سندرم پیش از قاعدگی (PMS) چیست؟ / علل، تشخیص و روش های درمان

به گزارش رکنا، افرادی که به سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مبتلا هستند در فاصله بین تخمک‌گذاری و شروع پریود دچار علائم عاطفی و فیزیکی می‌شوند.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) چیست؟

سندرم پیش از قاعدگی ( PMS ) طیف گسترده‌ای از علائم و نشانه‌ها ازجمله نوسانات خلقی، حساس شدن سینه ها، میل شدید به غذا، خستگی، تحریک پذیری و افسردگی را شامل می شود. به طور میانگین از هر 4 زن که دوران پریود را طی می کنند 3 نفر برخی از علائم سندرم پیش از قاعدگی را تجربه می‌کنند. علائم PMS در یک الگوی قابل پیش بینی ظاهر و تکرار می‌شوند اما کمیت تغییرات جسمی و احساسی که با سندرم پیش از قاعدگی تجربه می‌کنید، ممکن است از کمی قابل توجه تا شدید متفاوت باشد. با این حال، شما نباید اجازه دهید این مشکلات افسار زندگی شما را در دست بگیرد. درمان و تغییر شیوه زندگی می‌تواند به کاهش علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی کمک کند.

علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی (پی ام اس)

چرخه قاعدگی زنان به طور متوسط 28 روز طول می کشد. تخمک گذاری یعنی زمانی که تخمک از تخمدان آزاد می شود در روز 14 چرخه اتفاق می افتد. پریود یا خونریزی در روز 28 از چرخه اتفاق می افتد. علائم سندرم پیش از قاعدگی می تواند به طور تقریبی از روز 14 چرخه شروع شود و تا 7 روز پس از شروع  پریود ادامه یابد. علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی بسیار زیاد است اما بیشتر خانم‌ها مشکلاتی را چه از لحاظ روحی و چه از نظر جسمی تجربه می‌کنند. علائم سندرم پیش از قاعدگی ممکن است به شکل‌های مختلف بروز کند و در افراد تفاوت‌هایی را از نظر شدت یا نوع علائم داشته باشد. با این‌حال از آنجا که دسته‌ای از علائم مشخص را برای این شرایط می‌توان نام برد به آن نام سندرم داده‌اند. در برخی خانم ها درد جسمی و استرس عاطفی به قدری شدید است که بر زندگی روزانه آنها تاثیر می‌گذارد. صرف نظر از شدت علائم، نشانه‌ها به طور کلی در طول 4 روز پس از آغاز دوره قاعدگی برای بسیاری از زنان ناپدید می‌شود.

علائم جسمی PMS

درد مفاصل و عضلات

افزایش آکنه

سردرد

خستگی

حساسیت پستان

افزایش وزن مربوط به احتباس مایعات

نفخ شکم

یبوست یا اسهال

عدم تحمل الکل از مهم ترین و شایع ترین علائم فیزیکی سندرم پیش از قاعدگی است.

علائم روحی و رفتاری PMS

گریه

تنش یا اضطراب

حالت افسردگی

مشکل در به خواب رفتن(بی خوابی)

نوسانات خلقی و تحریک پذیری یا خشم

تغییرات اشتها و هوس‌های غذایی

تغییر در میل جنسی

دوری از اجتماع و گوشه گیری

مشکل در تمرکز رایج ترین علائم روحی و رفتاری سندرم پیش از قاعدگی است.

مهم ترین علل این سندرم چیست؟

 هنوز علت به وجود آمدن سندرم پیش از قاعدگی شناخته نشده است اما بسیاری از محققان معتقدند سندرم پیش از قاعدگی (PMS) با تغییرات هورمون های جنسی و میزان سروتونین در ابتدای چرخه قاعدگی ارتباط دارد. باید بدانید در بدن خانم ها سطح استروژن و پروژسترون در بعضی از روزهای ماه افزایش می یابد. افزایش این هورمون ها به تغییرات خلق و خو، اضطراب و تحریک پذیری می انجامد. البته موارد زیر می تواند بر شدت این علائم تأثیرگذار باشد:

ورزش نکردن

سیگار کشیدن

خواب ناکافی

 سابقه افسردگی

استفاده بیش از حد از الکل، نمک، گوشت قرمز و شکر

تغییرات شیمیایی در مغز

سروتونین یک انتقال دهنده‌ عصبی یا یک ماده‌ شیمیایی در مغز انسان است که نوسانات سروتونین نقش بسیار مهم و پررنگی را در شکل‌گیری حالات رفتاری و احساسی انسان ایفا کرده و تغییرات مقدار آن عامل محرک بروز PMS است. اگر مقدار این ماده ناکافی باشد ممکن است به افسردگی پیش از قاعدگی، خستگی، مشکلات خواب و اشتهای بیش از حد منجر شود.

تغییرات دوره ای هورمون ها

علائم و نشانه‌های سندرم پیش از قاعدگی با تغییرات و نوسانات هورمونی تغییر می کند و با بارداری و یائسگی متوقف می‌شود.

افسردگی زمینه ای

عده ای از زنان پیش از قاعدگی شدید به افسردگی‌ مبتلا هستند و این مشکل آنها تشخیص داده نشده است. با این همه افسردگی به تنهایی عامل بروز مشکل سندرم پیش از قاعدگی (PMS) نیست.

بهترین روش های درمان سندرم پیش از قاعدگی

متاسفانه درمان خاصی برای سندرم پیش از قاعدگی در خانم ها وجود ندارد اما با انجام یکسری کارها می توان علائم این سندرم را به مقدار زیادی کاهش داد. گاهی اوقات می توانید با تغییر در نحوه زندگی روزمره بسیاری از شرایط حاد بیماری ها را ازجمله PMS از بین ببرید یا کاهش دهید.

راهکارهای خانگی

برای درمان سندرم پیش از قاعدگی هم مانند بسیاری از بیماری های دیگر یکسری درمان های خانگی وجود دارد که مهم ترین آنها به شرح زیر است.

اصلاح رژیم غذایی

با تغییر تغذیه و محدود کردن مصرف نمک و غذاهای شور برای کاهش نفخ و احتباس مایعات همچنین خوردن وعده های غذایی کوچکتر به تعداد بیشتر برای کاهش نفخ و احساس سیری، مصرف غذاهای سرشار از کربوهیدرات های پیچیده ازقبیل میوه ها، سبزیجات و غلات کامل و نیز اجتناب از کافئین و الکل و     مصرف غذاهای غنی از کلسیم در درمان این سندرم زنانه نقش دارد. البته در مورد مصرف کلسیم باید بگوییم اگر به علت عدم تحمل لبنیات قادر به مصرف محصولات لبنی نیستید یا کلسیم کافی از رژیم غذایی خود دریافت نمی کنید یک مکمل کلسیم روزانه ممکن است کمک کند. نوشیدن مایعات فراوان برای تسکین نفخ شکم بسیار توصیه می شود.

انجام فعالیت ورزشی

اگر به سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مبتلا هستید باید ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید. حداقل 30 دقیقه در روز ورزش کنید. بیشتر روزهای هفته به حداقل 30 دقیقه پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری یا ورزش‌های هوازی بپردازید و این فرم ورزش را به شکل عادت در خود دربیاورید. مرتب ورزش کردن در  سلامت کلی بدن و بهبود یا کاهش علائم مرتبط با افسردگی و و خلق و خوی افسرده و خستگی بسیار دخیل است.

کاهش استرس

نقش استرس را در شکل گیری سندرم پیش از قاعدگی دست کم نگیرید. برای کاهش استرس به منظور درمان PMS به اندازه کافی بخوابید، یوگا و مدیتیشن انجام دهید و برای درمان سردرد، اضطراب و اختلالات خواب ورزش کنید. تمرین آرامش و ریلکس کردن عضلانی یا تنفس عمیق برای کمک به کاهش سردرد، اضطراب یا مشکلات خواب (بی‌خوابی) را نادیده نگیرید. علائم PMS را برای چند ماه ثبت کنید؛ ثبت پیشینه و یادداشت‌برداری از علائم‌تان برای شناسایی محرک‌ها و زمانبندی نشانه‌ها و علائم‌تان به شما این امکان را می‌دهد که راهکارهایی که به کاهش علائم کمک می‌کند را پیدا کرده و به کار ببرید.

ماساژ

ماساژ و یوگا و مدیتیشن همان طور که اشاره شد در درمان سندرم پیش از قاعدگی موثر است.

دارودرمانی

در بسیاری از موارد تغییر سبک زندگی در درمان سندرم پیش از قاعدگی کمک کننده است اما پزشک با توجه به شدت علائم یک یا چند دارو را تجویز خواهد کرد. البته درصد موفقیت مصرف داروها در زنان مختلف فرق دارد اما داروهای معمول تجویزی برای سندرم پیش از قاعدگی به شرح زیر است.

داروهای نسخه ای

داروهای ضد افسردگی: مهارکننده‌های بازجذب سروتونین  (Selective serotonin reuptake inhibitors) که شامل فلوکستین (fluoxetine)، پاروکستین (paroxetine)، سرترالین (sertraline) و دیگر داروهای مشابه در کاهش علائم موثر است. این گروه از داروها خط مقدم درمان PMS  یا اختلال ناخوشی پیش قاعدگی است. باید بدانید این داروها به صورت روزانه مصرف می‌شوند اما در گروهی از زنان تنها 2 هفته پیش از شروع عادت ماهانه این داروهای ضد افسردگی باید مصرف شود.

داروهای غیر استروئیدی ضدالتهابی: این داروها قبل یا در شروع عادت ماهانه مصرف می‌شوند و شامل ایبوپروفن (ibuprofen) یا ناپروکسن سدیم (naproxen sodium) است. این داروها گرفتگی عضلات و درد سینه‌ها را کاهش می‌دهند.

داروهای ادرارآور: هنگامی که ورزش و محدود کردن مصرف شکر برای کاهش وزن، تورم و نفخ ناشی از PMS  کافی نباشد مصرف داروهای ادرار آور کمک می‌کند تا آب اضافی بدن را از طریق ادرار خارج کند. داروی اسپیرونولاکتون دارویی ادرار آور است که در بهبود علائم سندروم پیش از قاعدگی نقش موثری دارد.

داروهای هورمونی ضد بارداری: این داروها تخمک گذاری و علائم سندروم را متوقف می‌کنند.

قرص pms pause :این قرص‌ها حاوی یک هورمون مصنوعی شبیه به پروژسترون هستند که به تاخیر انداختن پایان چرخه طبیعی و درنهایت به تاخیر انداختن پریود کمک می‌کند. این قرص‌ها فقط برای زنانی طراحی شده‌اند که قبلا قرص‌های ضدبارداری خوراکی ترکیبی مصرف نکرده‌اند. تأخیر قاعدگی همچنان بحث برانگیز است. اگر می‌خواهید قاعدگی خود را به تعویق بیندازید، از پزشک خود بپرسید که کدام گزینه برای شما بهتر است. مانند هر دارویی، نورتی استرون یا pms pause می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. شایع‌ترین آنها آکنه، لکه بینی قاعدگی (خونریزی خفیف)، خلق و خوی ضعیف، کاهش میل جنسی، درد سینه یا حالت تهوع است. البته همه بیماران تمام این عوارض را تجربه نخواهند کرد. با این حال برخی از زنان هستند که نباید از نورتی استرون برای به تاخیر انداختن پریود استفاده کنند.

داروهای گیاهی

گیاه پنج انگشت به کاهش میزان افسردگی، اضطراب، تحریک پذیری و بی خوابی می انجامد. در کسانی که سردردهای میگرنی دارند و این سردردها حوالی دوران قاعدگی شان تشدید می شود با مصرف گیاه پنج انگشت، تعداد و شدت سردردهای شان بسیار کمتر می شود. با مصرف این گیاه لکه بینی های قبل و بعد از دوران قاعدگی و حجم خونریزی حین قاعدگی هم بسیار کم می شود که این مورد در کسانی که به دلیل خونریزی های سنگین دوران قاعدگی دچار کم خونی شدند، بسیار کمک کننده است. در افرادی که از بی نظمی قاعدگی شان کلافه شدند درمان گیاهی برای سندرم پیش از قاعدگی به تنظیم فواصل قاعدگی کمک می کند و در پایان با کم کردن ولع به شیرینی جات مانع اضافه وزن در طولانی مدت می شود. برخی از زنان کاهش علائم PMS را با استفاده از گیاهانی مانند جینکو، زنجبیل، بابونه، روغن گل مغربی و گل راعی گزارش کرده اند. با این حال، مطالعات علمی کمی نشان داده‌اند که چه گیاهی برای تسکین علائم PMS موثر است. برخی از زنان پس از مصرف گیاهانی همچون جینکو یا کهن دار، زنجبیل، پنج انگشت، روغن گل مغربی و گل راعی اعلام کردند که علائمشان تا حد زیادی بهبود پیدا کرده است. پیش از مصرف این مواد با پزشک حتما مشورت کنید، چراکه گروهی از این مواد با سایر داروها تداخل مصرف دارد برای نمونه گل راعی اثربخشی قرص‌های ضد بارداری را کم می‌کند.

مکمل های ویتامینی

مصرف مکمل های ویتامین B6 تا حداکثر 100میلی گرم در روز در بهبود موارد خفیف علائم سندرم پیش از قاعدگی موثر است. مصرف ویتامین D و همچنین مکمل‌هایی مانند فولیک اسید، ویتامین B6، کلسیم و منیزیم در کاهش علائم pms به ویژه درد عضلات و نواسانات خلق و خو بسیار موثر است.

طب سوزنی

طب سوزنی پنجره ای به امید در درمان بیماران مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی گشوده است. براساس اصول طب چینی، بیماران مبتلا به PMS در 2 گروه عمده قرار می گیرند هرچند امکان وجود علائم هر و گروه در یک بیمار نیز دور از انتظار نیست. در این روش سوزن‌های نازک استریلی به نقاط مخصوصی از بدن تزریق می‌شود. برخی از زنان پس از انجام طب سوزنی از کاهش شدت علائم خود خبر می‌دهند.

• بیماران دچار اختلال در جریان خون و بافت قاعدگی یا در اصطلاح Stagnation syndrome: این بیماران معمولا دچار درد بسیار شدید به مدت چند روز پیش از شروع عادت ماهانه هستند که بلافاصله پس از شروع آن به شکل قابل توجهی کاهش می یابد. خون قاعدگی در این بیماران معمولا تیره و گاه سیاه رنگ است و گاه بوی ناخوشایندی دارد. احتمال تأخیر چند روزه در قاعدگی این بیماران زیاد است.
• بیماران دچار کمبود توان و خون سیستم تناسلی یا در اصطلاح Deficiency syndrome: این بیماران دچار درد خفیف از چند روز پیش از شروع قاعدگی هستند که به تدریج و با شروع عادت ماهیانه افزایش می یابد و پس از چند روز به تدریج بهتر می شود. عادت ماهانه این بیماران با لکه بینی همراه است و خون خروجی معمولا شفاف یا کمرنگ بوده و حجم زیادی ندارد. احساس خستگی و کمبود انرژی در این بیماران شایع است و بسیاری از سردمزاجی رنج می برند.

در هر دو گروه این بیماران طب سوزنی می تواند نقش قابل توجهی در درمان داشته باشد به ویژه در گروه اول که دچار Stagnation هستند پس از تعداد اندکی جلسات درمانی اثری قابل توجه ایجاد خواهد شد. بهتر است این بیماران چند روز پیش از شروع علائم به متخصصان طب سوزنی مراجعه کنند.

تشخیص سندرم پیش از قاعدگی یا PMS

تا به حال روش قطعی برای تشخیص سندرم پیش از قاعدگی شناسایی نشده است و البته آزمایشی هم برای تشخیص آن وجود ندارد. شما خانم ها اگر در جریان چرخه‌ قاعدگی هر ماه علائم مخصوصی را تجربه می‌کنید، پزشک با ارزیابی آنها در مورد احتمال ابتلا به PMS نتیجه گیری خواهد کرد. پزشک از فرد می خواهد که به مدت 2 چرخه قاعدگی علائم و نشانه‌های خود را به طور دقیق در تقویم یادداشت کند، این کار به تشخیص دقیق‌تر سندرم کمک می‌کند. روزی که علائم شروع می‌شود و روزی که علائم از بین می‌رود را به دقت یادداشت کنید. تاریخ آغاز و پایان عادت ماهانه خود را هم در تقویم علامت بزنید.

تفاوت سندرم پیش از قاعدگی با اختلال افسردگی قبل از قاعدگی

اختلال دیسفریک یا افسردگی پیش از قاعدگی که به اختصار  با PMDD نمایش داده می شود به گروهی از علائم عاطفی و جسمی اشاره دارد که از یکی، دو هفته قبل از پریود شروع می شود. باید در تفاوت بین سندرم پیش از قاعدگی با اختلال افسردگی قبل از قاعدگی به این نکته دقت کنید که PMDD مانند سندرم پیش از قاعدگی (PMS) است اما علائم آن به ویژه علائم عاطفی شدیدتر است. اگر علائم PMS شما شدید است و زندگی روزمره را مختل کرده، ممکن است دچار PMDD باشید. به طور معمول، علائم PMDD در طول 7 تا 10 روز پیش از قاعدگی شروع می شود. این زمان تقریبی بوده و امکان تغییر آن وجود دارد. مشابه PMS ، PMDD نیز علائم عاطفی و جسمی دارد اما ممکن است علائم عاطفی نسبت به علائم جسمی شدیدتر باشد یا برعکس.

آیا آقایان هم دچار PMS می شوند؟

شاید باورش برای عموم سخت باشد اما مردان هم به پریود یا قاعدگی دچار می شوند که به تبع تفاوت هایی با خانم ها دارد. برخی از محققان ادعا می کنند که نوسانات هورمونی در مردان ممکن است مانند نوسانات هرمونی زنان علائمی شبیه علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) از جمله افسردگی، خستگی و نوسانات خلقی را به وجود آورد اما سوال این است که آیا این نوسانات هرمونی آنقدر منظم هستند که دوره قاعدگی در مردان نامیده شوند؟ پریود و تغییرات هورمونی یک زن نتیجه چرخه تولید مثل طبیعی او است به این معنا که تغییرات هورمونی که یک زن در هر ماه در واقع روند آماده سازی بدن او برای بارداری احتمالی است به طوری که تخمک تولید می‌شود و رحم زن برای ایجاد بستر لازم برای بارور شدن تخمک شروع به ضخیم شدن می‌نماید. اما مردان که چرخه تولید تخمک را تجربه نمی‌کنند و رحمی هم ندارند در نتیجه خونریزی هم در آنها اتفاق نمی افتد اما سطح تستوسترون به صورت مرتب در بدن مردان در حال افزایش و کاهش است و این فراز و نشیب در ترشح هرمون تستوسترون باعث بروز برخی علامت ها شبیه به PMS می شود. به عنوان مثال سطح تستوسترون مردان، چهار یا پنج بار در ساعت بالا و پایین می رود همچنین چرخه‌های روزانه‌ تستوسترون باعث می‌شود که سطح آن در خون هنگام صبح بیشتر و هنگام شب کمتر باشد. چرخه فصلی تستوسترون سطح این هرمون را در ماه‌های اولیه پاییز و زمستان در بالاترین سطح و در ماه‌های اولیه بهار در پایین‌ترین سطح نگاه می‌دارد. همه این توصیف‌ها میزان نوسانات هرمونی در مردان را روشن می‌کنند، این نوسانات هرمونی در مردان و نشانه‌های پس از آن IMS یا سندرم مرد تحریک پذیر نامیده می‌شود.

بنابراین شاید تعجب کنید اما مردان هم این سندرم را تجربه می کنند. درست است که مردان تخمک و رحم ندارند اما از اختلالی مشابه نام سندرم تحریک پذیری مردانه رنج می برند. این سندرم به دلیل تغییرات هورمون تستوسترون رخ می دهد و استرس و رژیم غذایی در این اختلال بسیار تاثیرگذار است.

آیا PMS زمینه ارثی دارد؟

تحقیقات گسترده ای در زمینه ارثی بودن سندرم پیش از قاعدگی انجام شده که نتیجه این تحقیقات نشان می دهد که سندرم پیش از قاعدگی به ژنتیک و محیط در کنار هم بستگی دارد؛ به طور نمونه افرادی که والدین آنها درگیر افسردگی هستند بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.

آیا این سندرم با افزایش سن افزایش می یابد؟

بسیاری از خانم‌ها در سنین باروری علائم سندرم PMS را نداشته یا تنها یک علامت را تجربه می‌کنند. این مورد جای نگرانی ندارد و نشانه هیچ مشکلی نیست. گاهی هم ممکن است با افزایش سن علائم اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی تغییر کند. در برخی افراد با افزایش سن این علائم خفیف‌تر شده و در برخی افراد شدت می‌گیرد. همه خانم‌ها دچار اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی نمی‌شوند. تقریبا می‌توان گفت 48 درصد زنانی که در سنین باروری هستند این علائم را تجربه می‌کنند. در 20 درصد آنها علائم به‌ حدی شدید است که باید برای کنترل آنها به پزشک مراجعه کنند.