکی استخوان، عوامل خطر تغذیه ای هستند. مصرف ناکافی لبنیات، دریافت ناکافی کلسیم و ویتامین D ، مصرف ناکافی میوه و سبزیجات، عوامل زمینه ساز پوکی استخوان هستند. سایر عوامل خطر رفتاری که در سبک زندگی افراد وجود دارد هم بسیار بااهمیت هستند. مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر از سایر عوامل خطری هستند که فرد را مستعد پوکی استخوان می کنند. ابتلا به برخی بیماری ها مانند سرطان ها و مصرف برخی داروها مانند کورتون ها، فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان می کند و اگر فرد در خانواده و والدین و فامیل درجه یک، سابقه شکستگی ناشی از پوکی استخوان دارد، باید هوشیار باشد که ممکن است مستعد ابتلا به پوکی استخوان باشد.

رییس مرکز بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت، گفت: وزارت بهداشت باتوجه به روند پیر شدن جمعیت که کشور ما یکی از سریع ترین رشد جمعیت سالمندی را در دنیا دارد و در منطقه سریع ترین رشد جمعیت سالمندی را دارد، بنابراین بیماری ها و مشکلات مربوط به سلامتی دوران سالمندی در کشور ما شیوع و بروز خاصی دارد و روزبروز در حال افزایش است و بر همین اساس وزارت بهداشت برنامه های بسیار متنوعی را با رویکرد ادغام یافته برای تمام سنین در همه سطوح پیشگیری، درمان و بازتوانی برای پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن دارد.

وی ادامه داد: در سطح پیشگیری مهمترین استراتژی ما اطلاع رسانی و افزایش آگاهی عموم است برای اینکه در سنین به ویژه نوجوانی و جوانی با سبک زندگی سالم، از وقوع پوکی استخوان در سنین بالاتر پیشگیری شود. برنامه های تشخیص به موقع و درمان پوکی استخوان در نظام مراقبت های اولیه بهداشتی در حال ادغام است و امیدواریم همه افراد به این خدمات در پایین ترین سطح که از سوی مراقب سلامت و پزشک ارائه می شود، دسترسی داشته باشند.

استوار افزود: پیشگیری از شکستگی های ثانویه در برنامه های بیمارستان ها در حال ادغام است. وقوع یک شکستگی فرد را برای شکستگی مجدد مستعد می کند و در صورتی که برای فرد شکستگی اتفاق افتد، احتمال اینکه در شش یا هشت ماه بعد از شکستگی اول، مجددا شکستگی رخ دهد، خیلی زیاد است. بنابراین در بیمارستان ها باید کسانی که با شکستگی ناشی از پوکی استخوان مراجعه می کنند، بررسی و درمان مناسب شوند.

استوار گفت: تامین داروهای مورد نیاز و پوشش بیمه ای مناسب هم از سایر برنامه های در دستور کار است و همچنین تامین و توزیع عادلانه دستگاه های سنجش تراکم استخوان در سراسر کشور با توجه به اینکه این دستگاه ها اغلب در تهران و مراکز استان ها قرار دارند و دسترسی به آن ها در مناطق کمتر برخوردار بسیار پایین تر است، این توزیع عادلانه هم در دستور کار وزارت بهداشت قرار دارد.

استوار در ادامه در پاسخ به سوالی درباره تاثیر کاهش مصرف برخی گروه های غذایی مانند گوشت و لبنیات در بین مردم بر بروز پوکی استخوان، گفت: قطعا این موضوع موثر است. عوامل تغذیه ای مهمترین عامل در پیشگیری از پوکی  استخوان محسوب می شوند. حداکثر توده استخوانی نهایتا تا 25 سالگی ایجاد می شود. بنابراین اگر تغذیه مناسب وجود نداشته باشد و این تراکم اتفاق نیفتد، فرد در میانسالی و سالمندی مستعد پوکی استخوان خواهد بود. بنابراین آنچه تحت عنوان امنیت غذایی نام برده می شود، بسیار اهمیت دارد. تمام خانواده ها باید مراقب باشند که کودکانشان از تغذیه مناسب برخوردار باشند. وظیفه دولت هم تامین این اقلام غذایی بسیار ضروری به ویژه برای سنین پایین است تا از پوکی استخوان جلوگیری شود.

وی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت داروهای بیماران مبتلا به پوکی استخوان، گفت: به هر حال تحریم ها به اشکال مختلف وقوع پوکی استخوان و برنامه های پیشگیری و درمان پوکی استخوان را تحت تاثیر قرار داده است. خوشبختانه داروهای درمان پوکی استخوان و داروی اصلی خط اول و دوم درمان این بیماری، تولید داخل کشور و موجود و در دسترس هستند، اما قطعا از طرق مختلف تحریم ها تاثیر داشته است. امیدوارم با رفع تحریم ها شاهد باشیم که سلامت مردم کمتر تحت تاثیر چنین پدیده ظالمانه ای قرار گیرد.

استوار در پاسخ به سوالی درباره احیای طرح شیر مدارس و تاثیر آن در بهبود وضعیت پوکی استخوان، گفت: مصرف لبنیات یکی از مهمترین منابع تامین کلسیم و ویتامین دی و پروتئین های مورد نیاز به ویژه در سنین پایین و در کودکان است. بنابراین از هر روش و شیوه ای که ممکن است باید مصرف لبنیات به اندازه کافی وجود داشته باشد. هم خانواده ها باید توجه داشته باشند و هم دولت باید به هر صورتی به خصوص برای افرادی که در دهک های پایین اقتصادی و اجتماعی قرار دارند، این منبع غیرقابل جایگزین را تامین کند.

وی در پاسخ به سوال ایسنا، درباره وضعیت پوشش بیمه ای دارو و درمان مبتلایان به پوکی استخوان، گفت: اولا که خدمات تشخیص و درمان پوکی استخوان تحت پوشش بیمه قرار دارد. در واقع تشخیص  پوکی استخوان، از طریق سنجش تراکم استخوان است که از طریق دستگاه های به خصوصی انجام می شود و تراکم معدنی استخوان را اندازه می گیرند. در صورتی که افراد در چارچوب پروتکل های معاونت درمان برای تشخیص پوکی استخوان مراجعه کنند، تحت پوشش بیمه قرار دارد. حتی با تجویز پزشکان خانواده، بیمه سنجش تراکم استخوان را قبول می کند. همچنین داروهای خط اول و دوم درمان پوکی استخوان نیز تحت پوشش بیمه قرار دارند. حال در صورتیکه داروی جدیدی معرفی یا تولید شود، با هماهنگی معاونت درمان و شورای عالی بیمه آن ها را هم در پروتکل کشوری آورده و تحت پوشش بیمه قرار می گیرد.

استوار در پاسخ به سوال دیگر ایسنا، درباره وضعیت غربالگری بیماری های غیرواگیری چون پوکی استخوان بعد از کرونا، گفت: متاسفانه پاندمی کووید19 روی دریافت خدمات پیشگیری و تشخیص پوکی استخوان تاثیر گذاشته است. مردم به دلیل ترس از ابتلا به کووید کمتر برای تشخیص به موقع پوکی استخوان مراجعه کرده اند و در دراز مدت ممکن است که این موضوع بر روی سلامت شان تاثیر داشته باشد. از طرفی از آنجایی که فعالیت ها و بیرون رفتن ها مقداری در این دوران کمتر شده، در نتیجه میزان شکستگی ها تا حدودی کاهش یافته است. موضوع دیگر این است که از آنجایی که فعالیت بدنی کاهش یافته، این موضوع در دراز مدت بر روی تراکم استخوان تاثیر دارد. بنابراین پاندمی کرونا اثرات منفی هم از نظر دریافت خدمات و هم از نظر پیشگیری از پوکی استخوان نه تنها در ایران بلکه در دنیا داشته است.