اموال منقول چیست؟

به گزارش رکنا،  اموال منقول به اموالی گفته می‌شود که امکان جابه‌جایی آنها از مکانی به مکان دیگر وجود دارد، بدون اینکه به ماهیت یا ساختار آن‌ها آسیبی وارد شود. این اموال برخلاف اموال غیرمنقول، ثابت نیستند و قابلیت حمل‌ونقل دارند. نمونه‌های بارز اموال منقول شامل وسایل نقلیه، طلا و جواهرات، اسناد تجاری، لوازم منزل و کالاهای مصرفی هستند.

در حقوق، اموال منقول به دو دسته تقسیم می‌شوند: منقول ذاتی که به‌طور طبیعی قابل جابه‌جایی هستند (مانند کتاب و تلفن همراه) و منقول تبعی که در حالت عادی غیرمنقول محسوب می‌شوند اما در برخی شرایط به‌عنوان منقول شناخته می‌شوند (مانند مصالح ساختمانی که هنوز در بنا به کار نرفته‌اند). این دسته‌بندی در قوانین مدنی اهمیت دارد، زیرا قوانین مربوط به مالکیت، معاملات و توقیف اموال برای اموال منقول و غیرمنقول متفاوت است.

اموال منقول و غیرمنقول

اموال منقول به اموالی گفته می‌شود که امکان جابجایی آن‌ها از محلی به محل دیگر وجود دارد، بدون اینکه به خود مال یا محل آن آسیبی وارد شود. مطابق با ماده ۱۹ قانون مدنی:

"اشیایی که نقل و انتقال آن از محلی به محل دیگر ممکن باشد بدون اینکه به خود یا محل آن خرابی وارد آید منقول است."

دسته‌بندی اموال منقول

اموال منقول به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

اموال منقول ذاتی

اموال در حکم منقول

۱. اموال منقول ذاتی

این نوع از اموال به‌طور طبیعی قابلیت جابجایی دارند و می‌توان آن‌ها را لمس کرد. مانند:

خودرو

فرش

دوچرخه

موبایل

کتاب

۲. اموال در حکم منقول

برخی اموال، هرچند قابلیت لمس ندارند، اما قابلیت نقل و انتقال دارند. این اموال از نظر قانونی در دسته اموال منقول قرار گرفته‌اند. برخی از این موارد عبارتند از:

اموال غیرمنقول چیست؟

اموال غیرمنقول اموالی هستند که امکان جابجایی آن‌ها وجود ندارد، یا در صورت انتقال، موجب خرابی خود یا محل آن‌ها می‌شود. مطابق ماده ۱۲ قانون مدنی:

"اموال غیرمنقول به اموالی گفته می‌شود که نتوان آن را از محلی به محل دیگر انتقال داد، اعم از اینکه استقرار آن ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان به نحوی که انتقال آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود."

دسته‌بندی اموال غیرمنقول

اموال غیرمنقول به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

اموال غیرمنقول ذاتی

اموال غیرمنقول به دست انسان

اموال در حکم غیرمنقول

اموال غیرمنقول تبعی

۱. اموال غیرمنقول ذاتی

این اموال به‌صورت ذاتی غیرقابل جابجایی هستند. مانند:

کوه

زمین

دریا

معدن

نکته: اگرچه سنگ‌های معدنی قابل استخراج هستند، اما چون جابجایی آن‌ها باعث تخریب معدن می‌شود، خود معدن جزو اموال غیرمنقول محسوب می‌شود.

۲. اموال غیرمنقول به دست انسان

این اموال ذاتاً غیرمنقول نیستند، اما به دلیل اتصال به زمین یا تغییرات ایجادشده توسط انسان، قابلیت جابجایی ندارند. مانند:

آپارتمان

پل

سد

درختان کاشته‌شده در باغ

نکته: اگر اتصال این اموال به زمین از بین برود، در دسته اموال منقول قرار می‌گیرند.

۳. اموال در حکم غیرمنقول

برخی اموال، هرچند قابل جابجایی هستند، اما قانونگذار آن‌ها را در حکم اموال غیرمنقول قرار داده است. مطابق ماده ۱۷ قانون مدنی، این اموال دو ویژگی دارند:

ذاتاً منقول هستند.

از آن‌ها در عمل زراعت و آبیاری استفاده می‌شود.

نمونه‌هایی از این اموال:

گاو و حیواناتی که برای زراعت استفاده می‌شوند.

ادوات کشاورزی.

تخم گیاهانی که برای زراعت استفاده می‌شوند.

۴. اموال غیرمنقول تبعی

این اموال را نمی‌توان دید یا لمس کرد، اما به دلیل ارتباطی که با اموال غیرمنقول دارند، غیرمنقول محسوب می‌شوند. مطابق ماده ۱۸ قانون مدنی، این اموال شامل:

حق انتفاع از اشیا غیرمنقول (مثلاً حق استفاده از یک زمین کشاورزی)

حق ارتفاق نسبت به املاک (مثلاً حق عبور از زمین همسایه)

دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول (مثلاً دعوای خلع ید)

تفاوت‌های فروش اموال منقول و غیرمنقول

فروش و انتقال مالکیت اموال منقول و غیرمنقول تفاوت‌هایی دارد:

نکته: برخی اموال منقول خاص مانند خودرو نیاز به سند رسمی دارند.

سند اموال غیرمنقول

سند اموال غیرمنقول سندی است که برای انتقال مالکیت اموال غیرمنقول تنظیم می‌شود. این اسناد زمانی معتبر هستند که توسط:

اداره ثبت اسناد و املاک

دفاتر اسناد رسمی

سایر مأمورین رسمی

تنظیم شده باشند.

نکته: برای انتقال اموال غیرمنقول تنظیم سند ضروری است، اما برای اموال منقول معمولاً نیازی به سند رسمی نیست.

اموال منقول و غیرمنقول در وصیت‌نامه

وصیت‌نامه نوعی سند رسمی و لازم‌الاجرا است که می‌تواند شامل اموال منقول و غیرمنقول باشد. نکته مهم در این خصوص، محدودیت در وصیت مازاد بر ثلث است. یعنی:

دارایی متوفی (اعم از اموال منقول و غیرمنقول) ارزش‌گذاری می‌شود.

یک‌سوم از آن به عنوان "ثلث مال" محاسبه می‌شود.

وصیت مازاد بر این مقدار نیاز به اجازه ورثه دارد.