چرا کشاورزان دشت عباس بدون آب ماندند؟ / آخرین وضعیت نحوه تخصیص آب سد کرخه + فیلم

دشت عباس  منطقه ای شامل 15 روستاست که البته از نظر تقسیمات کشوری در جنوبی ترین نقطه استان ایلام و در مجاورت استان خوزستان قرار گرفته است. آب مزارع کشاورزی دشت عباس  از سد کرخه تامین می شود و امسال دِبی خروجی تونل سد کرخه به سمت دشت عباس  به صفر رسیده است. به همین دلیل، آب مورد نیاز کشاورزان دشت عباس  آب مورد نیاز خود برای کشت تابستانه را به سختی و از طریق چاه های کشاورزی تامین می کنند و همین مساله معیشت بسیاری از کشاورزان دشت عباس  را به خطر انداخته و اعتراض آنها را به همراه داشته است.

کشت غیرقانونی برنج در اوج بحران آب

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، امسال بحران آب در خوزستان به اوج رسیده است. عامل اصلی تشدید بحران آب در سال آبی جاری بروز پدیده خشکسالی است. آن طور که فرهاد ایزدجو، مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان خبر داده است، امسال متوسط بارندگی های خوزستان به میزان 35 درصد نسبت به شرایط نُرمال کاهش یافته و آورده رودخانه های این استان نیز حدود 44 درصد کمتر شده است.

اما همزمان با بروز بحران خشکسالی در خوزستان، آن طور که علی شهبازی، معاون مطالعات سازمان آب و برق این استان به رکنا گفت، با وجود ممنوعیت کشت شلتوک برنج در خوزستان در برنامه ابلاغ شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان، کشاورزان خوزستانی امسال در 90 هزار هکتار از اراضی این استان به صورت غیرقانونی شلتوک کاشته اند و همین مساله فشار زیادی را بر منابع آبی خوزستان وارد کرده است.

حدود 30 هزار هکتار از این برنج کاری غیرقانونی نیز در حوضه آبریز کرخه انجام شده و آن طور هم که فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی مجلس خبر داده است، فعلا قرار است برای تامین آب مزارع پایین دست سد کرخه، دبی خروجی این سد به 160 میلیون متر مکعب افزایش یابد. این در حالی است که پیش از ابلاغ این تصمیم، خروجی سد کرخه حدود 130 میلیون متر مکعب بود.

ذخایر استراتژیک سد کرخه رو به پایان است

البته باید توجه داشت که در برنامه مدیریت خشکسالی امسال، دبی خروجی سد کرخه 75 میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده و افزایش این دبی به 160 میلیون متر مکعب قطعا فشار زیادی را به ذخایر استراتژیک سد کرخه وارد خواهد کرد و به نوعی می توان گفت ذخایر استراتژیک سد کرخه رو به پایان است.

زیرا اکنون بیش از 70 درصد ظرفیت سد کرخه تخلیه شده است و کارشناسان مدیریت منابع آبی می گویند با این افزایش دبی، اگر در همان اوایل پاییز باران شدیدی در خوزستان نبارد، قطعا کشاورزان خوزستانی برای کشت پاییزه خود که از آبان ماه آغاز می شود، دچار بحران خواهند شد.

افزایش دبی برای تامین آب مزارع غیرقانونی برنج

سوال اصلی اما این است که چرا در این شرایط، نمایندگان مجلس، مدیران وزارت نیرو و مسئولان محلی خوزستان تصمیم به افزایش غیرقانونی دبی کرخه گرفته اند؟ برخی کارشناسان مدیریت منابع آبی معتقدند که با وجود غیرقانونی بودن کشت برنج در پایین دست سد کرخه، مسئولان تصمیم گرفته اند که فعلا آب موجود در این سد را به مزارع شلتوک برسانند و البته آب شرب، آب کشت های دائم و نخلستان های کرخه و همچنین حقابه مورد نیاز هورالعظیم را تامین کنند تا ببینند بعدا چه پیش می آید.

این در حالی است که در چنین شرایطی، قطعا بحران آب خوزستان در صورت عدم بارش مناسب باران در ابتدای پاییز، چه در حوزه آب شرب و چه در حوزه آب کشاورزی تشدید خواهد شد و این خطر قریب الوقوعی است که تمام مردم خوزستان بخصوص شهرها و روستاهایی را که در حوضه آبریز سد کرخه قرار گرفته اند تهدید می کند.

بی آبی خوزستان ؛ گریبان‌گیر کشاورزان دشت عباس

اما صرف نظر از این خطر قریب الوقوع، مشکلی که این سبک از مدیریت منابع آبی برای برخی کشاورزان خوزستانی پدید آورده، بدون آب ماندن مزارع کشاورزانی است که در منطقه دشت عباس به زراعت فصلی می پردازند؛ کشاورزانی که بسیاری از آنها بخشی از درآمد خود را با کشت تابستانه ذرت تامین می کنند، اما در تابستان امسال آب کانال های خروجی سد کرخه به سمت دشت عباس روی آنها بسته شده و کشت و کار این افراد با مشکل مواجه شده است.

این مساله نیز باعث شده است که کشاورزان حوضه آبریز کرخه در 53 هزار هکتار از اراضی فصلی دشت عباس، عین خوش و فکه در تابستان امسال یا به طور کامل بدون آب بمانند یا به سختی بتوانند با استفاده از چاه های کشاورزی، آب مورد نیاز زمین هایشان را نیز تامین کنند؛ چاه هایی که البته بخشی از آنها غیرقانونی هستند و بعید نیست که همین روزها وزارت نیرو، جلوی استفاده از آب این چاه ها برای کشاورزان را نیز بگیرد.

مزارع کشاورزی دشت عباس دائمی نیستند

دشت عباس البته از نظر تقسیمات کشوری در جنوبی ترین نقطه استان ایلام و در مجاورت استان خوزستان قرار گرفته است، اما با توجه به همسایگی این منطقه با سد کرخه، آب مورد نیاز کشاورزان آن از طریق این سد تامین می شود و مدیریت این آب نیز با سازمان آب و برق استان خوزستان است.

مزارع کشاورزی دشت عباس نیز هیچ کدام کشت دائمی محسوب نمی شود و همگی مربوط به زراعت فصلی کشاورزان 15 روستای موجود در این منطقه است که در طرح توسعه کشاورزی منطقه از زمان پایان احداث سد کرخه و در اوایل دهه 80 توانستند مجوز زراعت فصلی در این زمین های کشاورزی را از دولت دریافت کنند و وزارت نیرو نیز در سال 84، تونل های مربوط به اختصاص آب کرخه به مزارع دشت عباس را احداث کرد.

آب دشت عباس فقط در شرایط ترسالی تامین می شود

سازمان آب و برق خوزستان که مدیریت سد کرخه را برعهده دارد، از زمان واگذاری زمین های دشت عباس به کشاورزان، تاکید داشته است که آب زمانی به این زمین ها اختصاص می یابد که آب کافی در سد کرخه وجود داشته باشد و مناطق پایین دست این سد بخصوص در زمینه آب شرب مشکلی نداشته باشند.

تابستان امسال اما با توجه بروز پدیده خشکسالی و البته فشار کشت غیرقانونی برنج بر منابع آبی سد کرخه، مسئولان سازمان آب و برق خوزستان تصمیم گرفته اند که هیچ آبی به دشت عباس ندهند و دبی خروجی کانال سد کرخه به طرف دشت عباس در سال جاری صفر بوده است.

این اتفاق البته مورد اعتراض شدید کشاورزان دشت عباس قرار گرفته است. اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که اساسا مزارع دشت عباس، طرح هایی توسعه ای محسوب می شوند و حقابه‌بر طبیعی رودخانه کرخه به حساب نمی آیند و سازمان آب و برق خوزستان در شرایط خشکسالی و بحران آب کنونی، اختصاص آب کرخه به تمام طرح های توسعه ای حوزه کشاورزی در خود استان خوزستان را نیز متوقف کرده است.

آب سد کرخه به کجا می رود؟

اما با تمام این تفاسیر، سوال مهم این است در شرایطی که آب سد کرخه به دشت عباس و طرح های توسعه ای کشاورزی استان خوزستان نمی رسد، اکنون این آب به کدام مناطق هدایت می شود؟

براساس آخرین تصمیمات سازمان آب و برق خوزستان نیز هم اکنون آب کرخه به مناطق پایین دست این سد هدایت می شود و اولویت اول نیز با تامین آب شرب حدود 2.5 میلیون نفر جمیعت شهرهای و روستاهایی است که در این حوضه آبریز قرار گرفته اند؛ مناطقی از جمله اهواز، شوش، دشت آزادگان، حمیدیه، سوسنگرد، هویزه، آبادان، خرمشهر و شادگان که آب همه آنها از سد کرخه تامین می شود.

سازمان آب و برق خوزستان بخش دیگر آب کرخه را نیز در شرایط کنونی برای تامین حقابه تالاب هورالعظیم اختصاص می دهد و البته بخش اعظم این آب هم اکنون  به طرف مزارع غیرقانونی شلتوک، نخلستان های حوضه آبریز کرخه و کشت های دائم این حوضه آبریز از جمله کشت یونجه هدایت می شود.