چرا بعد از خواب هم باز خسته هستم؟

چرا با وجود خواب کافی، احساس خستگی داریم؟

سندی اونگ، روزنامه‌نگار می‌گوید: «بیشتر روزها به فعالیت‌های روزمره‌ام، به‌ویژه خواب پایبندم. قبل از اینکه احساس خستگی کنم، برای خواب آماده می‌شوم، لباس خوابم را می‌پوشم، دندان‌هایم را مسواک می‌کنم و روال مراقبت از پوستم را انجام می‌دهم. تلفنم را دور از خودم نگه می‌دارم و سپس به اتاق خوابم می‌روم که ساکت، کم‌نور و دارای دمای مناسب است. قبل از خاموش کردن چراغ‌ها، نیم ساعت داستان می‌خوانم و در حدود ساعت ۱۱ شب می‌خوابم.»

اونگ ادامه می‌دهد: «اما برخلاف انتظار، پس از هشت و نیم ساعت خواب، از خواب بیدار می‌شوم و همچنان خسته هستم. من در اوایل میانسالی هستم، مرتباً ورزش می‌کنم و بدن سالمی دارم. پس چرا با وجود خواب کافی هنوز این احساس خستگی را دارم؟»

احساس خستگی مداوم، مشکل فراگیر

بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۲۳ انجام شد و ۹۱ مطالعه از سه قاره مختلف را بررسی کرد، از هر پنج بزرگسال در جهان، یک نفر بدون داشتن بیماری زمینه‌ای، به مدت شش ماه خستگی عمومی را تجربه می‌کند. در ایالات متحده، نظرسنجی‌های مختلف نشان داده است از هر دو تا چهار نفر، یک نفر احساس خواب‌آلودگی مداوم دارد.

در بریتانیا نیز، گزارشی نشان داد که از هر هشت بزرگسال، یک نفر همیشه خسته است و یک چهارم افراد بیشتر اوقات چنین احساسی دارند.

آیا خستگی یک مفهوم مبهم است؟

رزالیند آدام، پزشک خانواده می‌گوید: «خستگی یکی از رایج‌ترین شکایات بیماران است. این وضعیت حتی به‌طور خاص در سرویس سلامت ملی نام‌گذاری شده است: TATT یا همان خستگی همیشگی.»

وی توضیح می‌دهد که خستگی با خواب‌آلودگی متفاوت است، زیرا چند بعدی‌تر بوده و ممکن است جسم، ذهن و عواطف را تحت تاثیر قرار دهد.

تاثیر کیفیت خواب بر خستگی

کیفیت خواب همانند مقدار خواب، بر احساس انرژی و شادابی تاثیر دارد. دانیل جین بلوم، روانشناس خواب می‌گوید: «خواب بهتر ولی کوتاه‌تر بسیار موثرتر است نسبت به خواب طولانی اما بی‌کیفیت.» او توضیح می‌دهد که سیستم گلیمفاتیک مغز که مسئول پاک‌سازی مواد زائد است، در خواب عمیق بهترین عملکرد را دارد.

آیا خستگی همیشه به بیماری مرتبط است؟

رزالیند آدام تاکید می‌کند: «مهم است بین خستگی ناشی از بیماری‌های مزمن مانند ام‌اس، سرطان یا کووید طولانی‌مدت و خستگی ناشی از عوامل غیرجدی مانند رژیم غذایی نامناسب یا استرس تمایز قائل شویم.»

در بسیاری از موارد، خستگی ممکن است به کمبودهای تغذیه‌ای از جمله آهن، منیزیوم یا ویتامین‌های کلیدی مانند B12 مرتبط باشد.

چه عواملی به کیفیت خواب آسیب می‌زنند؟

عوامل متعددی می‌توانند چرخه خواب را مختل کنند:

• مصرف کافئین در ساعات پایانی روز
• الکل که چرخه خواب REM را برهم می‌زند
• تجربه استرس‌های زندگی
• مشکلات تنفسی مانند آپنه خواب

بلوم می‌گوید: «اگر خواب شما مداوم قطع شود، عملکرد بدن در پاک‌سازی مواد زائد کاهش می‌یابد و شما احساس بی‌حالی خواهید داشت.»

راهکارهایی برای مقابله با خستگی

پیشنهادهای کاربردی شامل موارد زیر هستند:

• ایجاد برنامه خواب منظم
• مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های مناسب
• مصرف مناسب مواد غذایی و رفع کمبودهای تغذیه‌ای
• ورزش منظم برای تقویت انرژی

گیر بیورکلوند می‌گوید: «هماهنگی عوامل سبک زندگی می‌توانند به بهبود کیفیت خواب و کاهش خستگی منجر شوند.»