حمله نابودکننده خشکسالی به دشت های تاریخی ایران/ کدام آثار باستانی در معرض خطر هستند؟ + صوت

کشورمان چندی است که وارد خشکسالی شده است. از ابتدای تابستان خشکسالی در برخی استان های کشور به اوج خود رسیده است. آسیب های زیادی در پی خشکسالی ایجاد می شوند. یکی از حوزه هایی که به آسیب های وارد شده در اثر خشکسالی کمتر به آن توجه شده است، اثرات خشکسالی بر آثار باستانی و میراث فرهنگی است.

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سال جاری یکی از سال های کم بارش و گرم از نظر محیط زیستی محسوب می شود. به همین دلیل از اوایل تابستان 1400 خشکسالی در استان های سیستان و بلوچستان، خوزستان و سایر استان ها به اوج خود رسید. نگرانی ها از خشکسالی در کشور علاوه بر ابعاد انسانی و تاثیر گذاری بر زندگی حیوانات و گیاهان می تواند بر آثار تاریخی و باستانی نیز اثر بگذارد.

اگرچه بنا به تحقیقات باستان شناسی و میراث فرهنگی، باران و سیل اثرات مخرب تری نسبت به خشکی و گرما دارند اما خشکسالی و بهره برداری از آب های زیرزمینی رفته رفته منجر به فرونشست زمین می شود و تقریباٌ اثری شبیه به زلزله دارد.

نشست های زمین در نتیجه خشکسالی باعث آسیب به آثار باستانی می شود

رجبعلی لباف، کارشناس باستان شناسی در مورد اثر خشکسالی بر آثار باستانی کشور به خبرنگار اجتماعی رکنا اظهار داشت: خشکسالی ها به طور مستقیم ارتباط چندانی با آثار تاریخی ندارند و اگر هم آسیبی به آثار باستانی به طور مستقیم وارد شود با وجود نَم و نزولات آسمانی ایجاد می شود. با این حال در نتیجه خشکسالی ممکن است آسیب هایی به آثار تاریخی وارد شود که به دلیل پی کنی و کف کنی آب های زیرزمینی و عمیق، منجر به نشست های زمین می شود. این درحالی است که نشست ها می تواند به آثار تاریخی لطمه وارد کند.

وی به آسیب های دیگری که به آثار تاریخی و میراث فرهنگی وارد می شوند، اشاره کرد و گفت: تنگناهای مالی باعث می شود تا ساکنین مجاور آثار تاریخی و باستانی، به آثار باستانی اطراف خود کمتر رسیدگی کنند و برای رسیدن به آب های زیرزمینی به کاوش های غیرمجاز در کنار ابناء تاریخی اقدام کنند. این اقدامات به طور غیرمستقیم منجر به آسیب در هویت میراث های فرهنگی می شود.

دشت مشهد، ورامین، مرودشت، مغان و جوین در معرض خشکسالی و تخریب آثار باستانی هستند

این کارشناس باستان شناسی در مورد ظرفیت دشت ها و اثراتی که از خشکسالی می پذیرند، گفت: عمدتاً دشت ها در معرض خطرات زیست محیطی هستند. مثلاً دشت مشهد بیش از ظرفیتی که دارد مورد بهره برداری آب های زیرزمینی قرار گرفته است. به عنوان مثال در سال 1310 خورشیدی، در 17 یا 18 متری چاهی که در طوس و کنار آرامگاه فردوسی زده شده است به آب می رسیدیم، اما اکنون چاه هایی که در دشت مشهد زده می شود، در عمق 280 متری به آب می رسد. به عبارتی سفره آبی در دشت مشهد اُفت زیادی کرده است.

لباف ادامه داد: علاوه بر دشت مشهد، دشت ورامین، مرودشت که نزدیک به تخت جمشید است، دشت مغان، دشت جوین و... به کمک زمین های حاصل خیزی که داشتند و آبیاری شدند، اکنون از طریق چاه های عمیق آبیاری می شوند. بنابراین اُفت مکرر آب های زیرزمینی موجب فرونشست زمین می شود. البته چنین اتفاقی دردشت مشهد به وضوح اتفاق نیافتاده ولی امکان رخ دادن چنین چیزی غیرقابل پیش بینی نیست.

این کارشناس آثار تاریخی گفت: دشت ها بخاطر امکانات فراوانی که داشتند و مثل نیشابور در مجاورت کوه های بینالود وهزارمسجد قرار گرفتند، از گذشته های دور جزو محل های مورد علاقه انسان هایی بودند که به یک جا نشینی پرداخته و اقدام به روستا نشینی و شهرنشینی کرده اند. باید توجه داشت که در مجاورت این شهرها، بناهای باشکوهی ساخته شده است و در صورت خشکسالی، احتمال از دست دادن این مفاخر ملی زیاد است.