تعمیرکار خودرو و اتوسرویس را دوباره بشناسیم

ششم اسفند ماه روز اتوسرویس یا تعمیرکار خودرو است. این تعمیرکارهایی که گاهی به آن‌ها می‌گوییم مکانیک یا مکانیکی، در بخش مهمی از زندگی ما نقش بازی می‌کنند. با این حال نکته‌های خیلی کمی در مورد اهمیت آن‌ها در زندگی روزمره‌مان می‌دانیم. در حقیقت اگر بخواهیم با خودمان صادق باشیم، عملاً چیز زیادی از حضور پررنگ این شغل در زندگی‌مان نمی‌دانیم. در این یادداشت می‌خواهیم نکته‌های بیشتری از این شغل بدانیم.

تاریخچه اتوسرویس را بدانیم

در گذشته علم تعمیر خودرو یک مهارت استاد و شاگردی بود. هر کسی به‌دنبال این مهارت بود، ابتدا باید مدتی در یک اتوسرویس مشغول شاگردی می‌شد، کار را یاد می‌گرفت و در نهایت هر چه داشت از تجربه‌اش بود. در حالی که در دنیای امروز و با گسترش موتورهای خودرو، به دانش فنی و مهارت‌های بیشتری برای تعمیر کردن یک خودرو نیاز است. امروزه آموزش این مهارت از هنرستان به دانشگاه‌ها هم رسیده و برایش واحدهای درسی تعریف شده است. تعمیرکاری خودرو هیچ‌وقت یک شغل معمولی نبوده و مهارت داشتن در آن، هنوز هم ساده نیست. از یک زاویه، شاید بتوان نقش تعمیرکار خودرو را برای ماشین‌ها شبیه نقش یک پزشک برای انسان‌ها دانست. زیرا کار کردن با بخش‌های مختلف خودرو، درست مثل طبابت سخت و پیچیده است. چند نشانه مختلف باید پیدا شود تا تعمیرکار یا پزشک، تشخیص درست و کامل در مورد بیماری و عیب خودرو بدهند.

بیشتر مهارت‌ها در گذشته به این شکل بوده‌اند که باید شاگردی پیدا می‌شد تا شغلی را یاد بگیرد و اشاعه بدهد. همین موضوع باعث شده که بسیاری از مهارت‌ها به‌مرور از بین رفته‌اند یا در حال نابودی هستند. اما اتوسرویس با توجه به این که روزبه‌روز کاربرد بیشتری پیدا کرده، به دانشگاه‌ها راه پیدا کرده، ماندگار شده و پیشرفت هم داشته است. اگر کسی بخواهد در این رشته فعالیت کند، با ورود به رشته اتومکانیک در هر دانشگاهی می‌تواند این مسیر را ادامه بدهد. این مهارت‌اندوزی بهتر است در کنار کسب تجربه هم باشد. هنوز هم تجربه در این شغل، حرف اول را می‌زند و گاهی دانش تئوری تا به عمل تبدیل نشود، مهارتی برای هنرجوی این رشته به حساب نخواهد آمد.

تعمیرکار مثل پزشک است

اگر گلو به سرفه بیافتد، اگر ضربان قلب کم و زیاد شود یا هر اتفاق دیگری که برایمان رخ بدهد، سراغ پزشک می‌رویم و انتظار داریم که با دیدن همین علایم ساده، پی به بیماری ببرد. گاهی وقت‌ها مثل سرماخوردگی، ساده و دم‌دستی است، گاهی مثل بیماری‌های گوارشی نیاز به آزمایش‌های بیشتر دارد. تعمیرکار خودرو هم درست در نقش یک پزشک خودرو فعالیت می‌کند. باید بتواند طوری خودرو را تعمیر کند که سالم و سرحال شود. این اصطلاح در بین تعمیرکاران هست که حال خودرو را خوب کردند یا زندگی را به آن برگرداندند؛ که البته بیراه هم نیست.

تعمیرکار باید بتواند با کمترین آسیب، مشکل اصلی را پیدا و حل کند. اگر دکتر در کارش سهل‌انگاری کند، مشکل مریض حادتر می‌شود و حتی ممکن است یک بیماری ساده را به بیمارستان و درمان‌های سنگین بکشاند. در مورد یک تعمیرکار هم قصه همین است. اگر یک قطعه را به اشتباه عوض کرده باشد و خودرو با همان ایراد قبلی به اضافه ایرادی جدیدتر وارد خیابان بشود، ممکن است باعث ایجاد خسارت مالی و حتی جانی ‌شود. تعمیرکار خوب می‌تواند از جان و مال مشتری‌اش با عیب‌یابی و برطرف کردن کامل مشکل، محافظت کند.

سرعت عمل را جدی بگیرید

وقتی به مسابقات ورزشی نگاه می‌کنیم، سرعت عمل و تکنیک حرف اول را می‌زنند. ممکن است هر کسی بتواند فعالیت‌های ورزشی را انجام بدهد، اما بازیکنی موفق‌تر است که با تمرکز بالاتر و دقت بیشتری بازی کند. تفاوت در جزئیات تا این حد در شغل اتوسرویس هم وجود دارد.

تخصص یک تعمیرکار در این جا مشخص می‌شود که می‌تواند به‌سرعت تشخیص دهد، تعمیر کند و تحویل دهد. بعضی مشکلات هم نیاز به بستری دارند و خودرو باید در تعمیرگاه باقی بماند. بنابراین تعمیرکار باید بتواند با تشخیص درست، خیال مشتری را برای تعمیر شدن خودرو‌اش راحت کند. وقتی مشتری احساس کند خودرو‌اش را دست یک متخصص سپرده است، فشار بیشتری به اتوسرویس نمی‌آورد و در زمان مقرر برای تحویل خودرو‌اش حاضر خواهد شد. هرچقدر تعمیرکار در این کار مهارت بیشتری داشته باش، مشتری با خیال راحت‌تری خودروی خود را به اون می‌سپارد.

سرعت عمل همچنین باعث می‌شود درآمد تعمیرکار بالاتر برود. حضور یک استادکار ماهر در یک اتوسرویس، به منظور نظارت و پشتیبانی از فعالیت کارکنان الزامی به‌نظر می‌رسد. اگر چنین فردی بتواند دستورالعمل‌های درست را به همکاران خود بدهد، سرعت تعمیر خودرو به‌شدت بالاتر می‌رود. عمل تشخیص و اجرای آن در بالا رفتن سرعت تعمیر یک خودرو نقش اساسی دارد. در حقیقت تعداد بالای کارکنان یک تعمیرگاه نیست که باعث می‌شود خودروی شما زودتر به دستتان برسد بلکه حضور یک استادکار ماهر که عیب را به‌درستی تشخیص بدهد و بتواند در زمان مناسب آن را تعمیر کند، حرف اول را می‌زند.

تعمیرکار خودرو چه ویژگی‌هایی دارد؟

مهم‌ترین ویژگی برای یک تعمیرکار، شناخت کافی از اجزای مختلف خودرو است. یعنی بتواند در سریع‌ترین زمان ممکن، عیبی که روی خودرو هست را پیدا کند. بداند که خرابی در هر دستگاهی می‌تواند چه مشکلی ایجاد کند. مانند پدر یا مادری که اخلاق فرزندش را می‌داند، یک تعمیرکار خودرو هم به محض دیدن یک رفتار خاص از موتور، عیبش را تشخیص می‌دهد. البته تعمیرکارهایی هم هستند که در مورد این موضوع بزرگ‌نمایی می‌کنند و سعی دارند خودشان را با مهارت و متخصص جلوه بدهند. اما تعدادشان آن قدر کم است که در بین بقیه تعمیرکاران حرفه‌ای چندان به‌حساب نمی‌آیند. یک تعمیرکار هرچقدر هم که بخواهد از روش‌های دیگر خودش را متخصص جلوه دهد در نهایت باید بتواند با عملکرد صحیح برای خودش مشتری دائمی ایجاد کند. هیچ اتوسرویس معتبری صرفاً برای یک بار مراجعه مشتری‌اش کار نمی‌کند.

تشخیص، مهارت، دقت

ویژگی دوم یک تعمیرکار بعد از تشخیص، مهارت سرویس و تعمیر کردن است. شاید یک تعمیرکار معمولی هم بتواند به‌راحتی عیب‌های اولیه خودرو را درک کند اما اگر مهارت تعمیر کردنش را نداشته باشد، مانند یک پزشک عمومی است که نشانه‌های کم‌کاری غدد را درک می‌کند، اما برای درمان آن مهارتی ندارد. اتفاق خوب از جایی می‌افتد که تعمیرکار در عیب‌یابی و تعمیر به یک اندازه مهارت داشته باشد.

سرعت عمل و دقت در کار، گزینه بعدی برای یک تعمیرکار خوب است. معمولا هر صاحب خودرویی به‌ وسیله نقلیه‌اش وابسته است و نمی‌تواند برای مدت زمان طولانی بدون آن سر کند یا با خودروی دیگری رفت‌وآمد کند. هر خودرویی به‌جز این که وسیله نقلیه باشد، ابزار کار و زندگی هم هست. اتوسرویس باید بتواند با توجه به مهارت‌هایی که در تعمیرکارانش سراغ دارد و زمانی که در اختیارش هست، زمان مناسبی را برای خودروی مشتری صرف کند.

ویژگی‌های دیگر

مهارت و تخصص را هر کسی می‌تواند با تحصیل کردن و تجربه به‌دست بیاورد. زمان گذاشتن برای یادگیری و استمرار و پشتکار در هر کاری، در نهایت به مهارت ختم می‌شود. اما برای این که مشتری باز هم به تعمیرکار خودرو و اتوسرویس مورد نظر برگردد یا کسی را معرفی کند، نیاز به ویژگی‌های دیگری هم هست.

مهارت ارتباطی برای یک تعمیرکار در اولویت اول است. هرچقدر هم که مهارت داشته باشد، اگر نتواند در مورد مشکلی که وجود دارد و مدت زمانی که مشتری باید منتظر بماند توضیح مشخصی بدهد، نمی‌تواند مشتری را حفظ کند. حق هر مشتری است که بداند در چه زمانی و با چه کیفیتی خودروی خودش را تحویل می‌گیرد. اطمینان خاطر از چنین مسائلی باعث می‌شود که هم تعمیرکار خودرو بتواند با فراغ بال بیشتری کارش را انجام بدهد و هم مشتری خاطر آسوده‌تری داشته باشد.

سلامتی و ایمنی

یک تعمیرکار خودرو باید توان جسمی خوبی برای انجام فعالیت‌هایش داشته باشد. اگر از نظر جسمی دچار ضعف یا مشکلی باشد که در کارش اخلال ایجاد کند، نمی‌تواند اعتماد مشتری را به‌دست آورد. کلنجار رفتن با ابزارهای تعمیرگاه و بخش‌های مختلف موتور خودرو، نیاز به توانایی جسمی مناسبی دارد که بدون آسیب، مشکل را حل کند.

رعایت مسائل ایمنی در اتوسرویس و حفظ مسائل بهداشتی و پاکیزگی از دیگر مزیت‌های یک تعمیرگاه خودروی با کیفیت است. هرچند روغن بیشترین استفاده را در یک تعمیرگاه خودرو دارد، اما اگر لک روغن روی بدنه ماشین باقی بماند، حس خوبی به مشتری منتقل نمی‌شود. همچنین اگر وسایل درون تعمیرگاه به گونه‌ای چیده شده باشند که هر لحظه باعث آسیب به خودرو یا تعمیرکاران بشود، باز هم در مورد اعتبار آن اتوسرویس باید تردید داشت. داشتن دستکش‌های متعدد برای تعمیر خودرو، لباس کارهای مناسب، ابزارهای کامل و مرتب و به‌روز، از ویژگی‌های یک اتوسرویس کامل و مناسب به حساب می‌آیند.

به‌روز بودن اطلاعات

پیشرفت صنعت خودرو به این معنا است که تعمیرکاران خودرو نیز باید به‌روز شوند. هر سال خودروهای جدیدی وارد بازار می‌شوند که شکل قطعات و تعمیر کردن آن‌ها متفاوت از نسل‌های گذشته‌شان هستند. بنابراین تعمیرکاری که به‌تدریج خودش را رشد ندهد، ممکن است از این حرفه حذف بشود. سرعت رشد صنعت خودرو به‌قدری زیاد است که یک تعمیرکار قدیمی ممکن است نتواند از مهارت‌های قبلی‌اش برای تعمیر موتورهای جدید استفاده کند.

علمی‌تر شدن اتوسرویس و مکانیک خودرو باعث شده که تعمیر کردن خودرو هم تبدیل به یک شغل حرفه‌ای و تخصصی شود. دیگر نمی‌شود تنها با شاگردی کردن و ایستادن کنار یک استادکار، این مهارت را یاد گرفت. بنابراین داشتن اشتیاق برای به‌روز شدن در این حرفه از هر مسئله‌ای مهم‌تر است.

 چطور می‌شود تعمیرکار خودرو شد؟

برای وارد شدن به این شغل، دیگر نیاز نیست که شاگرد یک استادکار ماهر شد تا این توانایی را به رزومه کاری اضافه کنیم. با وارد شدن به رشته فنی و حرفه‌ای در دبیرستان می‌توان این شغل را انتخاب کرد. رشته مکانیک خودرو در هنرستان هم امکان حضور در دانشگاه را بعد از فارغ‌التحصیلی می‌دهد.

دانشجویان ریاضی فیزیک هم می‌توانند با انتخاب مهندسی مکانیک با گرایش خودرو وارد این حرفه بشوند. هرچند معمولا تعداد کمی از فارغ‌التحصیلان مهندسی مکانیک وارد بازار کار اتوسرویس می‌شوند، اما به هر حال این رشته هم مسیری برای رسیدن به این شغل است.

مراکز سازمان فنی و حرفه‌ای نیز با برقرار کردن دوره‌های آزاد مکانیک، به تعمیرکاران تجربی این فرصت را می‌دهند که دانش خودشان را افزایش دهند.

بازار کار مکانیک خودرو

بازار کار مکانیکی خودرو چندان هم پیچیده نیست. بسیاری از شرکت‌های خودروسازی دنبال تعمیرکارانی می‌گردند که مهارتشان را با دانشگاه گره زده باشند و از پس تعمیر خودروهای مختلف بربیایند. در حقیقت نمایندگی‌های خودرو، محل مناسبی برای حضور این افراد است. یکی از دلایلی که شرکت‌های خودروسازی برای تعمیر کردن خودروهای تولیدی، نمایندگی‌های خودشان را معرفی می‌کنند همین موضوع است. تعمیرکاران زبده جذب این مراکز می‌شوند و خیال خودروساز هم از تعمیرات جانبی و خدماتی که به این اتوسرویس‌ها می‌دهد راحت است.

اما در مورد خودرویی که نمایندگی و خدمات پس از فروش در ایران ندارد، چه اتفاقی می‌افتد؟ این‌ خودروها نیز به تعمیرگاهی مطمئن نیاز دارند. تعمیر کردن خودروهای مختلف از برندهای متنوع، باعث می‌شود مهارت یک تعمیرکار که سال‌هاست با مدل‌های مختلف روبرو شده، بیشتر از یک تعمیرکار در نمایندگی مجاز باشد. بسیاری از دارندگان خودروهای داخلی ترجیح می‌دهند برای تعمیر خودروی خودشان سراغ این نوع تعمیرگاه‌ها بروند. به‌خصوص بعد از تمام شدن مدت ضمانت خودرو، کمتر پیش می‌آید که به نمایندگی سر بزنند.

میزان درآمد یک تعمیرکار خودرو

این عادت در بین خیلی از ما وجود دارد که بعد از تحویل گرفتن خودرو از یک تعمیرکار، سریع با چرتکه در مورد درآمدشان حساب و کتاب می‌کنیم. کاری که در مورد پزشکان و مشاغل خدماتی دیگر هم می‌کنیم. اما در حقیقت کار عملی و یدی درآمد شگفت‌انگیزی ندارد. مهارت‌های ارتباطی، تعداد مشتریان، سرعت عمل در عیب‌یابی و تعمیر و تعداد کارکنان در یک تعمیرگاه، نقش زیادی در درآمد یک اتوسرویس دارد.

درست است که تصور هر کسی نسبت به تعمیرکاران خودرو، درآمد بالای آن‌ها است. اما وقتی به نمود بیرونی زندگی این افراد نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که در قبال کار سختی که دارند، درآمد هنگفتی به‌دست نمی‌آورند. به نسبت بسیاری از شغل‌های کارمندی، این شغل درامد بهتری دارد.

با یک حساب سرانگشتی از وضعیت خرج و مخارج یک تعمیرگاه به علاوه دستمزدی که می‌گیرد، به‌طور میانگین یک تعمیرکار می‌تواند در ماه عددی بین 5 تا 7 میلیون تومان درآمد داشته باشد. این عدد می‌تواند بیشتر بشود اگر مهارت‌های ارتباطی یک تعمیرکار بتواند مشتری‌های بیشتری را برای او بیاورد. البته که هزینه‌های استهلاک وسایل، ابزارهای کار و مواد مصرفی را هم باید از این عدد کم کرد.

تعمیرکاران خودرو معمولاً چه شخصیتی دارند؟

اگر یک پزشک یا متخصص جراحی، لباس شغلش را نپوشد تا حد زیادی می‌توان حدس زد که چنین شغلی دارد. نوع منش و رفتاری که دارد، نوع انتخاب کلمات و تکنیک‌های ارتباطی، کاملاً در وجنات یک پزشک مشخص است. این موضوع تا حدی در مورد بیشتر مشاغل به چشم می‌آید و تعمیرکار خودرو هم از این قاعده مستثنا نیست. به‌نظر می‌رسد که تعمیرکاران خودرو معمولاً افرادی هستند که به جزئیات و مسائل جدی اهمیت زیادی می‌دهند و همه چیز برای آن‌ها با داده‌های مشخص و موجه قابل تشخیص است.

رابرت کیوساکی در کتاب پدر پولدار پدر بی‌پول، به این موضوع اشاره می‌کند که بعضی از این تعمیرکاران آن‌قدر متواضع‌اند که از وضعیت زندگی‌شان شوکه می‌شویم. در این کتاب می‌گوید باورم نمی‌شود چطور فردی با چنین مهارتی، ثروت هنگفتی ندارد. اگر این فروتنی و متانت نیست، چه می‌تواند باشد. فروتنی در این شغل به قدری زیاد است که گاهی حس می‌کنیم نکند تا امروز در موردشان اشتباه فکر می‌کرده‌ایم.

نظم و روتین شخصی

خصلت و ویژگی مهم بعدی یک تعمیرکار کارکشته، نظم و رعایت روتین شخصی است. کار یک تعمیرکار حضور منظم و روزانه در محل کار و تعمیر کردن خودروهای مختلف است. وقتی کار باشد، تعمیرکار با اشتیاق خودش را به محل کار می‌رساند و در نهایت خودروی شما را تعمیر می‌کند. نظم در یک اتوسرویس حرف اول را می‌زند. چون هیچ‌وقت کار در یک تعمیرگاه تمام نمی‌شود و تمام خودروها باید در سریع‌ترین زمان ممکن به دست مشتریان برسند. قدرت یک تعمیرگاه را زمانی می‌شود تشخیص داد که به‌موقع باز باشد و در زمان مشخص نیز تعطیل کند. درست مثل هر شرکت خدماتی که ساعت کاری مشخص دارد. این شغل به روتین بسیار وابسته است و هرگز نمی‌توان در مورد نظم و دقت در این شغل شوخی کرد.

سخن آخر

حالا که با شغل اتوسرویس و شاغلان این حوزه بیشتر آشنا شدیم شاید این بار که کارمان به یک تعمیرگاه خودرو بیفتد درک بیشتری از فضا، نوع کار و شخصیت تعمیرکاران داشته باشیم و بتوانیم با همدلی بیشتر، معامله راحت‌تری در فضایی دوستانه‌تر داشته باشیم.