تاملی بر سخنان بی‌کنش روحانی در دانشگاه تهران

1- طرح مسائلی در مورد استقلال Esteghlal و قدرت مدیریت در نظام آموزش‌عالی و دانشگاه‌ها با رویکرد فضاسازی برای توسعه فعالیت‌های سیاسی دانشجویان و نیز نحوه مدیریت دانشگاه و حوزه‌های آموزش عالی یکی از مسائلی بود که در این سخنرانی به آن پرداخته ‌شد. می‌توان گفت این مساله یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اصحاب نظام آموزش عالی اعم از استاد، دانشجو و کارکنان عادی است.

در دولت اصلاحات پس از چند سال مطالعه جدی در مورد ساختار آموزش‌عالی در کشورهای توسعه یافته و بعضا در حال توسعه، ساختار و شرح وظایف جدید وزارت علوم و تحقیقات و فناوری با رویکرد استقلا‌ل‌بخشی به دانشگاه‌ها شکل گرفت و در مدت کوتاهی پس از تصویب قانون Law جدید این وزارتخانه تجربه‌های جدیدی هم در حوزه مدیریتی اتفاق افتاد اما بلافاصله پس از انتخابات 84 و با روی کار آمدن دولت دیگری که اساسا با توسعه سیاسی، اجتماعی موافق نبود تمام بافته‌ها و یافته‌های کارشناسان و مدیران سابق نظام آموزش‌عالی رشته شد و یک تجربه ارزشمند که می‌توانست برای همیشه حوزه آموزش‌ عالی را در کشور ارتقا بخشد به دست فراموشی سپرده شد. این روند در 8 سال دولت مهرورز ادامه داشت تا انتخابات 92 برگزار شد.

شاید از همین رو در پایان دولت سابق بدنه نخبگی کشور اعم از اساتید و دانشجویان در شکل‌گیری حوزه گفتمانی آقای روحانی که کاملا یک گفتمان اصلاح‌طلبی بود، بیشترین نقش را داشتند. به عبارتی دیگر می‌توان گفت آموزش ‌عالی کشور در دوره 84 تا 92 سخت‌ترین دوران حیات علمی، فرهنگی و اجتماعی خود در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را سپری کرد و با مشاهده بارقه‌هایی از امید در سال 92 احساس کرد می‌تواند دوره جدیدی را شکل دهد.

به همین جهت نگارنده معتقد است دانشجویان و دانشگاهیان در پیروزی آقای روحانی در سال 92 نقش اساسی و عمده‌ای داشتند. به دلیل نقش عمده دانشگاهیان در انتخابات، انتظاراتی هم درحوزه آموزش‌ عالی شکل گرفت. برای نمونه من به عنوان معلم دانشگاه این تلقی را داشتم که حتما رویکرد منطقی، عالمانه و کارشناسی دولت اصلاحات که بعد از 84 ابتر ماند در دستور کار جدی ریاست‌جمهوری و ریاست شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار می‌گیرد اما از این نکته نمی‌توان غافل بود.

که خودشیرینی‌ها و خوش‌خدمتی‌های وزرای علوم، تحقیقات و فناوری در دولت نهم و دهم باعث شد بسیاری از وظایف و اختیارات تاریخی این وزارتخانه دو دستی به نهادهای غیردانشگاهی از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم شود (چون شورای عالی انقلاب فرهنگی در واقع سیاستگذار کلان است اما هیچ‌وقت بنا بر این نبوده که این شورا اختیارات وزارت علوم را به عهده بگیرد.)

به هر صورت از رییس‌جمهوری که دین اساسی به تلاش و رای جامعه دانشگاهی اعم از استاد، کارمند و دانشجو داشته و دارد انتظار می‌رفت که حداقل بعد از مساله برجام یکی از اولین مسائل خود را در حوزه ساماندهی آموزش‌عالی و ایجاد و توسعه نشاط سیاسی و اجتماعی در دانشگاه‌ها قرار دهد، اما روحانی هرچند مدیرانی را با رویکرد اصلاح‌طلبی به کار گرفت اما به لحاظ ساختاری گام چندانی به عنوان رییس ‌شواری‌عالی انقلاب فرهنگی برنداشت.

رییس‌جمهوری می‌توانست به عنوان رییس این شورا با تعامل و هماهنگی با نهادهای هم عرض یا بالادستی بسیاری از وظایف تاریخی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را به جایگاه سابق خود باز گرداند. اینها مسائل و مصایبی بود که در همان دولت اول روحانی تاکنون ادامه داشته و طبقه دانشگاهی را نسبت به آقای روحانی ناامید کرده است.

سخنان روحانی در مراسم بازگشایی دانشگاه‌ها نکات قابل تاملی داشت اما حتما اگر یک نظرسنجی عالمانه و فنی در حوزه دانشگاهی بین اساتید و دانشجویان شکل بگیرد برآیند نظرسنجی این خواهد بود که این انتظارات مطرح شده از ریاست‌جمهوری و رییس شورای ‌عالی انقلاب فرهنگی برآورده نشده است. تا آنجا که نگارنده خبر دارد رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی در دوره 5 ساله اخیر اهتمام شایسته و بایسته‌ای نسبت به برگرداندن قطار آموزش عالی به ریل صورت نداده است.

2- نکته دیگر قابل تامل و ستایش در سخنان روحانی تاکید مجددا بر ضرورت نقد و انتقاد نسبت به دولت و تمام ساختارهای سیاسی و مدیریتی کشور بود. اشاره به بحث انتقاد حتی در قالب گلایه از زبان هر مسوولی خود به خود فضای ذهنی جامعه را در جهت اصالت‌بخشی به انتقاد کردن و موضوعیت انتقاد تقویت می‌کند.

اما مرکز ثقل سخنان رییس‌جمهوری در این حوزه مجددا انتقاد از منتقدان و نقادان عملکرد دولت بود. نه تنها در شرایط فعلی حتی در شرایط مطلوب و ایده‌آل مدیریتی هم نمی‌توان برای منتقدان حکمرانی و کارگزاری نظام سیاسی اندازه و ظرفی برای انتقاد گذاشت. افکار عمومی بهترین داور هستند. قطعا انتقاد نابجا، غیرعالمانه و فرصت‌طلبانه بر گوش هیچ شنوایی نمی‌نشیند. اما از یاد نبریم که بسیاری از انتقادات منتقدین با هر گرایش سیاسی قابل تامل است.

یا دولت مسیر را اشتباهی رفته یا مسیر درست را طی کرده اما نتوانسته با تقویت حوزه اطلاع‌رسانی و گفت‌وگو با آحاد جامعه حق مطلب را ادا کند. همچنین که در بسیاری از حوزه‌ها دستاوردهایی داشته و نتوانسته خوب بیان کند. (پیروزی بزرگ جمهوری اسلامی یا دولت در دادگاه بین‌المللی لاهه که معتقدم حتما دست کمی از برجام نداشت از همین دست است.)

البته در اینجا می‌خواهم به نکته‌ای دیگر هم اشاره کنم که بعضا پس از سخنرانی روحانی در دانشگاه تهران در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفت؛ برخورد دانشجویان در آخرین مراسم 16 آذر دانشگاه تهران با رییس دولت اصلاحات که شرایط ویژه و در عین حال به یادماندنی داشت. بسیاری بر این باورند که نوع عملکرد آقای خاتمی ناشی از این واقعیت بود که برخی نهادهای خارج از دولت پس از سال 78 شروع به مقابله با حرکت‌های دانشجویی قابل قبول کردند و باعث شدند نشاط فرهنگی و سیاسی جامعه دانشجویی از بین برود. همین باعث شد هم آمال و آرزوهای نسل جدیدی که با جنبش دوم خرداد اعلام موجودیت کرده ‌بود و هم دولت بر باد رود.

در واقع تمام عکس‌العمل آقای خاتمی ناشی از این بود که معتقد بود با جنبش دوم خرداد می‌توان گفت‌وگو و مفاهمه‌ای میان هیات حاکمه یا نسل اول با نسل جدید برقرار کرد و کانون اصلی این اتفاق می‌توانست دانشگاه‌ها باشد اما برخوردهایی با اصلاحات صورت گرفت که این آرزو را بر باد برد. اما به هر روی نباید از هیچ میزان انتقادی گلایه کرد چرا که افکار عمومی آنچه را به خیر و صلاح خود باشد می‌پذیرد و آنچه را غیرمنطقی بداند همچون مواجهه دلواپسان با برجام کنار می‌گذارد.

3- اگر بپذیریم که همه یا بخش اعظمی از آنچه حوزه تعلیم و تربیت را هویت و معنا می‌بخشد دانشجویی و فعالیت‌های دانشجویی است و اگر بپذیریم هویت نظام آموزشی جز با دانشجو معنا پیدا نمی‌کند بنابراین هیچ برنامه رسمی و تشریفاتی اعم از آغاز سال تحصیلی دانشگاهی یا روز دانشجو و... نمی‌تواند بدون حضور پررنگ دانشجویان تشکیل شود و چه فرصت خوبی بود که امسال با توجه به رخدادهایی که از دی ماه گذشته به این طرف بروز و ظهور داشته و همچنین ابر بحران‌ها اقتصادی که در چند ماهه اخیر شاهد آن بودیم.

نسل جوان دانشجو در برنامه حضور پیدا می‌کرد و حتی با رویکرد سوالی و درخواست و مطالبه‌گری یا حتی انتقاد نگاه خود را به رییس‌جمهوری و رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام می‌کرد که متاسفانه این فرصت نیز از دست رفت.

خواندنی های رکنا را در اینستاگرام دنبال کنید