لب شکری چیست؟

به گزارش رکنا، لب شکری یک نقص مادرزادی است که در آن شکاف یا درزی در لب بالایی (لب فوقانی) یا لب پایین ایجاد می‌شود. این شکاف می‌تواند به طور کامل یا ناقص باشد و ممکن است با مشکلاتی مانند شکاف سقف دهان (کام) همراه باشد. لب شکری معمولاً در دوران بارداری در رحم مادر به دلیل نقص در رشد طبیعی بافت‌ها به وجود می‌آید. این وضعیت می‌تواند در ظاهر صورت تأثیر بگذارد و ممکن است مشکلاتی در تغذیه، گفتار و شنوایی ایجاد کند، اما معمولاً با جراحی و درمان‌های پزشکی قابل اصلاح است.

انواع لب شکری

لب شکری انواع مختلفی دارد که بر اساس محل وقوع شکاف و شدت آن دسته‌بندی می‌شوند. این انواع شامل:

1. لب شکری تک‌طرفه

نوع تک‌طرفه جزئی: در این نوع شکاف فقط قسمتی از لب بالا شکاف دارد و به طور معمول این شکاف در نزدیکی گوشه دهان قرار دارد.

نوع تک‌طرفه کامل: شکاف در لب بالا از گوشه دهان به سمت بینی کشیده می‌شود و می‌تواند بر بینی و ناحیه اطراف آن تأثیر بگذارد.

2. لب شکری دوطرفه

در این نوع، شکاف در هر دو طرف لب بالا یا پایین رخ می‌دهد و معمولاً شکاف بزرگ‌تری نسبت به نوع تک‌طرفه دارد. این شکاف می‌تواند به طور همزمان نواحی مختلف صورت را درگیر کند.

3. لب شکری همراه با شکاف کام (سقف دهان)

در این نوع، علاوه بر شکاف در لب، شکاف یا درز در سقف دهان (کام) نیز وجود دارد. این وضعیت تأثیرات بیشتری بر تغذیه و تکلم دارد.

4. لب شکری به همراه سایر نقایص صورت

در برخی موارد، لب شکری ممکن است همراه با سایر نقص‌های صورت مانند نقص در بینی، چشم‌ها، یا سایر قسمت‌های صورت باشد.

5. لب شکری با شکاف کام جزئی

این نوع شکاف فقط به قسمتی از سقف دهان مربوط می‌شود و ممکن است با جراحی‌های اصلاحی جزئی ترمیم شود.

6. لب شکری بدون شکاف کام

در این نوع، فقط شکاف در لب بالا وجود دارد، بدون اینکه به سقف دهان آسیب وارد شود. این نوع از لب شکری معمولاً تأثیرات کمتری بر تغذیه و گفتار دارد.

علائم و تأثیرات لب شکری

لب شکری می‌تواند تأثیرات مختلفی بر کودکانی که به این نقص مادرزادی دچار هستند، بگذارد. این تأثیرات می‌تواند هم از نظر ظاهری و هم از نظر عملکردی باشد. در اینجا به برخی از علائم و تأثیرات رایج لب شکری اشاره می‌کنیم:

علائم ظاهری

شکاف قابل مشاهده در لب:

شکاف در لب بالا، که ممکن است کوچک یا بزرگ باشد و از گوشه دهان به سمت بینی امتداد یابد.

در نوع دوطرفه، شکاف ممکن است در هر دو طرف لب باشد.

شکاف در سقف دهان (کام):

در مواردی که لب شکری با شکاف کام همراه باشد، ممکن است شکاف در سقف دهان (ناحیه بین دندان‌ها و سقف دهان) نیز مشاهده شود.

تأثیرات بر ظاهر بینی:

در بعضی موارد، شکاف لب می‌تواند شکل بینی را تحت تأثیر قرار دهد، باعث تغییرات ظاهری در بینی و ناحیه اطراف آن شود.

تأثیرات عملکردی

مشکلات تغذیه:

در نوزادان مبتلا به لب شکری، به دلیل شکاف در لب، ممکن است مشکلاتی در تغذیه و مکیدن شیر ایجاد شود. کودک ممکن است نتواند به راحتی از سینه مادر یا شیشه شیر تغذیه کند.

در صورت وجود شکاف کام، مشکلات تغذیه‌ای جدی‌تری ممکن است پیش بیاید زیرا غذا و مایعات به راحتی از دهان وارد بینی می‌شوند.

مشکلات گفتاری:

بسیاری از کودکان مبتلا به لب شکری دچار مشکلات در بیان کلمات و صدای واضح می‌شوند. این مشکل معمولاً به دلیل شکاف در سقف دهان یا تغییر در شکل دهان است که به تولید صداهای خاص (مانند صداهای "پ" و "ب") تأثیر می‌گذارد.

مشکلات شنوایی:

در برخی موارد، لب شکری می‌تواند با مشکلات شنوایی همراه باشد، به ویژه اگر شکاف سقف دهان وجود داشته باشد و به گوش میانی آسیب برساند. این مشکلات می‌توانند به کاهش شنوایی منجر شوند.

مشکلات اجتماعی و روان‌شناختی:

در سنین بالاتر، کودکان مبتلا به لب شکری ممکن است با مشکلات اجتماعی و روان‌شناختی مواجه شوند. این مشکلات می‌تواند به دلیل تفاوت‌های ظاهری و نیاز به درمان‌های پزشکی طولانی‌مدت باشد.

ممکن است کودکانی که لب شکری دارند احساس شرمندگی کنند یا دچار اضطراب اجتماعی شوند.

تأثیرات طولانی‌مدت

بسیاری از کودکان با درمان مناسب و جراحی‌های ترمیمی، می‌توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند. با این حال، نیاز به جراحی‌های مکرر برای اصلاح ظاهر و عملکرد دهان وجود دارد.

به طور کلی، درمان‌های گفتاردرمانی، تغذیه‌ای و جراحی‌های اصلاحی می‌توانند به بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی و عملکرد این کودکان کمک کنند.

درمان لب شکری

درمان لب شکری معمولاً شامل چندین مرحله است که هدف آن بهبود ظاهر، عملکرد دهان و همچنین رفع مشکلات گفتاری و تغذیه‌ای است. درمان‌ها معمولاً به صورت جراحی و توانبخشی در طول سال‌های مختلف زندگی کودک انجام می‌شوند. در اینجا به روش‌های مختلف درمان لب شکری اشاره می‌کنیم:

1. جراحی ترمیمی

جراحی اولین و اصلی‌ترین درمان برای لب شکری است. معمولاً جراحی‌های مختلف در سنین مختلف انجام می‌شود تا شکاف لب و سقف دهان ترمیم شود.

عمل جراحی لب (لب شکری): اولین جراحی معمولاً در سن 3 تا 6 ماهگی انجام می‌شود. در این جراحی، شکاف لب ترمیم شده و بافت‌ها به یکدیگر نزدیک می‌شوند. هدف اصلی این عمل، بازسازی ظاهر لب و بهبود تغذیه کودک است.

عمل جراحی سقف دهان (کام شکاف): اگر شکاف در سقف دهان وجود داشته باشد، معمولاً در سنین 9 تا 12 ماهگی جراحی اصلاحی برای ترمیم سقف دهان انجام می‌شود. این جراحی به بهبود مشکلات تغذیه و گفتار کمک می‌کند.

جراحی‌های اصلاحی در سنین بالاتر: در برخی موارد، به ویژه اگر لب شکری شدید باشد، نیاز به جراحی‌های اصلاحی بیشتری در سنین بالاتر (سنین 2 تا 5 سال یا حتی نوجوانی) برای بهبود شکل ظاهری و عملکرد دهان وجود دارد. این جراحی‌ها می‌توانند شامل جراحی‌های بینی و فک نیز باشند.

2. گفتار درمانی

بسیاری از کودکان مبتلا به لب شکری، به دلیل مشکلات در تولید صداها و گفتار، به گفتاردرمانی نیاز دارند. گفتاردرمانگران به کودک کمک می‌کنند تا صدای خود را اصلاح کند و نحوه صحیح صحبت کردن را یاد بگیرد.

این درمان معمولاً از سنین 2 تا 3 سالگی آغاز می‌شود و ممکن است تا نوجوانی ادامه یابد.

3. تغذیه درمانی

نوزادانی که لب شکری دارند ممکن است با مشکلات تغذیه مواجه شوند. درمان‌های تغذیه‌ای شامل استفاده از شیشه‌های خاص برای تغذیه و همچنین آموزش روش‌های صحیح تغذیه می‌باشد.

متخصصان تغذیه می‌توانند به والدین کمک کنند تا بهترین روش‌های تغذیه را برای نوزادان مبتلا به لب شکری انتخاب کنند.

4. روان‌درمانی و پشتیبانی اجتماعی

به ویژه در سنین بالاتر، کودکان مبتلا به لب شکری ممکن است نیاز به پشتیبانی روان‌شناختی و اجتماعی داشته باشند.

مشاوره‌های روان‌شناختی برای کمک به بهبود اعتماد به نفس کودک و کاهش اضطراب‌های اجتماعی توصیه می‌شود.

گروه‌های پشتیبانی اجتماعی و انجمن‌های مخصوص خانواده‌های دارای کودکان با لب شکری می‌توانند به والدین و کودکان در فرآیند درمان کمک کنند.

5. پیشگیری از مشکلات شنوایی

در صورتی که لب شکری به مشکلات شنوایی منجر شده باشد، پزشکان ممکن است آزمایش‌های شنوایی انجام دهند و در صورت لزوم درمان‌های شنوایی، از جمله استفاده از سمعک یا جراحی‌های خاص را توصیه کنند.

6. جراحی فک و بینی (در موارد شدیدتر)

در برخی موارد، جراحی‌های فک و بینی برای بهبود شکل صورت و عملکرد دهان ضروری است. این جراحی‌ها معمولاً در سنین بالاتر (معمولاً از سنین 5 تا 10 سالگی به بعد) انجام می‌شوند.

مراقبت های پس از جراحی

مراقبت‌های پس از جراحی برای درمان لب شکری بسیار مهم است تا از بهبودی سریع و کاهش عوارض جلوگیری شود. این مراقبت‌ها بستگی به نوع جراحی و سن کودک دارند، اما به طور کلی شامل موارد زیر می‌شوند:

1. مراقبت از محل جراحی (لب و سقف دهان)

اجتناب از لمس و فشار دادن محل جراحی: بعد از جراحی، باید از دست زدن به محل جراحی جلوگیری کنید تا از عفونت و آسیب به بخیه‌ها جلوگیری شود.

پاکسازی مناسب: معمولاً پزشک توصیه می‌کند که بعد از جراحی، محل جراحی را با گاز استریل یا محلول نمکی ملایم تمیز کنید.

مراقبت از بخیه‌ها: بخیه‌ها باید طبق دستور پزشک بررسی شوند. معمولاً بخیه‌ها خود به خود حل می‌شوند، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به کشیدن بخیه‌ها باشد.

2. تغذیه بعد از جراحی

تغذیه مایعات و غذاهای نرم: در چند روز اول پس از جراحی، نوزاد یا کودک باید غذاهایی با قوام نرم و مایعات مصرف کند تا فشار زیادی به محل جراحی وارد نشود.

اجتناب از غذاهای سخت و سفت: در هفته‌های اول بعد از جراحی، از دادن غذاهای سفت و جویدنی به کودک باید اجتناب شود تا از آسیب به محل جراحی جلوگیری شود.

مراقبت از تغذیه نوزادان: نوزادانی که لب شکری دارند باید از شیشه‌های خاصی برای تغذیه استفاده کنند که فشار کمتری بر لب‌ها وارد کنند.

3. کنترل درد و ناراحتی

داروهای مسکن: پزشک ممکن است داروهای مسکن برای کنترل درد تجویز کند. این داروها باید طبق دستور پزشک مصرف شوند.

استراحت و آرامش: به کودک اجازه دهید که استراحت کند و از فعالیت‌های زیاد که ممکن است به محل جراحی فشار وارد کند، پرهیز کنید.

4. اجتناب از عفونت

مراقبت از دهان و بینی: پس از جراحی شکاف لب یا سقف دهان، باید از وارد شدن آلودگی به دهان و بینی جلوگیری شود. ممکن است پزشک استفاده از دهان‌شویه‌های خاص یا محلول نمکی را توصیه کند.

مانیتورینگ علائم عفونت: به نشانه‌های عفونت مانند قرمزی، تورم شدید، تب یا ترشح چرک از محل جراحی دقت کنید. در صورت مشاهده این علائم، باید فوراً با پزشک تماس بگیرید.

5. مراقبت از فعالیت‌های فیزیکی

اجتناب از فعالیت‌های شدید: در دوران بهبودی، از فعالیت‌هایی که ممکن است به محل جراحی آسیب برسانند، مانند دویدن، پریدن یا بازی‌های پرخطر، باید پرهیز شود.

پرهیز از مکیدن یا فشار به لب‌ها: کودک باید از مکیدن انگشت یا هر نوع فشار اضافی به لب و دهان جلوگیری کند.

6. پیگیری‌های پزشکی

جلسات پیگیری با پزشک: بعد از جراحی، معمولاً پزشک جلسات معاینه برای بررسی روند بهبودی و ترمیم بخیه‌ها تنظیم می‌کند. این جلسات به بررسی وضعیت بهبودی و انجام جراحی‌های اصلاحی در صورت نیاز کمک می‌کنند.

مراجعه به گفتاردرمانگر: پس از جراحی لب شکری، کودک ممکن است نیاز به جلسات گفتاردرمانی برای اصلاح مشکلات گفتاری داشته باشد.

7. حفظ آرامش کودک

حمایت عاطفی و روانی: کودکانی که جراحی لب شکری را تجربه می‌کنند ممکن است نیاز به حمایت عاطفی داشته باشند تا با تغییرات ظاهری خود کنار بیایند. گفتگو با کودک و اطمینان دادن به او می‌تواند در این دوران کمک‌کننده باشد.