فیلمبرداری یا تظاهر به عکسبرداری نهی از منکر نیست بلکه پرونده سازی است

بخشی از گفتگو جماران با آیت الله کاظم قاضی زاده را بخوانید :

مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم درباره ماجرای درمانگاه قم و بازتاب آن اظهار کرد : نسبت به آنچه که تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر در روز‌های اخیر اتفاق افتاد، باید بگویم که رفتار روحانی موبایل بدست ناپسند غیر قابل توجیه و متاسفأنه همراه با عدم آگاهی نسبت به نحوۀ مواجهه با منکرات صورت گرفته است. کاری که تحت عنوان عکسبرداری و فیلمبرداری یا تظاهر به عکسبرداری و فیلمبرداری صورت می‌گیرد، اصولاً اسم آن نهی از منکر نیست؛ بلکه فراتر از «نهی از منکر» و به نوعی «منع از منکر» به صورت تهدید به «افشاگری» و یا «پرونده‌سازی» است.

 روشن است که اگر از این خانمی که به هر دلیل بدون حجاب در درمانگاه بوده، سوال کنند که آیا حاضر بودی که کشیده‌ای به صورت تو بزنند یا از تو عکس بگیرند؟ حتماً می‌گفت که «من کشیده را ترجیح می‌دهم، چون عکس برداری به معنای تهدید و عاملیت نیروی امنیتی و انتظامی محسوب می‌شود؛ و تبعات وسیع تری را برایم پدید می‌آورد.»

خیلی روشن است که این عاملیت از سوی هیچ فرد خاصی نمی‌تواند به عنوان یک امر مجاز شناخته شود. حتی حاکمیت هم درباره این‌که چگونه با منکراتی مثل بی‌حجابی برخورد کند، باید تجدید نظر جدی انجام دهد و نحوه مواجهه با منکراتی مثل بدحجابی را به گونه‌ای سامان دهد که موجب تنفر عمومی جامعه نسبت به دین‌داران و دین‌داری نشود.

 البته رفتار عصبی طرف مقابل و احیانا به کار بردن الفاظ غیر قابل پخش صحیح نبود. گرچه قضاوت‌های دقیق‌تر نیازمند دیدن فیلم کامل و اظهارات طرفین است.

آیت الله کاظم قاضی زاده درپاسخ به این سوال که برخی از بانوان اعتقادی به پوشش سر ندارند گفت :  روشن است که نهی از منکر زمانی است که شخص مقابل، اعتقاد به منکر بودن آن رفتار را داشته باشد و اگر نسبت به آن رفتار شبهۀ حلیت داشته باشد، اینجا به جای «نهی از منکر»، جای «ارشاد جاهل» است. ارشاد جاهل باب دیگری است و بحث‌های خاص خود را دارد. اما در صورتی که اعتقاد به خلاف داشته باشد و در حقیقت مصداق جهل مرکب باشد، مسأله مشکل‌تر می‌شود و تحقق موضوع نهی از منکر و موضوع ارشاد جاهل، هر دو با تردید مواجه است.

 در هر صورت، مهم این است که در جامعه ما، نحوه رفتار ناهیان از منکر در نهی از منکر نباید موجب ایجاد منکر بزرگ‌تری شود و اگر نهی از منکر باعث انشقاق اجتماعی و تفرقه ملی و زد و خورد شهروندان شود، چنین کاری مسلماً شایسته نیست.

وی درباره تصویربرداری از افراد در مکان عمومی از نظر شرعی و قانونی حرام یا جرم محسوب می‌شود، اظهار کرد : تصویر برداری صرفاً عکس برداشتن از دیگران نیست، این عکس برداری برای هدفی انجام می‌شود؛ یا به خاطر انتشار است یا به خاطر اطلاع دادن به نهاد‌های پیگیر قضایی و امنیتی است. اگر این‌طور باشد مسلماً بدون رضایت اشخاص چنین تصویربرداری مجاز نیست. برخی می‌گویند، چون گناه، علنی و در مکان عمومی است انتشار آن بلا مانع است؛ در حالی که گاهی شخص ممنوعیتی ندارد که در جلوی افراد محدودی که در پارک یا مکان عمومی دیگر هستند، با لباس خاصی حرکت کند، اما راضی نیست که چنین عکسی در تیراژ میلیونی برای دیگران نشان داده شود.

البته متأسفانه دیده شده است که برخی، این نوع عکسبرداری را شبیه عکس‌برداری دوربین‌های ثابتی که در معابر عمومی دیده می‌شود تلقی می‌کنند و مدعی هستند، «همچنان که در معابر عمومی دوربین وجود دارد و کسی ممانعتی ندارد، افراد هم مجاز به عکس برداری هستند»، در حالی که این دو با هم کاملا متفاوت است. چون وجود دوربین در مناطق خاص مثل بیمارستان‌ها، معابر عمومی و جاده‌ها با اطلاع قبلی همه افراد است و برای مجموعه فعالیت‌هایی است که می‌تواند وجود آن دوربین را توجیه کند؛ و لذا در مواردی که دوربین‌های مخفی در مغازه‌ها یا در بعضی از مراکز گذاشته می‌شود، قانون آن‌ها را موظف کرده که اعلام کنند که در این مکان دوربین وجود دارد و از شما عکسبرداری می‌شود. دلیل این کار این است که به سادگی نمی‌شود ما حضور دوربین‌های متعدد و متفرقه در جامعه را مثل هم بدانیم و امکان عکسبرداری و فیلمبرداری از افراد را یک امر عمومی و عادی تلقی کنیم.

آیت الله کاظم قاضی زاده  در ادامهگفت : نهی از منکر یعنی ما با زبان، شخص را از انجام منکر بازداریم. همان‌طور که عرض کردم، عکسبرداری به یک معنا تهدید به شخصی است که منکر را انجام می‌دهد، نه اینکه او را نهی از منکر کند. من این کار را منع از منکر می‌دانم و منع از منکر وظیفه نهاد‌های خاص و در مواردی است که حضور منکر در جامعه از امور بسیار مهم مثل جان، آبرو و اموال مردم باشد و در هر موردی نمی‌شود به سادگی ما با منع از رفتار‌های گناه‌آلود جامعه را ملتهب کنیم.