الهام سلج محمودی: امیدوارم همه آدم ها یک روز بادکنک هایشان را رها کنند

به گزارش رکنا، نمایش عروسکی مامان در هفته های گذشته در سالن چهارسوی تئاتر شهر به کارگردانی الهام سلج محمودی اجرا شد که به دلیل استقبال مخاطبان از این نمایش خاص از امروز سه شنبه 7 آذر ماه تا جمعه 10 آذر 1402 اجرای آن تمدید شده است. به همین بهانه تصمیم گرفتیم با کارگردان این نمایش عروسکی گفتگویی داشته باشیم که در ادامه خواهید خواند.

خودتان را معرفی کنید؛ تاریخ تولد و تحصیلات و اینکه از چه سالی وارد حرفه تئاتر شدید؟

الهام سلج محمودی هستم؛ متولد سال 1358 و ورودی سال 1377 دانشکده هنرهای زیبا از دانشگاه تهران که نمایش عروسکی را انتخاب کردم و از همان موقع کارم را در این حوزه شروع کردم. کار دانشجویی داشتم در سال 1381 و موفق شدم در جشنواره دانشجویی کار خانه سگی را بسازم که نویسندگی و کارگردانی آن با خودم بود و همه عروسک های آن را خودم ساختم. در آن جشنواره جایزه متن و عروسک سازی را گرفتم. کار دیگری داشتم به نام فرشته ای در طبقه بیستم که سال بعدش در جشنواره شرکت کردم و بعد از آن در تئاترهای مختلف حضور داشتم به عنوان دستیار کارگردان، عروسک گردان، صداپیشه و ... بعد از آن یک دوره از کار تئاتر دور شدم و دوباره دارم آن را انجام می دهم.

از همان دوران دبستان و راهنمایی تئاتر کار کردم مثل خیلی های دیگر البته به صورت غیرحرفه ای و فقط از روی علاقه اما بعد از ورود به دانشگاه که تصمیم گرفتم تئاتر بخوانم به صورت حرفه ای کار کردم.

جز تئاتر چه کارهایی را دنبال می کنید؟

سوال جالبی است چون من خیلی از کارها را دنبال کردم؛ در صدا و سیما کار کردم، کار اجرا داشتم، کار تهیه داشتم، بعد از آن وارد روابط عمومی در وزارت نیرو شدم و ناظر بر سریال ها و برنامه های تبلیغاتی آنجا بودم. کار چوب و سفال و مجسمه سازی کردم که درنهایت به کارگردانی برگشتم. درواقع می شود گفت مادر هستم، همسر هستم، دختر هستم، خواهر هستم، عروس هستم و این کارها اینقدر در زندگی من نقش زیادی دارد که همه اینها برای من دنیای تازه ای از کار کردن حرفه ای را فراهم کرده است؛ حرف های جدید برای گفتن، ایده های جدید و نقطه نظرات جدید.

به نظر می رسد در اجرای عروسکی چون باید به یک موجود بی جان جان داد کار برای عوامل خیلی سخت تر است؛ در این باره بفرمایید.

برای کار عروسکی بله؛ باید به یک موجود بی جان جان داد که یک پروسه است و از لحظه ای که قصه شما شکل می گیرد و شخصیت ها خلق می شود باید تک تک آنها را روی صحنه ببینی. فقط عروسک گردانی مهم نیست بلکه طراحی عروسک مهم است که به چه سبک و چه سیستمی می خواهیم عروسک را روی صحنه نشان دهیم؛ مثلا می خواهیم عروسک تاپ تیبل باشد، نخی باشد، ماروت باشد یا دستکشی که سبک های مختلف عروسک گردانی وجود دارد.

نمایش عروسکی مامان را الان در دست اجرا دارید؛ چه شد که دنبال کار عروسکی رفتید؟

نمایش عروسکی مامان و دنبال کار عروسکی رفتن؛ راستش من چند وقت بود که یک کار استاپ موشن 3 دقیقه ای تهیه کرده بودم که آن هم درباره مادرم بود. بعد از آن رفتم دنبال کار استاپ موشن که در نظرم خیلی دنیای جذابی بوده است. بعد که جشنواره برگزار شد خیلی از دوستانم به من پیشنهاد کردند که چرا کار نمی کنی؟ و من هم دیدم فرصت خوبی است که دوباره برگردم و در این جشنواره خودم را محک بزنم.

خانم سلج محمودی! این چندمین کار شماست؟

به طور کلی نمی دانم این چندمین کارم است؛ شاید از نظر کارگردانی این سومین کارم است اما چون بعد از سال ها دوباره کار کردم می توان گفت به نوعی بعد از مدت ها این اولین کارم است اما قبل از نمایش عروسکی مامان 2 کار داشتم که کارگردانی کردم و در جشنواره هم جایزه گرفتم و کار پایان نامه ام بوده است. خودم تجربه اجرا و بازیگری را دارم و آن موقع دوست داشتم این کارها را اما دنیای کارگردانی را بیشتر دوست دارم.

طراحی عروسک ها در نمایش مامان با چه کسی بود؟

کلا کار عروسکی سختی های زیادی دارد؛ طراحی عروسک ها برعهده رویا ناصری بود که در اجرای سال 1381 که خانه سگی را کار کردم ایشان عروسک گردان من بودند و در کار فرشته ای در طبقه بیستم هم کنار من بودند. برای این کار هم سراغ رویا رفتم و از ایده هایم گفتم. ما ساعت ها باهم درباره تکنیک کار و صورت ها حرف می زدیم و بحث می کردیم. ما بیشتر با گفتگو به این طراحی عروسک ها رسیدیم نه اینکه مثلا رویا نقاشی بکشد و به من نشان دهد. 

عروسک مادر را خود رویا ناصری که عروسک ساز هم است عروسک گردانی می کند. 2 تا عروسک پسر هم دیده می شود در این نمایش و یکی هم که کمی کوچک است و درواقع 3 عروسک دیگر را 4 نفر عروسک گردانی می کنند؛ مرجان نامورآزاد، علی باروتی، صبا قدیمی و معصومه آرواز که اینها مرتب در حال چرخش هستند در طول اجرای نمایش مامان.

نمایش عروسکی مامان چه چیزی را می خواهد به مخاطب بگوید؟

اینکه تئاتر مامان چه به مخاطب می خواهد بگوید برداشت های مختلف دارد؛ یکی ممکن است به مادر حق بدهد، یکی به پسر و یکی هم اصلا درگیر اینها نشود و به چیز دیگری فکر کند. ما سعی کردیم حرف هایمان را در دل این تئاتر بزنیم و من بیشتر دوست دارم مخاطب بگوید که چه برداشتی کرده است ولی خودم بیشتر دوست داشتم درباره وضعیت نگهداری از والدین سالمند، مسئولیت های فرزندان و در این دنیای جدید درباره این دغدغه ها صحبت کنم. قضاوت نکردم و سعی کردم بیشتر شرایط را روایت کنم.

استقبال از نمایش عروسکی مامان به نظرتان خوب بوده است؟

استقبال مردم هم به نظرم از نمایش عروسکی مامان خوب بود. مردم برایشان جالب بود که یک نمایش عروسکی 14+ برای بزرگسال را ببینند که متن هم درگیرشان می کند. چون موضوعی است که شاید خیلی ها با آن درگیر باشند.

آیا در نمایش عروسکی هم مثل اجرای بازیگران چون زنده است ممکن است که ناخودآگاه اشتباهی رخ بدهد؟ در این صورت چطور جمعش می کنید؟

بله، در نمایش عروسکی ناخودآگاه اشتباهاتی رخ می دهد و ما صداها را به شکل play back داریم ولی عروسک گردانی به شکل زنده انجام می شود. مثلا در یک اجرایمان دست عروسک مشکل پیدا کرد و همه اینها بستگی به عروسک گردان ها دارد که در لحظه چه تصمیمی را بگیرند و چگونه کار را جمع کنند. چون برنامه زنده است.

برنامه تان برای آینده چیست؟

من برای آینده همچنان دوست دارم کار تئاتر عروسکی را ادامه دهم. صداپیشه کار مادر خانم ملیحه شعبانیان است که از هم دوره ای ها و همکلاسی های دوران دانشجویی خودم است و دوستی قدیمی داریم. من اول می خواستم از یک صدای مسن استفاده کنم ولی بعد به این نتیجه رسیدم که به یک صدای تکنیکی احتیاج دارم و ملیحه چون گوینده است حسش برایم از نظر تاثیرگذاری مهم تر بود.

در وسط این نمایش شاهد نواختن ویولن توسط عروسک پسر هستیم؛ درباره موسیقی این کار کمی توضیح دهید.

در رابطه با موسیقی کار که برعهده برادرم حامد سلج محمودی بود و ایشان دانش آموخته دانشکده موسیقی هنرهای زیبای دانشگاه تهران است ما ساعت ها باهم صحبت می کردیم درباره اینکه من چه می خواهم و درنهایت من و آقای پارسا شمالی ساعت ها پشت دستگاه تدوین صدا می نشستیم تا ادیت لازم و ترکیب صداها را انجام دهیم و یک play back روان داشته باشیم.

حرف پایانی؟

من خیلی دوست دارم از مادرم تشکر کنم که ایده اولیه این کار برایم از وجود ایشان در ذهنم شکل گرفت. از هامون پسرم و همسرم هادی که در تمام مدتی که من نبودم کنارم بودند به خصوص هامون که خیلی به من کمک می کرد و ایده می داد و برایش مهم بود نیز سپاسگزارم.

درواقع هنر و آفرینش یک اثر هنری خیلی کمک می کند که انسان ها باهم ارتباط بیشتری برقرار کنند. در نمایش ما که یک روایت درام رئال اجتماعی است نه اینکه یک ما به ازای واقعی داشته باشد شخصیت اصلی را من دوست داشتم که درگیر هنر باشد و به همین دلیل ساز زدن را برایش انتخاب کردم و ویولن زدن را. اینکه چرا این ساز انتخاب شد فکر می کنم که من خودم ارتباط نزدیکی با صدایی که ویولن ایجاد می کند برقرار می کنم و یک احساس عجیبی در شخص من شکل می گیرد. نوازنده این کار خانم بهاره فلسفی هستند که سازنده آهنگ هم برادرم حامد است. درمورد اینکه 3 عروسک گردان همزمان بتوانند یک عروسک را بگیرند و این صحنه را خلق کنند خیلی کار سختی است و بچه ها بارها سازها و نت ها و فیگور ویولنیست را تمرین می کردند.

یکی از دلایلی که باعث شد ما دست های واقعی خود عروسک گردان را بگیریم این بود که من می خواستم بیشتر نزدیک شود به پوزیشن یک ویولن یست واقعی و در صحنه پایان وقتی پسر بعد از مدت ها که ویولن نزده است و ساز را کنار گذاشته چراکه هر وقت مادرش از او می خواسته که بنوازد یا حوصله نداشته یا وقت نداشته و یا هرچیز دیگری به صورت نمادین بادکنکی را از بادکنک های کودکی اش که یادآور قصه مادر بود که همه رفتنی هستند و همه چیز از دست دادنی از جعبه ویولنش خارج می کند و آن اندوه غیر قابل وصفی را که پسر با خودش حمل می کرد اینگونه به هوا می فرستد و بعد از آن او دوباره توان ساز زدن را پیدا می کند. من امیدوارم همه آدم ها بتوانند یک روزی بادکنک هایشان را رها کنند و سازهایشان را در دست بگیرند و هر هنری را که بلدند و هر آفرینشی که می توانند داشته باشند و هر اتفاقی را که می توانند رقم بزنند به آن خوشامد بگویند و انجام دهند.