پلاسکو چرا آتش گرفت؟ / اتصال برق یا ... / کارشناسان قبل از گزارش ملی پاسخ دادند!

بیش از 13 روز از فاجعه ریزش ساختمان پلاسکو گذشت. از همان نخستین ساعت‌های ریزش این ساختمان قدیمی در خیابان جمهوری، شمار زیادی از مسئولان عالیرتبه دولتی، شهرداری و اعضای شورای شهر با حضور در محل حادثه، روند عملیات اطفای حریق و امداد و نجات را بررسی و پیگیری کردند. «حسن روحانی» رئیس جمهوری نیز فرمان تشکیل هیأتی ویژه را متشکل از شخصیت‌های علمی و متخصص در حوزه‌های گوناگون صادر کرد. «بررسی علل و عوامل آتش‌سوزی پلاسکو» یکی از پنج مأموریتِ این هیأت خواهد بود. چراکه پس از فروریختن ساختمان پلاسکو بر اثر آتش‌سوزی مهیب، حدس و گمان‌های گوناگونی چون اتصال سیم‌های برق، روشن بودن گاز پیک نیکی، ناپایداری سازه، رعایت نکردن مسائل ایمنی سازه وغیره به‌ عنوان علل آتش‌سوزی و ریزش ساختمان در فضای رسانه‌ای و مجازی کشور مطرح شد. در این میان، علت اصلی آتش‌سوزی میان تأیید و تکذیب‌های مکرر مسئولان و کارشناس‌ها در ابهام قرار گرفت تا آنجا که اکنون چشم‌ها به گزارش هیأت ویژه گزارش ملی بررسی حادثه ساختمان پلاسکو دوخته شده است.

خبرنگار ایرنا در گام نخستِ بررسی علل و عوامل آتش‌سوزی با «مهدی هداوند» حقوقدان و یکی از اعضای این هیأت با هدف آگاهی از علل و عوامل آتش‌سوزی گفت‌و‌گو کرد. وی با توضیح اینکه هنوز فعالیت این هیأت شروع نشده است گفت: پس از شروع بررسی‌ها نیز فردی به نام سخنگو انتخاب خواهد شد. در حال حاضر، بحث ویژه‌ای در این باره صورت نگرفته است و امکان گفت‌و‌گو نیست چراکه در تمامی موارد نظر جمعی هیأت مهم خواهد بود که از طریق سخنگو اعلام خواهد شد. امکان نظر شخصی در حال حاضر وجود ندارد. به نظر بنده از کسانی بجز اعضای هیأت، این پرسش‌ها درخواست شود زیرا اعضای هیأت مأموریت جمعی دارند.

اتصال برق، عامل شعله‌های پلاسکو

شماری از اعضای شورای شهر، جرقه و اتصال برق را عامل احتمالی آتش‌سوزی پلاسکو اعلام کردند. در این رابطه، «معصومه آباد» عضو شورای شهر تهران گفت: در طی سال‌های مسئولیت کمیته ایمنی شورای شهر، عمده حریق‌های سطح شهر تهران بویژه در منطقه 12 بر اثر مشکل‌ها و اتصالات غیراستاندارد برق بوده است. در حادثه پلاسکو نیز یکی از شهروندان حاضر در ساختمان به مرکز آتش‌نشانی اعلام حریق می‌کند. این افراد ابتدا برای اطفای حریق تلاش کردند اما موفق نشدند و در مرحله بعدی با آتش‌نشانان تماس گرفته‌اند.

آباد درباره اینکه افراد حاضر در زمانی که ساعت کاری شروع نشده بود مشغول انجام چه فعالیتی بوده‌اند، ابراز بی‌اطلاعی و شایعه مبنی بر انفجار را رد کرد. وی گفت: شواهدی مبنی بر عمد در این حادثه وجود ندارد. علت ریزش ساختمان، حرارت دیدن به مدت زیاد بوده است که باعث آسیب دیدن نقاط جوش و اتصالات سازه شده است که در پایان منجر به ریزش آوار می‌شود.

همچنین، «عبدالحسین مختاباد» دیگر عضو شورای شهر تهران با تأکید بر اینکه باید منتظر گزارش کارشناسی شده هیأت ویژه بود، گفت: بر اساس شنیده‌ها، آتش‌سوزی بر اثر اتصال برق بوده است. اینکه انفجار گاز باعث ریزش ساختمان شده است یا نه باید منتظر نظر کارشناسان بود.

«محمد حقانی» از اعضای شورای شهر، در بررسی علت‌های آتش‌سوزی پلاسکواظهار داشت: بر اساس بررسی‌های بنده، علت اصلی حادثه، جرقه حاصل از روشن شدن کنتور برق یکی از مغازه‌های ساختمان پلاسکو بوده است. مالک یکی از مغازه‌های واقع در طبقه دهم هنگام روشن کردن برق مغازه با جرقه‌ای روبه‌رو می‌شود که این جرقه روی پارچه‌ها افتاده و باعث آتش می‌شود. در این ساختمان برخلاف تصور عموم پلاستیکی وجود نداشته است و همه کالاها پارچه‌ای بوده‌اند.

حقانی در ادامه علت شروع دوباره و گسترش حریق به سایر طبقه‌های پلاسکو را ضعف تجهیزات آتش‌نشانی و باقی ماندن آتش پنهان در سقف‌های کاذب ساختمان اعلام کرد که پس از اطفا، دوباره شعله ور شده است.

  اتصالات ضعیف و فرسودگی ساختمان، عامل فروریختن پلاسکو

«بهرام غفاری» عضو شورای تدوین مقررات ملی ساختمان ایران و رئیس اسبق سازمان نظام مهندسی تهران نیز «ضعف اتصالات تیرها به ستون ها» را عامل احتمالی ریزش ساختمان مطرح کرد و گفت: شورای تدوین مقررات ملی ساختمان در گزارش اولیه خود علت خرابی و ریزش ساختمان را بر پایه مشاهده‌های میدانی، آتش‌سوزی اعلام کرد. اگرچه آتش‌سوزی اعلام شده در طبقه 11 این ساختمان پس از مدت زمانی مهار شد اما بخش‌هایی از سقف بر اثر آتش و فشار آب فروریخته و همین باعث می‌شود که طبقه‌های پایین‌تر یعنی نهم نیز فروبریزد و همین روند در پایان باعث می‌شود ساختمان به طور کلی ریزش کند. به عبارت بهتر، سقف‌ها روی هم می‌افتند و همین باعث ریزش کلی می‌شود.

غفاری معتقد است: آنچه در گمان اولیه بدون بررسی نقشه و وضعیت فنی ساختمان به نظر می‌رسد، این است که تعداد زیادی از ستون‌ها سالم مانده و به درجه تسلیمِ آتش نرسیده‌اند. با وجود این، ساختمان به طور کلی دچار فروریختگی (Collapse) شده است چرا که به طول معمول عامل اصلی فروریختن ساختمان در اثر آتش این است که ستون‌ها به حد تسلیم برسند و در برابر آتش نرم شوند. گمان کارشناسان این است که برای پلاسکو این شرایط رخ نداده است بلکه بر اثر ضعف اتصال تیرها به ستون‌ها، اتصالات پاره شده و سقف‌ها فروافتاده‌اند. همچنین، ضربه‌های ناشی از فروافتادن سقف‌ها روی هم و تجمع بار موجود در ساختمان باعث ریزش کلی ساختمان شده است که البته همگی اینها بر اساس گمان بوده و باید منتظر نتیجه بررسی کارشناسان بود.

به گفته این کارشناس، 2 مسأله اصلی در این حادثه قابل توجه است؛ نخست میزان پایداری ساختمان و سازه و ضعف‌های موجود در آن و دوم، ضعف‌های نگهداری و بهره‌برداری از ساختمان چرا که در زمان ساخت این ساختمان، آیین نامه‌های کنونی وجود نداشتند و همچنین، ساختمان از سیستم پیشگیری و حفاظت در برابر حریق محروم بوده است.

غفاری در این باره تصریح کرد: استاندارد نبودن ساختمان چه در زمان ساخت و چه اکنون باعث به وجود آمدن شرایط کنونی است. نبود سیستم حفاظت در برابر حریق مرکزی، نداشتن آلارم، نبود سیستم آب فشان خودکار و تجهیزات اطفای حریق، نبود پله اضطراری فرار و وجود طاقه‌های پارچه و وسایل زیاد در راه پله‌ها عامل تشدید حریق و از دست دادن تعدادی از آتش‌نشانان و شهروندان بوده است.

عضو شورای تدوین مقررات ملی ساختمان ایران در ادامه علت احتمالی ذوب شدن ستون‌های فولادی ساختمان بر اثر آتش‌سوزی را رد کرد و گفت: شاید بتوان گفت، عامل «خورندگی» بر اثر هوا و رطوبت تا اندازه‌ای باعث فرسوده شدن اتصالات ساختمان شده باشد اما بررسی ستون‌ها حاکی از تسلیم نشدن آنها در برابر آتش است و ریزش بر اثر اتصالات ضعیف رخ داده است در حالی که ذوب و تسلیم شدن فولاد باید روی همه ستون‌ها اثربگذارد. این آتش‌سوزی موضعی بوده و شکست‌های رخ داده نیز موضعی بوده‌اند اما روی هم افتاده و وضعیت را تشدید کرده است. ریزش بر اثر ضربات ساختمانی و دینامیک رخ داده است نه حریق.