پاسخ تند ظریف به گنده گویی وزیر امور خارجه عربستان

رکنا سیاسی: بیش از چهار سال از آن روزی که حسن روحانی رییس جمهوری او را به عنوان وزیر امور خارجه برگزید، می‌گذرد. دیپلمات کار کشته‌ای که در این 4 سال به عنوان یکی از محبوب‌ترین چهره‌های سیاسی کشور به حساب می آید. دو سال و نیم مذاکره با طرف غربی از او یک چهره نام‌آشنا ساخت و محبوبیت او در بین مردم بیش از گذشته شد و امروز از او به عنوان مرد شماره یک دستگاه دیپلماسی یاد می کنند. حضور 4 ساله ظریف در مسند وزیر امور خارجه برای او محبویت ایجاد کرد هرچند که در این بین از نیش تند منتقدان در امان نبود اما همواره سعی کرد با دیپلماسی لبخند پاسخ آنها را دهد و همگان را به رعایت انصاف دعوت کند. به آینده حوزه سیاست خارجی و توافق هسته ای امیدوار است زیرا برهم زدن برجام را در انزوای ایالات متحده آمریکا می‌بیند و همچنین معتقد است، تغییر انقلابی در ساختار وزارت امور خارجه در حوزه معاونت اقتصادی ایجاد خواهد شد. در این 4 سال از کمک به سایر کشورها دریغ نکرد و در همه دیدارها از ملت مظلوم یمن دفاع و خواستار پایان دادن به بحران در این کشور و به ویژه اختلافات در منطقه شد. همچنین در بزنگاه‌های سیاسی دست یاری کشورها به سوی ایران و اخیرا قطر را به گرمی فشرد و همواره او و معاونینش به دنبال راه حل برای بحران در سوریه و کمک به ملت و دولت این کشور هستند. 
در هفته های نخستین آغاز به کار دولت دوازدهم فرصت دست داد تا پای صحبت «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه که چندی پیش رییس جمهوری از او به عنوان «برند جهانی» یاد کرد، بنشینیم. روز چهارشنبه 15 شهریورماه تقریبا دو ساعت قبل از آغاز مصاحبه بود که راهی وزارت امور خارجه شدیم. فرصت مصاحبه کوتاه بود اما با ارزش. دوربین ها نیم ساعت قبل از آغاز مصاحبه آماده و همه چیز مهیای حضور وزیر امور خارجه بود. عقربه ساعت 17:15 دقیقه را نشان می داد که ظریف به همراه سه تن از همکاران وزارت امور خارجه پا به تالار اینه گذاشت. خسته بود اما لبخند همیشگی بر لب داشت. با همان لبخند همیشگی از ما استقبال کرد و درصندلی خود نشست و از ما خواهش کرد تا مصاحبه سر ساعت معین پایان یابد زیرا برای دیدار بعدی باید سالن مصاحبه را ترک کند

در ابتدا از او خواستیم کلیپی که به مدت دو دقیقه آماده شد بود را ببنید. مردم عادی جامعه از او خواسته هایی داشتند، یکی از او می خواست برجام را نافرجام نگذارد و دیگری هم می خواست سایه جنگ را از سر کشور به دور کند. اما بیشتر آنها از او تشکیل معاونت اقتصادی می‌خواستند تا اقتصاد فلج کشور وضعیت بهتری پیدا کند و خواستار استفاه از ظرفیت جوانان بودند. لبحند همیشگی را در زمان دیدن این کلیپ بر لب داشت و پس از دیدن این کلیپ تاکید کرد: «آدم باید سپاسگذار نعمت الهی و لطف مردم باشد. اولین اینکه از بنده نوازی مردم ایران ممنونم و امیدوارم خداوند عاقبت ما را بخیر کند که وقتی رفتار ما را در سیاست خارجی می سنجند به این نتیجه برسند که هر کاری در توان ما بوده، انجام داده ایم.»

بعد از گذشت دو سال ناگفته های وزیر امور خارجه ایران از مذاکرات هسته ای پایانی ندارد. در این مصاحبه پیرامون بداخلاقی های سیاسی، برجام، وضعیت مسلمانان میانمار، رابط ایران و عربستان، تنش در شبه جزیره کره، معاونت اقتصادی و استفاده از ظرفیت جوانان در وزارت امور خارجه صحبت شد. مصاحبه تفصیلی خبرگزاری برنا با «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان به شرح زیر است: 

آقای دکتر ظریف، مذاکرات هسته ای یک متن داشت و یک حاشیه. متن آن توافق برجام و حاشیه آن ترجمه های غلط، بداخلاقی های سیاسی و اواخر هم گزارشی علیه شما بود که یکی از روزنامه ها نوشت و سپس عذرخواهی کرد. چقدر این اتفاقات شما را می رنجاند؟ 

گاهی تلقی می شود هر تفسیری که طرف مقابل انجام می دهد، درست است
حتما آدم ناراحت می شود. متاسفانه دوستان ما حرف برادر خود را کنار می گذارند و حرف یک آدم دیگر که دروغ می‌گوید را آن قدر مطمئن می گیرند که نمی روند، فرهنگ لغت را نگاه کنند و ببینند آن حرفی که زده شده درست است یا نه؟ 
کس دیگری گفته ما هر چه به ایرانیان دادیم تایید کرده اند، اگر این طور بود چرا مذاکرات دو سال طول کشید، پس ما دو سال داشتیم تایید می کردیم. هی آنها کاغذ به ما می دادند هی ما تایید می‌کردیم. بعضی وقت ها آدم تعجب می‌کند که نه تنها آموزه های صریح قرآنی فراموش می شود بلکه منطق عادی هم فراموش می شود و نتیجه آن می شود که هر کاری طرف مقابل می کند، درست است، یعنی ما داریم این زمینه را درست می کنیم! این یک توافق بود، دیدم تیتر زدند «برجام درست نوشته شده آقای ظریف به نفع ما یا طرف مقابل.» خب من گفتم دقیق نوشته شده پس منظورم این بوده که حتما به نفع ما دقیق نوشته شده است. متاسفانه یعنی هر تفسیری که طرف مقابل انجام می دهد آن درست است. 

آیا این گرا دادن به دشمنان نیست؟
اینهاست که آدم را نگران می کند. آنجا که به من توهین کردند و گفتند انگلیسی بلد نبودم خب حالا بلد نبودم (می خندد) دنیا به آخر نمی رسد اما آنجا که به منافع ملی ضربه می زند، خیلی خوب نیست.
شاید اگر حمایت مقام معظم رهبری نبود این جماعت اقدامات دیگری انجام می دادند؟
خدا را شاکریم و از مقام معظم رهبری سپاسگزاریم که در بزنگاه هایی که ایشان احساس می کردند که پیام غلطی به طرف مقابل داده می شود، این محبت و بزرگواری را می کردند. من و همکارانم وامدار حمایت های ایشان هستیم. 
آقای وزیر در دولت دوازدهم وظیفه دشوارتری بر دوش شماست بحث ارتباطات اقتصادی. معاونت اقتصادی راه‌اندازی خواهید کرد، قرار است چه کارهایی انجام دهید؟ 

وظیفه ما تصدی نیست. ما در برجام موانع را رفع کردیم و هنوز هم موظفیم و تلاش می کنیم برجام منافع خود را از دست ندهد. در حوزه اقتصادی هم وظیفه ما تسهیل است. در دوره قبل تلاش کردیم با برداشتن موانع راه را تسهیل کنیم و با ایجاد یک چهره مناسب از جمهوری اسلامی ایران، کار کردن با کشورمان به قول آنها برایشان هزینه حیثیتی نداشته باشد. خوشحالیم که تا حد قابل توجهی این اتفاق افتاده است. در 9 ماه گذشته که دولت جدید ایالات متحده سرکار آمده، علیرغم شعارهایشان تاکنون نتوانستند برجام را زیرپا بگذارند. این یک واقعیت بوده و این تغییر چهره هم نتیجه یک تلاش است که قسمت عمده آن را مردم با حضورشان در صحنه و انتخابات انجام داده اند و مقام معظم رهبری هم هدایت های مدبرانه داشتند. در حوزه دیپلماسی اقتصادی هم قرار نیست روابط اقتصادی کشور را متحول کنیم، ما قرار است روابط را تسهیل کنیم تا از شرایط اقتصادی بین المللی استفاده کنیم اما نیازمند یکسری پیش نیاز هستیم. ما ظرفیت های عظیمی داریم، هفته گذشته به پارک فناوری پردیس رفتم البته از فعالیت آنها بی اطلاع نبودم زیرا در سفرها از شرکت های دانش بنیان همراه خود می بردم. ظرفیت ما عظیم و افتخار آفرین است باید این قبیل ظرفیت ها را در داخل داشته باشیم تا زمینه رقابت آنها را در خارج فراهم کنیم. ما همه تلاش خود را می کنیم. در ابتدا باید ساختار را تثبیت کردیم تا اینکه اجرایی شود و تغییری انقلابی در ساختار وزارت امور خارجه ایجاد خواهد شد که در تمام طول عمر ساختار وزارت امور خارجه، این تغییر بی سابقه است. نوع تعامل در سیستم عمودی وزارتخانه را همزمان افقی خواهیم کرد و ظرف یکی دو ماه آینده اجرایی خواهد شد که چند ماهی زمان می‌برد اما وقتی آغاز شد یک سیستم قوی خواهد بود. 

آقای دکتر ظریف اخیرا شاهد دلالی در صدور ویزا هستیم و دفاتر برخی سفارتخانه ها به پالادیوم ها منتقل شده و برای صدور ویزا از مردم هزینه های زیادی دریافت می کنند، برنامه وزارت امور خارجه در این خصوص چیست 

مجموعه وزارت خارجه، معاونت کنسولی، معاونت اروپا، اداره تشریفات و سفارتخانه هایی که در این زمینه فعال بودند، مسئولیت مستقیم دارند. متأسفانه یک روابط غیرشفاف در گرفتن ویزا به وجود آمده است. برای ثبت نام اینترنتی برخی ورود پیدا کرده و سیستم را هک می کردند و همچنین افرادی را در داخل سفارتخانه ها داشتند که وقت ها را از قبل می گرفتند و یا برخی نیمه شب وارد می شدند و تمام وقت ها را رزرو می کردند و سیستم به شکلی بود که امکان رزرو وقت برای افراد عادی وجود نداشت که باعث تأسف است. خیلی از هموطنان خودمان هم هستند که این خسارت را به هموطنان خود می زنند. ما باید از چند طریق اقدام کنیم یکی از طریق تماس با سفارتخانه های خارجی که این کار را انجام دادیم. بعد از خبری که در خصوص دفتر صدور ویزا و جمع کردن اسناد برای ویزا منتشر شد، یکی از سفارتخانه های خارجی بیانیه داد که این دفتر فقط وظیفه اش جمع کردن اسناد است نه می تواند ویزا بدهد و نه نوبت می دهد و کسی بیش از حد هزینه پرداخت نکند و رقم مشخصی می‌توانند بگیرند و این مسئله غیرمعمول نیست. برخی هم در دفتر حفاظت منافع مان در واشنگتن هستند که این خدمات را به افرادی که می خواهند اسناد کنسولی خود را به آنجا ببرند، ارائه می دهند. نمایندگی نمی تواند ادعا کند که این روش زمینه ای برای تسهیل صدور ویزا است. ما باید درباره دلالی ویزا به هموطنانمان تذکر دهیم و وارد حوزه انتظامی شویم. از حوزه انتظامی در قوه قضاییه خواهش می کنیم که در برابر اقدامات غیرقانونی که نسبت به هموطنانمان صورت می گیرد، اقدام کنند. اگر ما و مجموعه دستگاه دولت به این نتیجه برسیم که این اقدامات نقض قوانین کشور و سودجویی فسادآلود است، قطعا ضابطین قوه قضاییه با همکاری این قوه وارد عمل می شوند.
متاسفانه شاهد افزیش درگیری در شبه جزیره کره به خصوص پس از روی کار آمدن آقای ترامپ Trump هستیم. تحلیل شما از افزایش این تنش ها چیست و فکر می کنید چه تبعات منطقه ای و بین المللی خواهد داشت؟

تهدید علیه کره شمالی راه حل پایان دادن به بحران نیست
شرایط بسیار خطرناکی است. بیش از 50 سال از بحران موشکی کوبا و همچنین بیش از 70 سال از فاجعه جنایت Crime استفاده از سلاح هسته ای جماهیر شوروی در افغانستان می گذرد و یک بار دیگر و یا برای اولین بار بحث استفاده از سلاح هسته ای مطرح می شود. من به یاد نمی آورم که در 40 سال گذشته که با سیاست سروکار داشتم، هیچ‌گاه چنین بحثی در جامعه بین المللی مطرح شده باشد. این درگیری فی نفسه خطر است و نباید در این حد مطرح شود. نظام عدم اشاعه با مشکل روبروست و برخی لفاظی ها هم که دولت آمریکا از زمان به کار آمدن آقای ترامپ درباره برجام کرده، اعتبار مذاکره با آمریکا را زیر سوال برده و بقیه هم احساس می کنند این دولت دیگر برای مذاکره قابل اعتماد نیست و این حرف را خود متحدین آمریکا در اروپا می زنند. من فکر می کنم آمریکایی ها به زودی در خواهند یافت که روش آنها منجر به انزوای آمریکا در سطح بین المللی خواهد شد و چه بسا خطراتی از این قبیل هم به همراه داشته باشد. جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که همواره مخالف سلاح هسته‌ای بوده و همچنین به عنوان یک اصل، مخالف آزمایش هسته ای بوده، بارها دیدگاه خود را صراحتا اعلام کرده است. ما معتقدیم تنها راه آزاد کردن جهان از این کابوس این است که همه سلاح های هسته ای نابود شوند و تا زمانی که به این هدف می رسیم باید از اشاعه هسته ای جلوگیری شود. لذا سیاست اصولی خود را در این زمینه داریم و معتقد به حل و فصل صلح آمیز اختلافات هستیم. ما معتقدیم وضعیت در شبه جزیره کره بسیار پیچیده و خطرناک است و نیاز به مذاکره دارد. برای رسیدن به راه حل باید از روش مسالمت آمیز استفاده شود و از تحمیل تهدید و فشار که هیچ گاه نتیجه نخواهد داد، جلوگیری شود. 
به بحت برجام اشاره کردید و اینکه وزارت امور خارجه سناریوهای لازم را در صورت بر هم خوردن برجام پیش بینی کرده است؟ مشخصاً بفرمایید این سناریوها چیست؟

تلاش ما حفظ برجام است
جمهوری اسلامی ایران انتخاب های گسترده ای دارد. تلاش کردیم حتی در زمان مذاکرات انتخاب های ما محدود نباشد. علیرغم خواست غربی ها ما تحقیق و توسعه را متوقف نکردیم لذا از زمان اجرایی شدن برجام تحقیق و توسعه ادامه دارد، یعنی صنعت مان پیشرفت کرده است. اگر روزی گرچه انتخاب ما نیست به این نتیجه برسیم که برجام دیگر منافع ما را تأمین نمی کند، امکان بازگشت به شرایط اولیه را داریم و در برجام از نظر فنی و سیاسی انتخاب هایی را برای خود پیش بینی کرده ایم. یکی از انتخاب ها این است که با رفتار عقلانی، شرایطی را ایجاد کنیم که خروج آمریکا از برجام یا نقض برجام منجر به انزوای ایالات متحده شود. اگر شما به بحث هایی که در 9 ماه گذشته در آمریکا در جریان است نگاه کنید دولتی که با شعار نابودی برجام بر سر کار آمده تاکنون دو بار تحریم ها را تعلیق کرده است زیرا می دانستند اگر این کار را نکنند، منزوی خواهند شد. این شرایط را با قبل از مذاکرات مقایسه کنید که هر وقت می خواستند تحریمی را علیه ما اعمال کنند همه دنیا با آنها همراهی و همکاری می کرد و آنها هیچ وقت به این موضوع فکر نمی کردند. اگر شما به مصوبه کنگره نگاه کنید در جهت خلاف برجام حرکت کرده و اقدامات خصمانه آمریکا علیه ایران محدودتر شده است. تلاش می‌کنیم برجام را حفظ کنیم و بیشترین منافع را از توافق هسته ای نصیب کشور و مردم در حوزه سیاسی و اقتصادی کنیم. تلاش می کنیم به وضعیت بهتری از قبل در صنعت هسته ای بازگردیم. 
متاسفانه شاهد کشتار مسلمانان در میانمار هستیم. در چند روز گذشته شما نامه ای به دبیرکل سازمان ملل متحد نوشتید و به صورت تلفنی با چند تن از همتایان خود تماس داشتید. برنامه وزارت امور خارجه برای کمک به مسلمانان میانمار چیست؟

شرایط در میانمار فجیع است. جامعه بین المللی بار دیگر در این که بتواند از حقوق محرومین و افرادی که در بدترین شرایط تحت شکنجه، آزار، فشار و حتی نسل کشی قرار گرفته اند، شکست خورد. تقریبا در دی و بهمن ماه سال گذشته در اجلاس سازمان همکاری های اسلامی که در مالزی برگزار شد در سطح بنده شرکت کردیم و لازمه همکاری جامعه بین المللی از سوی جمهوری اسلامی ایران مطرح شد. من نامه نگاری با دبیرکل سازمان ملل متحد انجام دادم و تماس هایی با کشورهایی که به صورت مشخص مسئولیت دارند، داشتم. برای مثال با اندونزی و مالزی به عنوان دو کشور منطقه ای تماس گرفتم. در زمان تماس من وزیر خارجه اندونزی در میانمار بود و موضوع را پیگیری می کرد و همین طور ترکیه که هم اکنون ریاست سازمان همکاری های اسلامی را بر عهده دارد، موضوع را بررسی کردم. تلاش می کنیم در اولین فرصت در حاشیه اجلاس سران در علوم تکنولوژی که در قزاقستان برگزار می شود و یا حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در بالاترین سطح جلسه تبادل نظر داشته باشیم و موضوع را در آنجا مطرح کنیم. در گفتگویی که با دبیرکل سازمان ملل خواهم داشت این موضوع را پیگیری خواهم کرد. آقای رییس جمهوری هم در جلسه هیأت دولت موضع گیری محکمی داشتند. هدف ما بهبود شرایط مردم مسلمان گرفتار این وضعیت در میانمار است و هدفمان فشار بر روی هیچ دولتی نیست. بیشترین هدف ما این است که راهکاری پیدا کنیم که وضعیت بهبود یابد.
خبرگزاری برنا خبرگزاری جوانان و صدای رسای نسل جوان است. به همین دلیل هم اجازه دهید گریزی بزنیم به موضوعات جوانان؛ دانشجویان علوم سیاسی سایر دانشگاهها انتقاد دارند که وزارت امور خارجه فقط استخدام های خود را از طریق دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه انجام می دهد و دانشجویان سایر دانشگاهها از موهبت حضور و خدمت در وزارت امور خارجه محروم هستند؟ چقدر شما این انتقاد را قبول دارید؟

البته این مسأله تماما درست نیست. ما هر سال بیش از نیمی از استخدام های جدیدمان از طریق سازمان امور اداری و استخدامی انجام می شود و اتفاقا این انتخاب ها از بین دانشجویان غیر از دانشکده بین المللی وزارت امور خارجه است. لذا دانشجویان دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه کمتر از نصف ورودی هایمان را تشکیل می دهند. همچنین آنها در دو آزمون شرکت می کنند یکی آزمون ورودی که همان آزمون سراسری است و بعد باید در مصاحبه ویژه شرکت کنند و به جای دو سال سه سال کارشناسی ارشد بگذرانند. ما پس از فارغ التحصیلی تعهدی به استخدام آنها نداریم و یک بار دیگر از آنها آزمون می گیریم و تنها در صورتی که آزمون دوم را هم قبول شوند و در دوران تحصیل سابقه خوبی از خود به جای گذاشته باشند، استخدام می شوند. لذا این طور نیست که از فارغ التحصیلان خوب سایر دانشگاه ها استفاده نکنیم، حتما استفاده می کنیم. امیدوارم در آینده دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه که به دلیل ضرورت های بعد از انقلاب ایجاد شده به شکل خوبی متحول شود تا بتوانیم از ظرفیت جوانان بیشتر استفاده کنیم.
آقای وزیر، آیا برنامه ای برای استفاده بیشتر از جوانان در وزارت امور خارجه دارید؟

سیستم وزارت امور خارجه شبیه ارتش است
وزارت امور خارجه سیستمی دارد مثل ارتش. شما باید طبق قانون Law قبل از اینکه به جایگاهی برسید، سلسله مراتبی را طی کنید که با کارآموز آغاز می شود؛ لذا یک محدودیتی در این حوزه داریم. اما استفاده از کارشناسان جوان و به کارگیری آنها در وزارت خارجه یکی از اهداف بنده است زیرا من خودم یکی از جوان ترین سفرای جمهوری اسلامی ایران بودم. در 28 سالگی سفیر شدم و در 31 سالگی معاون وزیر بودم. من برنامه های متعددی برای استفاده از جوانان در وزارتخانه دارم. الان در جیبم فلشی دارم و همه کارشناسان واجد شرایط وزارت خارجه را با سن برای من نوشته اند تا سوابق آنها را در تعطیلات مرور کنم. امیدوارم به بقیه خوش بگذرد چون من باید این کار را انجام بدهم. 
حجاج پس از بازگشت به ایران از رفتار عربستان بسیار راضی بودند و اعلام می کردند برای اولین بار احساس امنیت کردند. چقدر رفتار عربستان سعودی منجر به از سرگیری روابط میان دو کشور خواهد شد؟

امیدواریم عربستان به درک واقعی از شرایط منطقه برسد/ 600 هزار کیس وبا در قرن بیست و یکم در یمن فاجعه است
برای رعایت انصاف می گویم این زحمت بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت بود که باید از آنها برای سفر حجاج تشکر کنیم. کار بسیار خوبی انجام دادند. خوشحالم که زمینه حج خوب و امن و با سربلندی برای حجاج فراهم شد. ما همواره حج را از روابط سیاسی جدا می کنیم. امیدوارم دولت عربستان به درک واقعی از شرایط منطقه و سیاستی که تا این لحظه داشته در سوریه، عراق، بحرین و به ویژه یمن که با فاجعه انسانی مواجه هستیم، برسد. در نزدیک خانه خودمان در یمن 600 هزار کیس وبا در قرن بیست و یکم فاجعه بار است. دولت عربستان هیچ نفعی از این اقدامات نبرده است. امیدوارم هرچه سریعتر این کشور به درک واقعی از شرایط برسد و آن وقت خواهد دید که جمهوری اسلامی ایران برای تعامل مثبت آمادگی دارد.
برای سوال پایانی واکنش شما به اظهارات اخیر «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان مبنی بر تمسخرآمیز خواندن روابط ایران و عربستان چیست؟
من معمولا به اظهاراتی که مبتنی بر عقل و منطق نیست، پاسخ نمی دهم. 
آقای دکتر ظریف ما بسیار فکر کردیم که چه هدیه ای به شما بدهیم. بیش از 100 عکس در مذاکرات از شما بود که مردم دیدند، یک عکس در مذاکرات لوزان معروف شد. این عکس را دبیر سرویس عکس خبرگزاری برنا «سید علی صالح» از شما در لوزان گرفتند که بسیار خاطره انگیز است

دکتر ظریف پس از دیدن این عکس با لبخند همیشگی گفت: چه روزهایی سختی بود خداوند نصیب هیچ کس نکند. این همان مرحله ای بود که آمریکایی هی به ما کاغذ می دادند و هی ما می پذیرفتیم و عمیق می پذیرفتیم.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.