بهترین الگو برای نظام سلامت ایران چیست؟ / راهکار برقراری عدالت اجتماعی در پرداخت هزینه های درمان

دکتر پوریا عادلی - استراتژیست حوزه سلامت در گفتگو با رکنا گفت: نظام سلامت و مباحث مربوط به سلامت از حوزه های مهم زندگی فردی و اجتماعی افراد است که به شدت در تمام نظام های سیاسی دنیا مورد توجه سیاستمداران و احزاب سیاسی قرار دارد و اتاق های فکر گروه ها و دسته‌جات سیاسی مختلف در بزنگاه های انتخاباتی سعی می کنند از وعده های انتخاباتی کاندیداهای خود در این حوزه به عنوان مزیت رقابتی در مقابل سایر کاندیداها استفاده کنند.

وی افزود: اما متاسفانه این موضوع منجر به آن شده است که در بیشتر مواقع در حوزه سلامت، پوپولیسم جایگزین نظرات کارشناسان و صاحب نظران این حوزه شود و به جای آن که شاهد وجود رویه ای کارشناسانه و منطبق با داشته ها و توانایی های ملی باشیم، در اکثر کشورهای جهان شاهد تصمیمات تکانشی، کوتاه مدت و بدون امکان تداوم آن به قصد جلب رضایت مقطعی رای دهندگان هستیم. 

الگوی مناسب نظام سلامت؛ خصوصی یا دولتی؟ 

استراتژیست حوزه سلامت در ادامه افزود: نگاهی به ساختار نظام سلامت در دنیا نشان می دهد که دو الگو برای نظام سلامت در دنیا وجود دارد؛ یک الگو نظام سلامت مبتنی بر طب ملی و ارائه خدمات دولتی و دیگری، الگوی ارائه خدمات در بخش خصوصی است که هر دوی این الگوها مانند هر الگوی ساخت دست بشر با مشکلات، موانع و محدودیت هایی همراه است. بنابراین هر کشوری باید با توجه به منابع مالی، زیرساخت‌های درمانی و فرهنگ اجتماعی خود نسبت به انتخاب یک یا ترکیبی از این دو ساختار اقدام کند. 

وی افزود: بررسی ساختار مناسب نظام سلامت در ایران، در قدم اول نیازمند نگاه به وضعیت موجود و زیرساختهای کشور است. در این تاریخ یعنی سال 1401ما شاهد آن هستیم که بیشتر خدمات سرپایی کشور در بخش خصوصی ارائه می شود و شاهد وجود یک بخش خصوصی توانمند به لحاظ سطح علمی و چابک در ارائه خدمات هستیم که در بحران کرونا به خوبی قابلیت و توانمندی خود را نشان داد. 

عادلی تاکید کرد: اما در بخش خدمات بستری هنوز قسمت عمده بار درمانی کشور بر عهده بخش دولتی است و کشور نیازمند ورود سرمایه گذاران بخش خصوصی بالاخص پزشکان و تعاونی های پزشکی به صورت پر رنگ تر در این عرصه و تسهیل بیشتر سیاستگذاری ها در این بخش است که صد البته نظارت دقیق دولت در این حوزه را می طلبد تا مانع نگاه  تجاری به مقوله درمان و سلامت به عنوان یک خدمت با ابعاد مختلف انسانی، امنیتی و استراتژیک شود. 

دکتر پوریا عادلی با تاکید بر اینکه  بدون شک با توجه به توانایی های بالای علمی جامعه پزشکی ایران و امکان بهره برداری اقتصادی و سیاسی از این توانایی ها در سه زمینه اشتغال زایی، ورود ارز به کشور و تعاملات بین المللی سازنده به عنوان سه نیاز اصلی ایران، الگوی ارائه خدمات سلامت به صورت صرفا دولتی الگوی مناسبی برای کشور ما نیست چنین افزود:  مضاف بر این که بافت متنوع فرهنگی و جغرافیایی کشور و منابع مالی موجود، اجرای چنین الگویی را در ایران غیرممکن و ناکارآمد می سازد. تمام این موارد نیز ترکیبی از ارائه خدمات به شکل ملی و خصوصی را به مناسبترین الگو برای کشورمان تبدیل می کند. 

الگوی مناسب پرداخت هزینه های درمان چیست؟ 

 استراتژیست حوزه سلامت ادامه داد: اما جدای از سیستم ارائه خدمت، پارامتر دیگری که در الگوی نظام سلامت در تمام کشورها تعریف می شود، الگوی پرداخت بهای خدمات است که گاهی حتی توسط برخی سیاستگذاران با الگوی ارائه خدمت اشتباه می شود و به همین دلیل بعضی سیاستگذاران به صورت نادرست سعی می کنند استراتژی واحدی برای این دو موضوع اتخاذ کنند. این در حالی است که باید توجه داشت پارامتر تعیین کننده برای اجرای عدالت اجتماعی و حرکت به سمت دسترسی مناسب تمام سطوح اجتماعی به خدمات متناسب درمانی، الگوی پرداخت بهای خدمات درمانی است؛ نه الگوی ارائه خدمت. 

در این میان باید توجه داشت که در بحث پرداخت بهای خدمات سلامت، دو الگو در سطح جهان وجود دارد، یک الگو پرداخت به شکل پیش پرداخت و الگوی دیگر، پرداخت به هنگام بیماری؛ در الگوی پرداخت بها به هنگام بیماری، هر فردی که بیمار می شود، موظف است هزینه های درمان خود را پرداخت کند، اما این الگوی پرداخت برای دهک های اجتماعی پایین و حتی متوسط جامعه، فاجعه بار و کمرشکن است و وظیفه سیاستگذاران جامعه این است که از این الگوی پرداخت فاصله گرفته و با انجام سیاستگذاری‌های صحیح به سمت الگوی پیش پرداخت حرکت کنند. 

الگوی پیش پرداخت مبتنی بر پرداخت حق بیمه به سازمان های بیمه گر خصوصی و دولتی و بیمه های پایه و تکمیلی تعریف می شود و در چنین شرایطی در زمان بیماری، پرداخت نه از جیب فرد بلکه از طریق سازمان های بیمه گر انجام می شود. 

الگوی مناسب برای پرداخت حق بیمه کدام است؟ 

استراتژیست حوزه سلامت تاکید داشت: سومین پارامتر در طراحی الگوی مناسب نظام سلامت یک کشور، تامین منابع پرداخت حق بیمه افراد است که خود به دو فرم می تواند اجرا شود؛ یک الگو پرداخت حق بیمه آحاد جامعه توسط دولت با بهره گیری از منابع دولتی همچون مالیات و .... و الگوی دیگر پرداخت حق بیمه توسط خود فرد به شکل مستقیم است. در هر دو الگو، این خود افراد جامعه هستند که هزینه درمانی خود را یا به شکل پرداخت از مالیات و منابع عمومی و یا به شکل  مستقیم و به صورت فردی تامین می کنند. 

در این میان باید توجه داشت که در هر دو الگوی تامین منابع مالی بیمه ها، با توجه به سطح درآمدی متفاوت آحاد جامعه و منابع محدود درآمدی کشور، امکان اتخاذ یک رویه یکسان وجود ندارند و نظام پرداخت حق بیمه در ایران نیازمند تعریف ساختاری چند وجهی با لحاظ کردن سطح درآمدی دهک های مختلف جامعه است.  

وی در پایان با بیان اینکه درباره کلیت ساختار نظام سلامت ایران نیز باید به این نکته توجه داشته باشیم که ترکیبی متوازن و ایده آل از بخش درمان دولتی و خصوصی در ایران در سال 1401، مناسب ترین الگوی برای توسعه نظام سلامت ایران محسوب می شود و حرکت از پرداخت در زمان بیماری به سمت الگوی پیش پرداخت یکی از الزامات برقراری عدالت اجتماعی در ایران است، به این امید که بیماران در زمان بیماری، دغدغه دیگری جز بازگرداندن سلامتی خود نداشته باشند گفت: البته باید توجه داشت حرکت به سمت سیستم پیش پرداخت یک شبه ممکن نیست و این اقدام، حرکتی تدریجی به حساب می آید که نیازمند سیاستگذاری های میان مدت و بلندمدت حاکمیتی است.