وحشت در آسمان خلیج فارس / خلبان فرصت هیچ کاری نداشت ! + تلخ ترین تراژدی که فراموش نمی شود

به گزارش رکنا، 30 سال از حمله ناو جنگی وینسس آمریکا به هواپیمای مسافربری 655 ایران در آب های خلیج فارس در سال 1367 می گذرد. در این حمله تمامی 290 سرنشین این هواپیما (66 کودک، 46 تبعه خارجی و 16 خدمه پروازی) کشته می شوند که از این تعداد تنها 183 جسد از آب گرفته می شوند و هیچگاه اثری از 107 جنازه دیگر اثری پیدا نمی شود. همان زمان اظهارنظرهای مختلفی از سوی مقامات ایرانی و آمریکایی در خصوص دلیل حمله ناو وینسس به هواپیما مسافربری ایران می شود. برخی از آمریکایی ها اعلام می کنند ناو جنگی وینسس دلایل کافی برای نظامی بودن و تهدید دانستن هواپیمای مسافربری ایران ایر در اختیار داشته و بنابر همین دلایل تصمیم به نابود کردن آن می گیرد در صورتی مقام های سیاسی و مسئولان هوانوردی در همان زمان بر این مسئله تاکید می کنند که مسافری بودن هواپیما موضوعی نبوده که ناو جنگی مدرنی مانند وینسس از آن بی خبر باشد و فرمانده این ناو، ویلیام راجرز به عمد و از روی قصد دستور حمله به این هواپیما را صادر کرده است.

درست است که موضوع حمله به هواپیمای مسافربری 655 ایران ایر در طول 30 سال گذشته همواره با گلباران کردن محل سقوط هواپیما در خلیج فارس گرامی داشته شده است اما کمتر کسی به دنبال صحبت با شاهدان عینی این حادثه بوده تا به دقت از جزییات وقوع آن با خبر شود.

علی ضیایی کنترلر فرودگاه بندرعباس در سال 1367 یکی از افرادی است که به واسطه شغل خود، با جزییات و به روشنی از وقوع حادثه برای پرواز 655 ایران با خبر است.

ضیایی در گفت وگو با « کن نیوز» از جزییات روز حادثه می گوید: تیرماه سال 1367، 9 ماه از انتقال من به فرودگاه بندرعباس می گذشت و تازه به حیطه مراقبت پرواز که از همان ابتدا هدف شغلی م بود وارد شده بود. لازم است به این نکته اشاره کنم که در شغل مراقبت پرواز ثانیه ها ارزشمندند به طوری که هر لحظه باید انتظار وقوع اتفاق جدیدی داشت.

وی ادامه داد: پرواز 655 ایران ایر بر طبق روال هفتگی خود، ساعت 9:30 دقیقه صبح یکشنبه، سه شنبه و پنجشنبه از فرودگاه مهرآباد در تهران به سمت فرودگاه بین المللی بندرعباس پرواز می کرد و در روزهای یکشنبه و سه شنبه به مقصد دبی و روز پنجشنبه به شارجه پرواز می کرد. به طوری که این هواپیما با شماره پرواز 451 به از تهران به بندرعباس می آمد و با شماره پرواز 655 به دبی و 654 از دبی به بندرعباس پرواز می کرد و در نهایت با شماره پرواز 452 از بندرعباس به سمت مهرآباد در تهران می رفت.در دوازدهم تیرماه سال 1367 نیز مانند همیشه این پرواز وارد فرودگاه بندرعباس شد.

ضیایی ادامه داد: لازم است به این نکته اشاره شود که در منطقه بندرعباس به دلیل آنکه وجود تنگه هرمز و موضوعات مربوط به جنگ در آن سال، پایگاه هوایی بندرعباس یک پایگاه بسیار تاکتیکی و فعال بود. در واقع پایگاه هوایی بندرعباس، پایگاه هواپیماهای f4 است و این هواپیماهای نظامی پروازهایی را انجام می دادند که به آن CAP) combat air patrol) به معنای پروازهای گشت هوایی گفته می شود.

این هواپیماها در آن زمان وظیفه گشت بر فراز تنگه هرمز را برای شناسایی کشتی هایی که از این تنگه عبور می کردند، برعهده داشتند. در آن زمان حدودا 3 هفته بود که از پایگاه اصفهان تعدادی هواپیمای f14 را به فرودگاه بندرعباس منتقل کرده بودند که در امر گشت زنی به هواپیماهای f4 کمک کنند.

ضیایی با اشاره به اینکه در آن زمان ناوهای بیگانه و آمریکایی نیز در خلیج فارس حضور داشتند تصریح کرد: برای تشخیص هویت هواپیماهای نظامی از غیرنظامی 2 نوع فرکانس UHF ( پرواز نظامی) و VHF (فرکانس مربوط به پروازهای غیرنظامی) استفاده می شود. پروازهای غیرنظامی معمولا توانایی تشخیص فرکانس های UHF را نداشته و از طرفی ناوهای دارای فرکانس UHF هستند.

در آن زمان به جز روز حادثه، ما در برج مراقبت به دلیل شرایط جوی از هشدارهایی که کشتی ها به هواپیماها می دادند را می شنیدیم و فرکانس آنها در برج باز بود به گونه ای که این کشتی ها جمله خاص و مشخصی را برای اخطار، خطاب به هواپیماها اعلام می کردند: "UNIDENTIFIED AIRCRAFT APPROACHING US NAVY WARSHIP,ESTABLISH COMMUNICATION,IDENTIFY YOURSELF,SAY YOUR INTENTION" به این معنا که هواپیمای ناشناسی که در حال نزدیک شدن به کشتی هستی، تماس برقرار کن،خودت را شناسایی کن و قصدت را بیان کن.

در این حین اگر یک هواپیما در اخطار اول اطلاعاتی از خود منتشر نمی کرد هشدار دیگری را با محتوای اینکه هواپیمایی که درارتفاع ... قرار داری و به سمت ما حرکت می کنی، خودت را معرفی کن و با کشتی تماس برقرار کن.این روالی است که سال هاست در مورد هواپیماهایی که برفراز کشتی های جنگی که در خلیج فارس و تنگه هرمز قرار دارند، پرواز می کنند اجرا می شود.

وی ادامه داد: موضوع مرتبط دیگری که لازم است مورد توجه قرار بگیرد آشنایی با نوعی از هواپیماهای نظامی به نام P3F است. این هواپیماها مسئولیت گشت زنی بر روی آب را برعهده دارند و ضد حمله زیردریایی هستند. روال فعالیت این هواپیماها به گونه ای است که گشت های روی آب را با ارتفاع کم انجام می دهند. در آن سال ها، هنگامی که گشتی های P3F برای گشت زنی بر روی آبهای خلیج فارس می رفتند از سوی کشتی ها در مورد هویت شان سوال می شد و آنها نیز اطلاعات شناسایی خود را به کشتی داده و در مقابل اطلاعات مربوط به کشتی ها را دریافت کرده و عبور می کردند.

علی ضیایی در مورد اتفاقاتی که در 12 تیر سال 1367 افتاد به « کن نیوز» می گوید: در آن روز هواپیمای ایران ایر طبق روال همیشگی خود در فرودگاه بین المللی بندرعباس نشسته بود و یکی از هواپیماهای گشت در حال پرواز بر روی آب بود و همزمان 2 طرح پرواز گشت F14 نیز برای گشت زنی اعلام شده بود. در حین پرواز هواپیمای گشت بر روی آب های خلیج فارس، در برج مراقبت پرواز اخطاری با محتوای " هواپیمایی که در حال نزدیک شدن به ما هستی خودت را معرفی کن" را دریافت کردیم. یکی از همکاران در برج hotline نیروی هوایی را برداشت و از طریق آن با مسئول رادار نیروی هوایی صحبت کرد و دقیقا جمله " این آمریکایی واق واق می کند منظورش هواپیمای P3F که در حال گشت زنی است نباشد" را به کار برد. از آن سو مسئول رادار اعلام کرد که اخطار متعبق به هواپیمای P3F است و ما در حال بازگرداندن این هواپیما به سمت بندر لنگه و ساحل هستیم تا بر روی آب نباشد و در نهایت از طریق نوار ساحلی به سمت بندرعباس هدایت می شود. البته روال پرواز این هواپیماهای گشت زن به این صورت بود که این هواپیماها برای سوخت زدن به بندرعباس می آمدند و دوباره برای انجام گشت زنی بر روی آب بازمی گشتند.

ضیایی با تاکید بر اینکه هواپیماهای F14 که در فرودگاه بندرعباس حضور داشتند برای آنکه بتوانند برای گشت زدن آماده شود برای مسلح شدن و نصب مهمات در منطقه ARMING AREA در فرودگاه خزش کردند ادامه داد:هنگامی هواپیمایی 655 ایران ایر از برج مراقبت درخواست خزش کرد من در برج بودم یکی دیگر از همکاران ما که در تقرب بندرعباس کار می کرد هنگامی که هواپیمای ایران ایر در حال خزش بود هواپیمای گشت زن P3F در سمت راست ما در حال پرواز بود تا در نهایت در فرودگاه بندرعباس فرود بیاید. از طرفی هواپیماهای F14 نیز هنوز در حال مسلح شدن بودند. هنگامی که هواپیمای ایران ایر پیش از باند قرار گرفت من به هواپیمای P3F دستور فرود دادم و از تاکسی وی خارج کردم و ایران ایر را در باند فرودگاه قرار دادم تا پرواز کند. همچنان تاکید می کنم که هواپیماهای F14 بر روی زمین بودند. در نهایت رمز تیک آفی که به هواپیمای 655 ایران ایر دادم تا در ارتفاع 14 هزار پایی به سمت دبی حرکت کند. البته این ارتفاع به دلیل فاصله کم پرواز بین فرودگاه بندرعباس تا فرودگاه دبی بود و لازم نیست که هواپیماها در ارتفاع بسیار بالا حرکت کنند. پس از آنکه دستور پرواز به هواپیمای ایران ایر داده شد اعلام کردم که با فرکانس 124.2، تقرب بندرعباس تماس بگیرد و در اینجا کار من به عنوان کنترلر برج مراقبت برای این هواپیما تمام شد.

ضیایی ادامه داد: هواپیمای 655 ایران ایر با تقرب بندرعباس تماس گرفته و یکی از همکاران ما در تقرب بندرعباس به دلیل آنکه در آن زمان رادار نداشتیم به این هواپیما می گوید که در 30 مایلی بندرعباس گزارش بدهد، در واقع در آن زمان 30 مایلی حوزه استحفاظی تقرب بندرعباس بود و لازم بود تا هواپیما از آنجا به مرکز کنترل تحویل داده شده و مرکز کنترل نیز از آن منطقه تا 40 مایل هواپیما را هدایت می کرد و لب مرز ایران و امارات تحویل مرکز امارات می داد.

وی تصریح کرد: از آنجایی که فاصله بین بندرعباس تا دبی بسیار کوتاه است هواپیماهای مسافری ایرانی پیش از آنکه با امارات تماس بگیرند چند دقیقه قبل دوباره با مرکز کنترل ارتباط برقرار کرده و پرواز خود را اعلام می کنند. نقطه جنوبی مرز حوزه TMA بندرعباس به نقطه موبت معروف است. پس از پرواز هواپیمای ایران ایر، کنترل مرکز تقرب به این هواپیما اعلام می کند که هنگامی که هواپیما به نقطه موبت رسید به مرکز گزارش دهد. این منطقه در حدود 30 مایلی بندرعباس است تقریبا بر روی جزیره قشم قرار می گیرد.

کنترلر فرودگاه بندرعباس در توضیح وقایع 12 تیر سال 1367 اینطور ادامه می دهد: هنگامی که هواپیما به منطقه موبت رسید به مرکز تقرب اعلام کرد که در حال خیزش برای ارتفاع 14هزار پا در ارتفاع 12 هزار و 400 پایی است و کنترلر تقرب ایران نیز به این هواپیما اعلام می کند که با مرکز کنترل فرکانس 133.4 تماس بگیرد. در این مرحله نیز کار تقرب ما نیز عملا تمام شده و این هواپیما می بایست با مرکز کنترل تماس برقرار می کرده تا 40 مایل بعد تحویل اما رات شود.در آن زمان چون در برج مراقبت از راداری وجود نداشت مجبور بودیم تا تمامی این فرآیندها را به صورت دستورالعملی انجام دهیم.

علی ضیایی با اشاره به اینکه همچنان در برج مراقبت بوده و هنوز تا آن زمان از پرواز هواپیماهای F14 خبری نبوده است ادامه می دهد: در تماسی که از جزیره لارک با برج مراقبت فرودگاه برقرار شد اعلام می کنند که آنها شاهد سقوط یک هواپیما بوده اند. تا آن زمان هم ما اعلام می کردیم هواپیمایی نداریم که سقوط کند.پس از آن از جزیره تنب تماس گرفته شده و اعلام می کنند دیده اند هواپیمایی آتش گرفته است.هنگامی که این موضوع مطرح می شود ما باید بر طبق روال کاری خود وارد مرحله مربوط به عدم اطمینان (UNCERTAINTY PHASE) شدیم و برای اطمینان از وقوع حادثه با مراکز مختلف تماس گرفتیم زیرا تا آن لحظه نیز تصور می کردیم هواپیما 655 ایران ایر با مرکز کنترل هوایی امارات تماس گرفته است.در نخستین اقدام با مرکز کنترل تماس گرفتیم و پرسیدیم که اتفاقی افتاده است؟ که البته مرکز کنترل نیز در پاسخ اعلام کرد که هواپیمای 655 ایران ایر با آنها تماس نگرفته است یعنی این هواپیما در همان منطقه ای که کنترلر به آن اعلام کرده بود تا با مرکز تماس بگیرد (30 مایلی فرودگاه بندرعباس) فرصت تماس گرفتن را پیدا نکرده و سقوط کرده است.

این کنترلر تاکید می کند که مسئولان برج مراقبت به هیچ عنوان این احتمال را نمی دادند که هواپیما از سوی ناو جنگی مورد اصابت موشک قرار گرفته باشد و تنها این تصور وجود داشت که هواپیما به دلیل نقص فنی با مشکل رو به رو شده و سقوط کرده است.

ضیایی ادامه می دهد: پس از اعلام سقوط هواپیما بر اساس دستورالعمل موجود باید به تمامی ارگان هایی که دارای امکانات امداد و نجات بودند از جمله نیروی هوایی و دریایی اطلاع می دادیم تا هواپیماهای خود را برای امداد رسانی به محل حادثه بفرستند.از سوی دیگر با مدیر فرودگاه که در آن زمان آقای پیروزی بودند نیز این هماهنگی انجام شد تا مردمی که برای اطلاع از حادثه به فرودگاه بندرعباس می آیند به سمت فرودگاه هوادریا که متعلق به نیروی دریایی است هدایت شوند.

وی ادامه داد: هنگامی که مرکز کنترل اعلام کرد که هواپیمای ایران ایر با آنها تماس نگرفته است ما در برج مراقبت بلافاصله با رادار نیروی هوایی تماس گرفتیم که آیا هواپیمایی در رادار دارند که البته آنها نیز اعلام کردند هواپیما از صفحه رادار آنها محو شده است در این زمان نیز باز احتمال حمله به هواپیما داده نمیشد اما هنگامی که نخستین هلیکوپتر امدادی به محل سقوط هواپیما رسید اعلام کرد که به تمامی آمبولانس ها و هلیکوپترهای امدادی خبر بدهید که بازگردند چون هیچکس زنده نیست و بدن تمامی مسافران متلاشی شده است.پس از گذشت چند دقیقه دوباره به ما در برج مراقبت اطلاع داده شد که این هواپیما مورد اصابت موشک قرار گرفته است و در نهایت پرواز 2 فروند F14 نیز کنسل شد.

سارا احمدی-کن‌نیوز

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.