اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟

به گزارش رکنا، طبیعی است که همه‌ ما گاهی در موقعیت‌های اجتماعی، ترس و اضطراب را تجربه کنیم. اما این موقعیت‌ها گذرا بوده و با کمی مدیریت استرس و اضطراب قابل کنترل هستند. اگر این اضطراب در شما دائمی است و از هر برخورد و تعاملی اجتناب می‌کنید، اگر دائم از قضاوت شدن در مقابل دیگران می‌ترسید و از موقعیت‌هایی مانند سوال پرسیدن، مصاحبه‌های شغلی، استفاده از سرویس بهداشتی عمومی، غذا خوردن در جمع و ... فرار می‌کنید؛ شما به اختلال اضطراب اجتماعی دچار شدید. اختلال اضطراب اجتماعی شایع‌ترین اختلال اضطراب بین افراد مختلف است که گاهی با کم‌رویی اشتباه گرفته می‌شود.

این اختلال از سنین نوجوانی (حدود ۱۳ سالگی) آغاز می‌شود و به دلیل روند فزاینده‌ای که دارد، مطالعات گسترده‌ای روی آن در حال انجام است. در حال حاضر، میزان درک ما از این اختلال که به عنوان فوبیای اجتماعی نیز شناخته می‌شود، از سطح آگاهی ابتدایی فراتر رفته و می‌دانیم که این حالت فقط نشان از خجالتی بودن نیست. روان‌شناسان اکنون به درک بسیار پیچیده‌تری از نحوه شیوع، ماهیت مزمن و مخرب آن، و پایه های عصب شناختی آن رسیده‌اند. بیایید با هم نگاهی دقیق‌تر به آن داشته باشیم.

• اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder) با ترس شدید از موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود که در آن فرد ممکن است توسط دیگران مورد موشکافی قرار گیرد. افراد مبتلا به این اختلال در صحبت با مردم، ملاقات با افراد جدید و شرکت در اجتماعات مشکل دارند. آن‌ها از قضاوت دیگران می‌ترسند و حتی با اینکه گاهی درک می‌کنند که این ترس غیرمنطقی است، اما از غلبه بر این احساس ناتوان هستند.

علائم اضطراب اجتماعی (هراس اجتماعی)

اختلال اضطراب اجتماعی علائم جسمی و رفتاری متفاوتی دارد که اغلب با کم‌رویی اشتباه گرفته می‌شود. باید توجه داشت که این اضطراب با کم‌رویی متفاوت است. کم‌رویی معمولاً کوتاه‌مدت بوده و زندگی فرد را مختل نمی‌کند، اما اضطراب اجتماعی مدوام و فلج‌کننده است. این اضطراب عملکرد فرد را در مدرسه، محل کار و توسعه روابط شخصی خارج از خانواده مختل می‌کند؛ چرا که آن‌ها به صورت مداوم علائم شدید عاطفی یا جسمی یا هر دو را تجربه می کنند. در ادامه به توضیح نشانه‌های رفتاری و جسمی این فوبیا می‌پردازیم:

نشانه‌های رفتاری و هیجانی هراس اجتماعی

افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی از نظارت دیگران می‌ترسند و اجتناب می‌کنند. موضوع اصلی نگرانی در چنین شرایطی در حقیقت این است که فرد می‌ترسد چیزی بگوید یا کاری انجام دهد که منجر به خجالت یا تحقیر شود. این نگرانی‌ها می‌توانند چنان برجسته باشند که فرد از بیشتر برخوردهای بین فردی اجتناب کند، یا فقط با ناراحتی شدید چنین شرایطی را تحمل کند.  افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی معمولاً هنگام ملاقات با افراد جدید خجالتی بوده، در گروه‌ها ساکت هستند و در محیط‌های ناشناخته اجتماعی گوشه‌گیر می‌شوند.

نشانه‌های جسمی فوبیای اجتماعی

همان‌طور که گفتیم فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی از رویارویی با افراد و برقراری ارتباط اجتماعی اجتناب می‌کند، اما در صورتی که گریزی از این تعاملات نداشته باشد، دچار مشکلات جسمی خواهد شد که بسته به شدت ترسی که تجربه می‌کند، متفاوت است. برخی از این مشکلات عبارتند از:

    عرق کردن زیاد

    سرخ شدن صورت

    لرزیدن

    تپش قلب

    سرگیجه

    لرزیدن

    حالت تهوع

علل اختلال هراس اجتماعی

علت دقیق هراس اجتماعی ناشناخته است، با این حال تحقیقات فعلی معتقدند که اختلال هراس اجتماعی ناشی از ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی است.

ژنتیک

احتمالاً برخی از ژن‌های خاص در ایجاد این بیماری مؤثرند؛ بنابراین، اگر یکی از بستگان درجه یک فردی مبتلا به این بیماری باشد،  احتمال ابتلای او به این اختلال دو تا شش برابر بیشتر خواهد بود.

محیط

تجارب منفی مانند تجربه قلدری، درگیری خانوادگی و سوءاستفاده جنسی و..  نیز ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد. همچنین، خانواده می‌تواند نقش بسیار موثری در ابتلای کودک به این اختلال داشته باشد. به عنوان مثال، ممکن است، اگر یکی از والدین دچار اختلال اضطراب باشد، کودک این رفتار را از والدین خود به عنوان الگو بیاموزد. همچنین کودکانی که تحت تربیت کنترل‌گر قرار دارند یا والدینی بیش از حد محتاط دارند، بیشتر دچار این اختلال می‌شوند.

در صورت تشخیص زودهنگام، درمان اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان بسیار آسان‌تر بوده و در مدت زمان کوتاهی به نتیجه خواهد رسید.

ساختار مغز / زیست شناختی

محققان پزشکی از تکنیکی به نام «تصویربرداری عصبی» برای ایجاد تصویری از مغز استفاده می‌کنند. تکنیک‌های جدید نه تنها می‌توانند ساختار مغز را بررسی کنند، بلکه انواع عملکردهای مناطق خاص مغز را نیز مورد مطالعه قرار می‌دهند. در حال حاضر ما می‌دانیم که برخی ناهنجاری‌های جسمی مانند عدم تعادل سروتنین (یک ماده شیمیایی که به تنظیم خلق و خو کمک می‌کند) در مغز می‌تواند در ایجاد این شرایط نقش داشته باشد.

آمیگدالای بیش‌فعال (ساختاری در مغز که پاسخ ترس و احساسات یا افکار اضطراب را کنترل می‌کند)، نیز ممکن است باعث این اختلالات شود.

تشخیص و تست اختلال اضطراب اجتماعی

هیچ تست پزشکی برای بررسی اختلال اضطراب اجتماعی وجود ندارد. پزشک برای تشخیص این اختلال عوامل مختلفی را در نظر می‌گیرد که می‌توانند علت اضطراب را توضیح دهند. ممکن است درمانگر اختلال اضطراب اجتماعی، سؤالاتی در مورد زندگی فرد از جمله شغل استرس‌زا، رابطه عاشقانه نافرجام، روابط دشوار با عزیزان یا عوامل جدی‌تر مانند زندگی در یک محیط ناامن را بپرسد. علاوه بر این، ممکن است، در مورد هرگونه تغییر اخیر در رژیم غذایی، سطح فعالیت یا ضربه جسمی که می‌تواند بر بدن و مغز تأثیر بگذارد، سؤال کند. برای اطمینان از عدم ارتباط علائم اضطراب با شرایط پزشکی، پزشکان ممکن است چندین آزمایش انجام دهند، از جمله:

معاینه بدنی

علائم حیاتی مانند فشار خون، ضربان قلب و وزن را بررسی کرده و همچنین نگاهی جامع به بدن دارند. به این ترتیب، می‌توانند هرگونه ناهنجاری در سلامت جسمی را تشخیص دهند.

آزمایش خون

شمارش کامل سلول‌های خون (CBC) جهت بررسی سطح هورمون‌ها، ویتامین‌ها و همچنین پانل‌های متابولیک صورت می‌گیرد. بر اساس نتایج معاینه فیزیکی و آزمایش خون پزشک ممکن است برای بررسی بیشتر علل بالینی بالقوه اضطراب، آزمایش‌های تکمیلی را پیشنهاد دهد. اگر تمام ارزیابی‌ها طبیعی باشد و هیچ دلیل بالینی مشخصی وجود نداشته باشد که بتواند علائم اضطراب را توضیح دهد، پزشک احتمالاً فرد را به یک متخصص بهداشت روان ارجاع می‌دهد.

عوارض اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟

اختلال اضطراب اجتماعی هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی بالایی دارد. بیش از ۹۰٪ افراد مبتلا به این اختلال دارای مشکلات اجتماعی هستند که زندگی نرمال آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اکثر این افراد در معرض خطر ترک تحصیل، کاهش بهره‌وری در محل کار و افت کیفیت زندگی هستند که می‌تواند اختلالات عصبی دیگری به دنبال داشته باشد.

جدیدترین درمان اضطراب اجتماعی

درمان اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)، به شدت علائم عاطفی، جسمی و عملکرد روزانه فرد بستگی دارد. طول دوره درمان نیز متفاوت است؛ برخی از افراد ممکن است به درمان اولیه واکنش خوبی نشان داده و دیگر نیازی به تلاش بیشتر نداشته باشند؛ در حالی که دیگران ممکن است در تمام طول زندگی خود، به نوعی حمایت نیاز داشته باشند. دارو و جلسات مشاوره، هر دو در رهایی از اضطراب اجتماعی مؤثر شناخته شده‌اند. گزینه‌های درمانی برای اختلال اضطراب اجتماعی عبارتند از:

رفتار درمانی شناختی: در این روش فرد بیمار می‌آموزد که اضطراب خود را از طریق تنفس و دیگر تکنینک‌های آرام‌سازی مدیریت کرده و افکار مثبت را جایگزین افکار منفی کند.

درمان از طریق مواجهه: این نوع درمان کمک می‌کند فرد به جای اجتناب از  موقعیت‌های اجتماعی، به تدریج با  آن‌ها روبه‌رو شود.

گروه‌درمانی: در این روش فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی مهارت‌ها و فنون اجتماعی لازم برای تعامل با افراد در محیط‌های مختلف را می‌آموزد. شرکت در گروه‌درمانی با افرادی که ترس‌های یکسانی دارند، به فرد مبتلا کمک می‌کند احساس تنهایی خود را کنار بگذارد و مهارت‌های جدیدی را از طریق نقش‌آفرینی در گروه بیاموزد.

تجویز دارو: طیف مختلفی از دارو برای درمان اضطراب اجتماعی تجویز می‌شود که هر کدام بسته به شرایط خاص فرد مبتلا دارای مزایا و معایب خود هستند. این داروها شامل موارد زیر است:

مهارکننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI)

SSRI‌ها، به دلیل عوارض جانبی قابل تحمل و سهولت تجویز، به عنوان اولین روش درمان دارویی در نظر گرفته می‌شوند. این داروها به عنوان بهترین قرص برای اضطراب اجتماعی شناخته می‌شوند:

    Paxil CR (پاروکستین)

    Luvox CR (فلووکسامین)

    Celexa (سیتالوپرام)

مهار کنند‌ه‌های جذب مجدد سروتونین-نوراپی نفرین (SNRI)

SNRIها، دسته‌ای از داروهای ضدافسردگی هستند که در درمان اضطراب استفاده می‌شوند و بر انتقال‌دهنده‌های عصبی سروتونین و نوراپی نفرین اثر می‌گذارد. این داروها عبارتند از:

    Effexor XR (ونلافاکسین)

    سیمبالتا (دولوکستین)

بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI)

MAOI، زمانی مفیدترین دارو در درمان اختلال اضطراب اجتماعی به شمار می‌رفت، اما اگر این داروها با دستورالعمل‌های رژیم غذایی مصرف نشوند، عوارض جانبی جدی را به دنبال دارند. این داروها عبارتند از:

    ناردیل (فنل زین)

    پارنات (ترانسیل پرومین)