تنبیه یا نقض حقوق شهروندی / نگاهی به گرداندن اشرار در ملا عام + عکس
حوادث رکنا: آخر هفته گذشته اغلب صفحات شبکههای اجتماعی پر بود از تصاویر و فیلمهای اشراری که از سوی پلیس دستگیر شده و در خیابانهای پایتخت و مقابل چشمان زن و مرد و کودک و سالمند به اصطلاح دور گردانده میشدند.
پلیس و دستگاه قضایی هدف از چنین اقدامی را تنبیه مجرمان و عبرت گرفتن بینندگان و البته آرامش خاطر کسانی بیان میکنند که از سوی این افراد مورد خشونت و جرم واقع شدهاند اما بررسی واکنش مخاطبان نشان میدهد که این هدف چندان نیز به نتیجه نرسیده است.
گذشته از بحث قانونی بودن چنین مجازاتی، سؤال این است که آیا بواقع اشرار با چنین تنبیه نمایشی تغییر رفتار میدهند و پس از آزادی بهعنوان یک فرد مثبت در جامعه به روال عادی زندگی باز میگردند یا اینکه چنین اعمالی در زندگی او تأثیر بسزایی نداشته و فقط برای لحظاتی آن هم از سر ناچاری جملاتی را مبنی بر ابراز ندامت بیان میکند. به هرحال به اعتقاد بسیاری از روانشناسان تغییر رفتار مجرمان در یک یا دو جلسه تنبیهی آن هم نمایشی محقق نخواهد شد و نیازمند بازپروری و توانمندسازی افراد شرور است و بهطور قطع نمیتوان انتظار تغییرات محسوس را با چنین رفتاری داشت.
بیتردید مسئولان نیروی انتظامی خودشان بخوبی میدانند که مجرمان و اشرار سطح یک با گرداندن چند دقیقهای در ملأعام هیچگاه متنبه نمیشوند اما با این نمایش به نوعی میخواهند قدرت و اقتدار مجموعه پلیس را نشان دهند بهگونهای که افراد جامعه بدانند که پلیس با تمام توان در مقابل افراد شرور ایستادگی میکند و از طرفی هم با این کار آرامشی برای دل زخم خوردگان بیاورند.
اما نکته بعدی که قابل بحث و بررسی است موضوع قبح زدایی است. همانطوری که برای مجرم همیشه نخستین سرقت یا جنایت سخت و آزار دهنده است و شاید دچار عذاب وجدان شود اما وقتی جرم را مرتکب شد و قبحش ریخت دفعات بعدی براحتی دست به ارتکاب جرم میزند و ناخودآگاه تبدیل به یک سارق و قاتل سریالی میشود. برای اشراری که دورگردانده میشوند نیز شاید مرتبه نخست قدری آزاردهنده باشد اما در دفعات بعدی با از بین رفتن قبح عمل یک مجازات عادی تلقی میشود و پس از مدتی نیز بهعنوان یک تنبیه بیتأثیر مورد استفاده قرار میگیرد.
حفظ حقوق شهروندی در اولویت است
فخرالدین جعفرزاده- سرپرست اسبق دادسرای جنایی تهران و وکیل پایه یک دادگستری- دراین باره میگوید: ارتکاب جرم بویژه جرایم خشونت بار بیتردید امنیت جامعه را بر هم میزند. مجریان عدالت کیفری باید با این گونه جرایم بسرعت و قاطعیت برخورد کنند اما اجرای عدالت با اقدامی خلاف قانون محقق نمیشود. در روزهای اخیر دیده شده که پلیس متهمان را در خیابان میگرداند البته مسلم است که مأموران نیروی انتظامی بدون دستور قضایی چنین کاری انجام نمیدهند. اما اگر مقام قضایی چنین دستوری به ضابطان داده باشد بنده مجوزی در مقررات جزایی کشور ندیدم که این اجازه را داده باشد. آنچه از مقررات قانونی بر میآید بویژه ماده 7 قانون آیین دادرسی کیفری، احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب 1383 و احتراز از برخوردهای این چنینی است.
جعفرزاده میافزاید: گرداندن افراد خشن شاید با اهدافی چون نشان دادن اقتدار مراجع رسیدگی کننده از یک طرف و شکستن غرور و ابهت مرتکبان چنین جرایمی از طرف دیگر صورت گیرد اما بهنظر من اقدام سریع و بموقع مجریان عدالت و تعیین کیفر متناسب برای آنان از چنین رفتارهایی مؤثرتر خواهد بود. از سوی دیگر لازم است برای پیشگیری از اقدامات شریرانه چنین افرادی ضابطان حضور فعال و بموقع در مناطق جرم خیز داشته باشند تا مانع وقوع جرم شوند.
دورگردانی اشرار بازدارندگی ایجاد نمیکند
دکتر مجید صفاری نیا، رئیس انجمن روانشناسان اجتماعی ایران در این باره میگوید: روش گرداندن اشرار مصداق نظریه مدلسازی و یادگیری اجتماعی است. این نظریه به ما میگوید که در جامعه وقتی فردی کار خوبی انجام میدهد تشویق میشود و هرگاه شخصی کار مجرمانهای مرتکب میشود تنبیه میشود. این روش در کشور ما سابقه تاریخی دارد و بیشتر از آنکه برای اشرار مؤثر باشد برای سایرین میتواند درس عبرت باشد و اقتدار پلیس را نشان بدهد. اما در مجموع چنین تنبیه هایی نمیتواند برای اشرار و مجرمان سابقه دار که از نظر صفات و ویژگیها گرایش بسیاری به انجام اعمال مجرمانه دارند، بازدارندگی ایجاد کند. دقیقاً همانند فرد معتادی که به زور بخواهیم او را از مواد جدا کنیم ممکن است در لحظه و بهصورت موقتی به سمت مواد نرود اما پس از آزادی و احساس امنیت دوباره به سمت اعتیاد خواهد رفت.
وی در ادامه میافزاید: ما در کشورمان سازمانهای مختلفی از جمله سازمان اقدامات تأمینی، تربیتی، اصلاحی و... داریم اما هیچ کدام کار اصولی و حرفهای انجام نمیدهند که منجر به بازپروری افراد شود.
صفاری نیا در پاسخ به این سؤال که آیا حد تنبیهی مثل دورگرداندن میتواند در اشرار موجب هراس و بازدارندگی شود، خاطرنشان میکند: هراس در مجرمان نیاز به تنبیهی دارد که آنها با یادآوری آن احساس ناامنی کنند. ما تنبیه را جایز نمیدانیم اما اگر قرار باشد تنبیه فیزیکی بر افراد شرور اعمال شود قطعاً دورگردانی تنبیهی نیست که افراد شرور بهراسند. وقتی کودک بداند که نهایت تنبیه پدرش یک پشت دستی است هنگام انجام یک عمل خطا با خودش میگوید که اگر پدرم هم بفهمد در نهایت یک پشت دستی خواهم خورد. در مورد اشرار هم وضعیت بههمین صورت است. یعنی اگر اشرار بدانند که وقتی قرار است تنبیهی شوند که آسیب زیادی به آنها وارد میشود قطعاً با شنیدن کلمه دستگیری و بازداشت تن و بدن شان خواهد لرزید اما دورگردانی برایشان همانند همان پشت دستی است که بسیار پیش پاافتاده و سطحی است.
رئیس انجمن روانشناسان اجتماعی ایران در پایان گفت: البته ما باید در نظر داشته باشیم که علاوه بر آموزش افراد در دوران کودکی و سوق دادن به خویشتن داری، توجه به وضعیت اقتصادی جامعه هم داشته باشیم چراکه در جامعهای که وضعیت اقتصادی نابسامان شود، نباید شاهد کاهش جرم و شرارت باشیم و بهطور حتم جمعیت این افراد تکثر نیز خواهد یافت.
تعرض به متهم مجاز نیست
رئیس قوه قضائیه به دنبال پدیده اوباش گردانی اخیر تعرض به متهم ولو اوباش را جایز ندانسته و دستور برخورد با متخلفین را صادر کرد.
طبق اعلام مرکز رسانه قوه قضائیه، در ماجرای اوباش گردانی اخیر، آیتالله رئیسی ازهمان لحظات اولیه اطلاع از این ماجرا، به دادستان تهران دستور داده است در خصوص مصادیق تعدی از قانون و نقض حقوق شهروندی، با متخلفین اعم از بازپرس یا مأموران برخورد شود.
رئیس قوه قضائیه ضمن تأکید بر برخورد قاطع و بیامان با اراذل و اوباش، حکم به تشهیر را فقط در صلاحیت دادگاه و آن هم در چارچوب قوانین و مقررات میداند چراکه تعرض به متهم ولو اوباش بهطور قطع مجاز نیست.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.
منبع: ایران
ارسال نظر